Kiedy nabędziesz już prawo do emerytury, zgodnie z nowym systemem emerytalnym, otrzymasz ją z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, otwartego funduszu emerytalnego, ewentualnie tzw. trzeciego filaru (jeżeli opłacasz dodatkowe ubezpieczenie).
Twoje świadczenie z ZUS-u będzie zależało od kwoty zgromadzonych składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, o ile pracowałaś przed 1999 rokiem. Niestety, na 12 milionów uprawnionych, jeszcze 4 miliony osób nie zgromadziło dokumentów potwierdzających zarobki i staż pracy pozwalających go wyliczyć. Jeśli jesteś jedną z nich, nie siedź z założonymi rękami, tylko podejmij działania, które zapewnią ci wyższą emeryturę w przyszłości.
Co to jest kapitał początkowy?
To twoje składki na ubezpieczenie społeczne, jakie płaciłaś, pracując przed wejściem w życie nowej ustawy emerytalnej (obowiązuje od 1 stycznia 1999 r.).
Te pieniądze nie przepadły w chwili wprowadzenia reformy emerytalnej – to właśnie one stanowią kapitał początkowy. Jego kwota znajduje się na twoim indywidualnym koncie emerytalnym, do którego dopisywane są twoje kolejne składki. Można zatem powiedzieć, że to „posag”, jaki otrzymujesz z ZUS-u za to, że masz długi staż pracy.
Komu jest wyliczany kapitał początkowy?
Do niedawna o wyliczenie kapitału mogły wystąpić tylko osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. i do 1 stycznia 1999 r. przepracowały co najmniej 6 miesięcy i jeden dzień.
Zmiana!
Teraz będą mogły się o to starać także osoby, które:
- przed 1 stycznia 1999 pracowały mniej niż pół roku.
Jak jest wyliczany kapitał początkowy?
ZUS wylicza kapitał na podstawie twoich średnich zarobków z:
- Zmiana! 10 kolejnych lat kalendarzowych z całego okresu zatrudnienia przed 31 grudnia 1998 r. (uprzednio – 10 kolejnych lat pracy z okresu 1980 do 1998 r.,
- 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu zatrudnienia (nie muszą następować po sobie kolejno),
- z faktycznego czasu ubezpieczenia (dotyczy to osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r., które nie mogą wskazać zarobków z kolejnych 10 lat.
Uwaga!
Jeżeli przed styczniem 1999 r. legalnie pracowałaś w którymś z państw Unii i byłaś ubezpieczona, ten okres będzie mógł być uwzględniony przy ustalaniu kapitału początkowego, pod warunkiem jednak, że wynosi mniej niż rok.
Zmiana!
Poprzednio ZUS nie liczył kapitału osobom, które przepracowały przed wejściem w życie ustawy, tj. przed 1999 r. mniej niż pół roku, np. tylko 4 miesiące. Teraz policzy ci poszczególne dni, a nie pełne lata. Skorzystają na tym też osoby, które pracowały kilka lat i miesięcy – ZUS brał pod uwagę tylko pełne lata, a każdy okres poniżej 6 miesięcy przepadał. Teraz kapitał zostanie wyliczony z każdego dnia przepracowanego.
Skoro już wiesz, co to jest kapitał początkowy i jak się go tworzy, pora dowiedzieć się, jak wygląda twój udział w uzyskaniu kapitału początkowego.
Polki o pracy - forum >>
Wybierz lata
Ty decydujesz o tym, z którego okresu pracy kapitał ma być wyliczony. To jasne, że zależy ci na tym, aby był jak najwyższy. Dlatego powinnaś wskazać te lata, w których twoje zarobki przekraczały średnią krajową lub najbardziej się do niej zbliżały. Jak to zrobić? Weź kartkę i podziel ją na pół. Po jednej stronie, np. lewej, wpisz po kolei swoje lata pracy a obok nich – zarobki (spisuj je z wiarygodnych dokumentów, np. z angażu, wpisu w książeczce ubezpieczeniowej). Po prawej, zapisz średnie roczne wynagrodzenie w Polsce w danym roku (możesz je znaleźć np. w roczniku statystycznym) i porównaj ze sobą. Wybierz te lata, które są dla ciebie najkorzystniejsze.
Uwaga!
Bierzesz pod uwagę swój dochód roczny, nie miesięczny. Nie wliczasz do tego premii i nagród, jakie otrzymałaś w firmie.
Zadbaj o dokumenty
ZUS nie oblicza kapitału z własnej inicjatywy. Robi to na twoje żądanie. Musisz zatem złożyć w swoim oddziale ZUS-u następujące dokumenty:
- wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1),
- wypełniony kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6),
- świadectwa pracy, zaświadczenia i inne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe,
- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS RP-7), albo,
- legitymację ubezpieczeniową z wpisami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.
W wypadku osób, które indywidualnie opłacały składkę na ubezpieczenie społeczne lub współpracowały przy prowadzeniu działalności w kwestionariuszu (druk: ZUS Rp-6) należy podać adres prowadzenia działalności i jednostkę ZUS-u, do której odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne oraz Numer Konta Płatnika (NKP) nadany kiedyś przez ZUS, a także numer REGON i NIP. Ci, którzy pracowali u pracodawców zatrudniających do 20 pracowników, w tym w zakładach usługowych, np. u fryzjera, w małym sklepie, cukierni, podają w kwestionariuszu nazwę firmy lub nazwisko i imię pracodawcy oraz adres (siedzibę) firmy, jeżeli jest im znany.
Wszystkie dokumenty trzeba dołączyć w oryginale (dostaniesz je potem z powrotem, a jeśli ZUS ich nie odeśle – upomnij się o nie!).
Wyjątkowo ZUS dopuszcza przedstawienie kserokopii (muszą być poświadczone za zgodność z oryginałem):
- książeczki wojskowej,
- dyplomu ukończenia szkoły wyższej,
- wyciągów z akt wystawionych przez urzędy stanu cywilnego
- danych z dowodu osobistego („książeczkowego”).
Niezbędne druki dostaniesz za darmo w każdym oddziale ZUS-u lub pobierzesz je z jego strony internetowej.
Nie rezygnuj, tylko szukaj
Jeżeli byłaś osobą przewidującą i zachowałaś wszelkie dokumenty związane z przebiegiem pracy zawodowej, nie będziesz miała kłopotu z ich zgromadzeniem. Jeżeli jednak je pogubiłaś albo wyrzuciłaś, musisz ich poszukać. Gdzie?
- Jeżeli twój poprzedni zakład pracy nadal istnieje, nie ma problemu. Na miejscu dostaniesz bezpłatnie potrzebne dokumenty. Musisz liczyć się z tym, że akt płacowych zapewne już nie będzie (zakład przetrzymuje je przez 12 lat), ma natomiast akta osobowe (np. umowy o pracę, na których podstawie też możesz udowodnić zarobki).
- Jeżeli okaże się, że firma nie istnieje, idź do oddziału ZUS-u. Zakład posiada specjalny informator z wykazem ponad 6 tys. upadłych lub zlikwidowanych przedsiębiorstw (możesz też szukać firmy na stronie www.zus.pl w bazie zlikwidowanych zakładów). Gdy nic tam nie znajdziesz, pozostanie ci szukanie w archiwach wojewódzkich lub Archiwum Ministerstwa Gospodarki przy Pl. Trzech Krzyży 3/5 w Warszawie (formularz dostaniesz na portierni).
- Dokumentację firm, które upadły lub zostały zlikwidowane, posiada też Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku Milanówek, ul. Stefana Okrzei 1, tel. 22 724 78 72.
- Jeżeli zakład, w którym pracowałaś, został sprywatyzowany, swoje dokumenty możesz znaleźć w firmie, która przejęła jego majątek. A gdy zmienił nazwę – w sądzie gospodarczym.
Jeżeli nie uda ci się udowodnić zarobków, ZUS sam wyliczy ci kapitał początkowy, będzie on jednak niższy od tego, jaki zostałby naliczony na podstawie dokumentów, bo ZUS ustala go na podstawie przyjętej przez siebie średniej.
Uwaga!
W każdej chwili, gdy odnajdziesz dokumenty, będziesz mogła zwrócić się do ZUS-u o ponowne przeliczenie twojego kapitału.
Walcz o swoje
ZUS ma pół roku od otrzymania dokumentów na obliczenie twojego kapitału początkowego. Jeżeli po otrzymaniu decyzji, dojdziesz do wniosku, że błędnie wyliczył ci kapitał, możesz odwołać się do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (pozew jest bezpłatny). Odwołanie składasz za pośrednictwem ZUS-u w terminie 30 dni od dnia doręczenia ci decyzji. Gdyby wyrok nie był po twoje myśli, odwołaj się od niego do sadu apelacyjnego w terminie 21 dni od ogłoszenia orzeczenia.
Jak potwierdzić uprawnienia
Staż pracy możesz udowodnić, przedstawiając:
- świadectwo pracy
- wpis w książeczce ubezpieczeniowej
- wpis w starym dowodzie osobistym
- zaświadczenie z urzędu pracy.
Do stażu wlicza się też służbę wojskową i studia – na dowód tego należy przedstawić książeczkę wojskową, kserokopię dyplomu i zaświadczenie z uczelni o odbytych studiach.
Natomiast wysokość zarobków można udowodnić, pokazując:
- zaświadczenie z miejsca pracy o wysokości zarobków (druk RP-7),
- wpis do książeczki ubezpieczeniowej o wysokości zarobków,
- umowę o pracę z wpisanym tzw. przeszeregowaniem.
Pamiętaj o tym, że musisz złożyć oryginały. Otrzymasz je z powrotem po ustaleniu kapitału.
Warto wiedzieć!
Okresy składkowe i nieskładkowe
Do okresów składkowych (tzn. tych, za które opłacano składki na ubezpieczenie społeczne) wlicza się m.in.:
- okres zatrudnienia l okres pracy nakładczej l pracę w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych lub innej pracy, np. na zlecenie l okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego l okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Do okresów nieskładkowych zalicza się m.in.:
- okres pobierania m.in. zasiłków chorobowego, opiekuńczego i otrzymywania świadczenia rehabilitacyjnego l urlopy wychowawcze (3 lata, a gdy dziecko jest poważnie chore – 6 lat) l przerwy w pracy spowodowane opieką nad dzieckiem l czas nauki w szkole wyższej na jednym kierunku.
Alicja Hass / Przyjaciółka
