To co dzieje się za Oceanem, czy w Wielkiej Brytanii a nawet w Szwajcarii nie jest obojętne dla systemu bankowego w Polsce. Jak widać w
dzisiejszym świecie finansowym nie ma bezpiecznej przystani. Na koniec pierwszego półrocza ubiegłego roku lokaty i depozyty bankowe wyniosły w Polsce ok. 240 mld złotych, co stanowiło 36% oszczędności gospodarstw domowych.Mieliśmy do czynienia w naszym kraju z problemami niektórych banków a klienci ponieśli znaczne straty. Tam gdzie są pieniądze, wszystko może się zdarzyć. Należy więc dmuchać, nawet na zimne.
Niejednokrotnie lokaty bankowe są traktowane, jako obarczone zerowym ryzykiem. Nie jest to jednak do końca prawda, gdyż problemy finansowe nie są obce nawet znanym bankom na świecie, które w ostatnim czasie poszukują wsparcia.
Istnienie systemu gwarantowania depozytów zmniejsza ryzyko lokowania w bankach.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Na mocy ustawy z 14 grudnia 1994 r. został powołany w Polsce Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Utworzenie tej instytucji miało na celu zapobieganie zagrożeniom w polskim systemie bankowym oraz spełnienie wymogów prawodawstwa Unii Europejskiej. Pozwala to na integrację polskiego systemu finansowego z europejskim. Stosowane w naszym kraju zasady gwarantowania depozytów bankowych są wzorowane na rozwiązaniach, jakie funkcjonują w rozwiniętych krajach Wspólnoty.
W przepisach ustawy określono warunki i zasady tworzenia systemów obowiązkowego gwarantowania wkładów pieniężnych, zgromadzonych na rachunkach bankowych a także należnych klientom wierzytelności potwierdzonych dokumentami wystawionymi przez banki, np. niezrealizowane przelewy.
Ustawodawca określił również rodzaje niezbędnych działań niezbędnych dla udzielenia pomocy podmiotom objętym obowiązkowym systemem gwarantowania w przypadkach zagrożenia ich wypłacalności.
W systemie tym zostały określone zasady gromadzenia oraz wykorzystywania informacji o bankach, objętych systemem gwarantowania.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny posiada osobowość prawną. Nadzór nad działalnością Funduszu sprawuje:
- Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, do którego kierowane są roczne sprawozdania z działalności finansowej Funduszu,
- Rada Ministrów, która zatwierdza roczne sprawozdania Funduszu,
- Minister Finansów,
- Rada Funduszu.
Zadaniami Funduszu są:
- Ochrona środków finansowych osób fizycznych i prawnych, nie posiadających możliwości samodzielnej oceny ryzyka, powierzonych bankom, jako instytucjom publicznego zaufania.
- Udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w sytuacji zagrożenia wypłacalności, do poziomu określonego przez wielkość depozytów gwarantowanych.
- Prowadzenie monitoringu oraz analiz sytuacji finansowej sektora bankowego w celu jak najwcześniejszego zidentyfikowania zagrożenia
jego stabilności. - Wspieranie procesów łączenia banków zagrożonych z bankami o dobrej kondycji finansowej.
Przedmiotem gwarancji są depozyty klientów, którzy nabywają prawo do świadczenia pieniężnego w przypadku niewypłacalności banku. W ramach obowiązkowego systemu gwarantowania środków pieniężnych gwarantowaniem są objęte środki pieniężne, łącznie z naliczonymi odsetkami do dnia realizacji gwarancji w kwocie:
- równowartości w złotych 1.000 EUR - 100% wartości depozytu,
- powyżej równowartości w złotych od 1.000 EUR do 22.500 EUR – 90% wartości,
- powyżej równowartości w złotych 22.500 EUR depozyty nie są gwarantowane.
- osób fizycznych,
- osób prawnych,
- jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej,
- szkolnych kas oszczędności, o ile posiadają zdolność prawną,
- pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych,
- a także zgromadzonych na Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE) prowadzonych przez banki dla osób fizycznych.
Systemem gwarantowania są objęte depozyty zarówno rezydentów, jak też nierezydentów.
Nie podlegają ochronie depozyty:
- Skarbu Państwa,
- instytucji finansowych, takich jak: banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, NFI, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe,
- podmiotów, które nie są uprawnione do sporządzania uproszczonego bilansu oraz rachunku zysków i strat,
- kadry zarządzającej bankiem oraz głównych akcjonariuszy (posiadających co najmniej 5 % akcji banku).
Przy obliczaniu kwoty gwarantowanej dla danej osoby bierze się pod uwagę sumę dodatnich sald wszystkich rachunków prowadzonych przez bank dla tej osoby. Nie wzrasta więc kwota gwarantowana w przypadku posiadania przez danego klienta więcej niż jednego rachunku w danym banku. Poszczególne kwoty na lokatach terminowych, na żądanie, czy ROR są sumowane i traktowane, jako jeden depozyt. Stąd wniosek, że bezpieczniej jest przechowywać znaczące sumy w kilku bankach.
Powyższe ograniczenia dotyczące kwoty gwarantowanej nie uniemożliwiają odzyskania całości lub części depozytu nie objętego gwarancją. Jest to możliwe przy podziale masy upadłości w postępowaniu układowym. Niestety masa upadłości może nie wystarczać na zaspokojenie w całości wierzytelności. Aktywa trwałe banku bywają niejednokrotnie skromne. Ponadto procedura likwidacji i zaspokajania wierzycieli może być czasochłonna.
Ś
rodki gwarantowane mogą być wypłacone poszkodowanym klientom banku po ogłoszeniu upadłości. Wówczas są one wypłacane przez zarządcę lub syndyka masy upadłości w miejscach i terminach podanych do publicznej wiadomości. Później, przez 5 lat od dnia ogłoszenia upadłości banku - w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.Większa szansa na odzyskanie powierzonych środków istnieje, gdy upadający bank jest przejęty przez inny bank, który jest zobowiązany do przejęcia wierzytelności wobec klientów.
Oddziały banków zagranicznych
Istniejący w naszym kraju Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie obejmuje odpowiedzialnością depozytów pieniężnych wpłaconych na rachunki umiejscowione, w funkcjonujących w naszym kraju, oddziałach zagranicznych instytucji kredytowych. W tym przypadku są one objęte systemami gwarancyjnymi obowiązującymi w krajach, gdzie mają główną siedzibę. Tam też należy starać się o zwrot utraconych środków, jeżeli bank zagraniczny znajdzie się w stanie niewypłacalności. Zakładając więc rachunek w oddziale banku zagranicznego warto zapoznać się z warunkami gwarancji oraz kwotą maksymalnej odpowiedzialności, jaka dotyczy danego banku. Informacje dotyczące limitów odpowiedzialności w bankach posiadających siedziby w krajach Unii Europejskiej są dostępne na stronie internetowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego www.bfg.pl.
Inne świadczenia
W sytuacji zagrożenia upadłością lub na sfinansowanie nabycia akcji banku Fundusz może udzielać bankom objętym systemem gwarantowania pożyczek, gwarancji lub poręczeń na warunkach korzystniejszych od stosowanych przez banki. Może to niejednokrotnie dać szansę na uratowanie banku, który popadł w kłopoty finansowe.
Jak widać, polski system bankowy posiada wiele istotnych zabezpieczeń, które służą bezpieczeństwu naszych pieniędzy. Nie ustępują one rozwiązaniom, jakie są stosowane na rozwiniętych rynkach. Upadek banku to duży problem dla wielu: klientów, podmiotów współpracujących z bankiem, innych instytucji finansowych, a także pracowników banku. Ma to również wymiar społeczny i nie pozostaje bez wpływu na sytuację gospodarki krajowej. Stąd istnienie instytucji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego ma istotny wpływ na bezpieczeństwo finansowe wielu ludzi i w efekcie zaufanie do systemu finansowego naszego kraju.
Jan Mazurek
