Kuchnia bałkańska to nieprawdopodobne bogactwo smaków i kolorów. Kojarzy się głównie z ogromną różnorodnością warzyw i owoców, które znajdują zastosowanie w przekąskach, dodatkach, deserach, daniach głównych, zupach i pastach, słowem: wszędzie.
Pod nazwą kuchnia bałkańska kryją się kuchnie wielu regionów, między innymi Bułgarii, Macedonii, Chorwacji i, mimo że można znaleźć w nich wiele wspólnych potraw i inspiracji, jest też dużo elementów indywidualnych, właściwych dla tradycji kulinarnej jednego narodu.
Wspólnym mianownikiem, spotykanym, w kuchni bałkańskiej, są pasty warzywne. Oczywiście, występują one w różnych wariantach i często pod różnymi nazwami, ale ich istota, tzn. dorodne warzywa i aromatyczne przyprawy, pozostaje niezmienna.
Ajvar – to esencjonalna pasta z pieczonej czerwonej papryki, bakłażanów, oliwy, czosnku i przypraw, wywodząca się z kuchni serbskiej. Ajvar występuje w dwóch wersjach: pikantnej i łagodnej.
Macedońska lutenica – pasta, bez której kuchnia macedońska nie istnieje. Podobnie jak w przypadku ajvaru, jej podstawowym składnikiem jest papryka, a uzupełnia się ją marchewką, pomidorami, oliwą i pietruszką. Lutenica jest również integralną częścią tradycji kulinarnej Serbii i Bułgarii.
Pinjur – to paprykowa pasta lub, jak kto woli, gęsty sos, którego podstawą i dominującym smakiem jest pieczona papryka. Całość jest wzbogacona bakłażanami, cebulą, pomidorami i doprawiona czosnkiem i pietruszką. W zależności od upodobań, można wybrać wersję ostrą i łagodną. Pinjur jest przygotowywany w wielu bałkańskich krajach, między innymi w Bośni, Serbii i Macedonii.
Adjika – ostra w smaku pasta z dodatkiem papryki. W jej skład wchodzą: marchew, papryka, pomidory, cebula, czosnek i przyprawy.
Pasta z bakłażana w stylu rosyjskim – co prawda potrawa nie należy do kuchni bałkańskiej, ale stylistycznie pasuje do listy. Pasta jest czasem nazywana kawiorem z bakłażana i w swoich różnych odmianach występuje w Bułgarii, Grecji, Turcji, na Bliskim Wschodzie i wielu innych miejscach. Pasta jest przygotowywana z bakłażanów, pomidorów, papryki i przypraw.
Wszystkie pasty można przygotować samodzielnie. I chociaż jest to praca żmudna i wymagająca sporo czasu, uzyskany efekt będzie satysfakcjonujący. Najlepsze efekty osiągniemy, opiekając warzywa na grillu, które po upieczeniu i obraniu będą stanowić bazę pasty. Tak przygotowane pasty można jeść zaraz po przygotowaniu lub zapasteryzować. Można też ułatwić sobie nieco zadanie, a przy okazji, oszczędzić sporo czasu i kupić pasty gotowe. Przy wyborze, warto zwrócić uwagę na skład i starać się wybierać takie produkty, które zostały przygotowane z naturalnych surowców. Na polskim rynku dostępne są bułgarskie pasty warzywne i sosy marki KonexFoods, których receptura opiera się na naturalnych produktach wolnych od GMO i są przygotowywane bez użycia konserwantów i sztucznych barwników.
Pasty mają bardzo wiele zastosowań – doskonale nadają się jako dodatek do potraw grillowanych, serów, kanapek, tortilli, wrapów, a nawet zup i makaronów. Jeśli ktoś zdecydowałby się uwolnić wodze kulinarnej wyobraźni, może zestawić pasty z jajkami sadzonymi, smażonymi ziemniakami czy risotto.