Uważasz, że szef stale się ciebie o coś czepia? Masz wrażenie, że koleżanki krzywo na ciebie patrzą? Drobne konflikty zdarzają się w każdej pracy. Zwykle w ciągu kilku dni sprawa się wyjaśnia i wszystko wraca do normy. Gorzej, jeżeli takie zachowania trwają dłużej i przeradzają się w ciągłe dręczenie. Wtedy można mówić o mobbingu. Wbrew temu, co się powszechnie sądzi, ofiarami mobbingu padają nie tylko osoby niepewne, wrażliwe. Niejednokrotnie są nimi pracownicy mający duże doświadczenie, kompetentni, bardzo zaangażowani w pracę. Przyczyny tego zjawiska bywają różne: nieudolność szefa, nieumiejętność zarządzania, zła organizacja pracy. Warto poznać zasady mobbingu, by wiedzieć, jak można mu się przeciwstawić. Podpowiemy też, co robić, gdy padasz ofiarą molestowania seksualnego. Na pewno nie jesteś bezradna!
Mobbing psychiczny
Polega na uporczywym i długotrwałym (co najmniej przez pół roku) nękaniu lub zastraszaniu pracownika. Może się objawiać tym, że przełożony (czy np. któraś z koleżanek) wyśmiewa cię przy każdej nadarzającej się okazji, podważa twoje kompetencje, oskarża o niepopełnione błędy, głośno cię upomina lub ostentacyjnie lekceważy. Aby cię pognębić, posługuje się przy tym kłamstwem, plotką, oszczerstwem, a nawet podstępem. Czujesz się upokorzona i zestresowana, pogarsza się twoje samopoczucie, a często także ogólny stan zdrowia.
Ale uwaga! Wysokie wymagania, jakie stawia przed tobą pracodawca, nakaz przestrzegania dyscypliny czy regulaminu obowiązującego w firmie nie są przejawem mobbingu.
Szef powinien wiedzieć
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. To on jest odpowiedzialny za dopuszczenie do tego rodzaju sytuacji. Dlatego gdy dowie się, że w jego firmie ma miejsce prześladowanie pracownika, powinien zrobić wszystko, by jak najszybciej doprowadzić do zażegnania konfliktu. Pamiętaj jednak, że zgłaszając szefowi fakt mobbingu, musisz swoje słowa poprzeć dowodami. Dlatego prowadź notatki, opisując w nich (łącznie z datami) konkretne sytuacje dręczenia, gromadź wyniki badań i zaświadczenia lekarskie. Jeżeli obawiasz się z jakichś względów powiedzieć o tym przełożonemu, możesz powiadomić o problemie inspektora pracy (przeprowadza wówczas kontrolę w firmie) lub zgłosić się do jednej z organizacji antymobbingowych (adresy podajemy w ramce). Otrzymasz tam pomoc psychologiczną i prawną.
Co możesz zrobić?
Obowiązujące przepisy dają ci kilka możliwości. Masz prawo:
- rozwiązać umowę z winy pracodawcy z powodu ciężkiego naruszenia przez niego obowiązków i wystąpić z pozwem do sądu pracy, żądając odszkodowania. Przepisy nie precyzują, jakiej kwoty możesz się domagać. Określają jedynie, że nie może być niższa niż minimalna pensja w gospodarce (obecnie wynosi ona 899,10 zł), natomiast nie ma górnejgranicy odszkodowania. Odszkodowania możesz dochodzić w ciągu 3 lat od dnia rozwiązania umowy;
- domagać się od firmy zadośćuczynienia finansowego za doznaną krzywdę (i w tym wypadku kwoty nie zostały określone). Pozew składasz w sądzie cywilnym. Masz prawo żądać także pokrycia kosztów leczenia.
- zgłosić sprawę prokuratorowi. Zgodnie bowiem z kodeksem karnym mobbing jest karalny i grozi za niego kara grzywny lub ograniczenia wolności do dwóch lat. Także pewne przejawy mobbingu mogą być zakwalifikowane jako przestępstwo:
- zniesławienie – gdy szef cię oczernia przed innymi osobami,
- zniewagi – jeżeli używa w stosunku do ciebie słów obelżywych.
Te przestępstwa są ścigane z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że tylko ty, jako poszkodowana, możesz złożyć skargę.
Sprawdź, czy jesteś mobbingowana psychicznie.
Tu znajdziesz pomoc:
- Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe, ul. Ołbińska 18/5, 50-237 Wrocław, tel. 606 37 19 19;
- Oddziały KSA: w Łodzi tel. 605 40 57 71; w Krakowie tel. 012/ 62 93 322;
- Stowarzyszenie Antymobbingowe pod patronatem Barbary Grabowskiej, ul. Miszewskiego 17, pok. 301, 80-850 Gdańsk, dyżur: wtorek godz. 16–19, tel. 058/ 344 63 97;
- Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA, ul. Warzywnicza 10C/7, 80-838 Gdańsk, tel. 058/ 301 98 72, czwartek godz. 17–19.
Punkty konsultacyjne OSA:
- Białystok, tel. 085/ 65 17 472, kom. 694 976 050, piątek godz. 16–18,
- Gorzów Wlkp, tel. 606 872 615, poniedziałek–piątek godz. 13–17,
- Grudziądz, tel. 504 232 199,
- Jelenia Góra, tel. 075/ 642 02 60, czwartek godz. 16–18,
- Kielce, 502 13 67 71, wtorek, środa, czwartek godz. 13–16,
- Krapkowice, tel. 077/ 466 29 44, piątek godz. 14–18,
- Lublin, 081/ 532 67 40, czwartek godz. 17–19,
- Łęczyca, tel. 024/ 721 60 60, wtorek i czwartek po godz. 18,
- Racibórz, tel. 032/ 419 16 79, pon. godz. 17–19;
- Warszawa, tel. 022/ 676 92 12, środa godz. 18–20.
Seksmobbing, czyli molestowanie seksualne
Przepisy prawa nie zawierają definicji molestowania seksualnego. Uważa się za nie każde zachowanie o podłożu seksualnym, które narusza twoją godność, wywołuje w tobie uczucie strachu lub upokorzenia. Dlatego właśnie jest zakazane. W przeciwieństwie do mobbingu kodeks nie określa, jak długo musisz być narażona na naganne zachowanie ze strony drugiej osoby (szefa, kolegi z pracy), aby można było je uznać za molestowanie seksualne. Oznacza to, że czasem wystarczy jeden gest lub niestosowna propozycja. Najważniejszy w tym wszystkim jest twój brak przyzwolenia.
Molestowanie może być także uznane za jedną z form mobbingu, bo łączy się z przymusem fizycznym lub psychicznym.
Jak objawia się molestowanie?
Nie tylko klepnięcie w pośladki czy podszczypywanie jest traktowane jako molestowanie seksualne. Można za nie uznać również:
- komentarze i żarty o tematyce seksualnej, uwagi na temat seksualności, ale również na temat twojego wyglądu, wieku, sytuacji rodzinnej;
- lubieżne spojrzenia, wykonywanie obscenicznych gestów, pokazywanie zdjęć o charakterze erotycznym, przysyłanie e-maili lub SMS-ów o treści seksualnej;
- szantaż, którego skutkiem ma być uzyskanie korzyści seksualnej (np. obietnica pracy w zamian za seks).
Jak powinnaś się zachować?
Przede wszystkim zdecydowanie reaguj. Nie daj sobie wmówić, że to tylko niestosowne żarty lub że sama sprowokowałaś tę sytuację. Inaczej stale będziesz narażona na tego rodzaju zachowanie. A zatem:
- stanowczym głosem powiedz, że nie życzysz sobie podobnych uwag, dowcipów lub gestów. Możesz powiedzieć np. „wypraszam sobie podobne żarty w mojej obecności”;
- jeśli to nie poskutkuje, powiadom o tym pracowników działu personalnego i swojego szefa. On ma prawo ukarać winnego naganą z wpisaniem do akt, a nawet zwolnić go dyscyplinarnie. Jeżeli natomiast nagannie zachowuje się twój szef – poinformuj o tym jego przełożonego lub zgłoś sprawę inspekcji pracy. Skargę koniecznie złóż na piśmie;
- opowiedz o wszystkim koleżankom. Zapewne nie jesteś jedyną, którą szef czy współpracownik tak traktuje. Razem łatwiej wam będzie przeciwstawić się natrętowi;
- gromadź dowody. Samo stwierdzenie, że jesteś molestowana, nie wystarczy. Musisz to udowodnić. Rób notatki, opisuj zachowanie, okoliczności, miejsca, notuj daty;
- zgłoś sprawę molestowania organizacji związkowej lub jednej z organizacji antymobbingowych;
- gdy twoje postępowanie nie przyniesie efektu – idź do sądu.
Czego możesz się domagać?
Jeżeli uważasz, że jesteś molestowana (i masz na to dowody), nie odpuszczaj, tylko złóż pozew przeciwko winnemu. Możesz żądać:
- odszkodowania za molestowanie. Pozew składasz w sądzie pracy. Nie płacisz wpisu, gdy domagasz się kwoty niższej niż 50 tys. zł. Jeżeli żądasz wyższej, musisz wnieść opłatę stosunkową: 5 proc. wartości przedmiotu sporu (czyli kwoty odszkodowania), jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 tys. zł;
- zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Pozew należy wnieść do sądu okręgowego (wydział cywilny). Opłacasz wpis stosunkowy w wysokości 5 proc. żądanej kwoty.
Jeżeli zostałaś zmuszona do seksu, powiadom o tym prokuratora. Za to przestępstwo (art. 199 kk) grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat.
Tu znajdziesz pomoc:
Bezpłatną poradę prawną lub pomoc psychologa otrzymasz w:
- Centrum Praw Kobiet, 00-679 Warszawa, ul. Wilcza 60/19, tel. 022 622 25 17;
- Filia w Grójcu, tel. 048 624-07-17;
- Oddz. w Gdańsku, tel. 058 341-79-15;
- Oddz. w Łodzi, tel. 042 633-34-04;
- Główny Inspektorat Pracy, 00-929 Warszawa, ul. Krucza 38/42, tel. 022 628 58 07 (porady prawne);
- Okręgowe Inspektoraty :
- Białystok, tel. (0-85) 742 11 46;
- Gdańsk, tel. 058 520 18 27;
- Katowice, tel. 032 358 70 93;
- Warszawa, tel. 022 583 17 27.
Alicja Hass