To, co się nam należy od pracodawcy na odchodnym, zależy przede wszystkim od tego, z jakiego powodu doszło do rozwiązania tzw. stosunku pracy. Inna też jest sytuacja pracownika odchodzącego indywidualnie, a inna podczas zwolnień grupowych.
Pracodawca rozwiazuje umowę
To rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika, np. z powodu utraty uprawnień koniecznych do pracy (np. zakładowy kierowca traci prawo jazdy za jazdę po pijanemu), popełnienia przestępstwa, uniemożliwiającego dalsze zatrudnianie, o ile zostało stwierdzone przez sąd lub jest oczywiste (np. magazynier został przyłapany na kradzieży). Trzecia kategoria to ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, np. odmowa stawienia się do pracy, picie alkoholu w pracy, korzystanie z urlopu bez zgody pracodawcy, wykonywanie pracy podczas zwolnienia lekarskiego, kradzież mienia itp. Sposób powiadomienia: pracodawca może poinformować o wypowiedzeniu ustnie, potem dając wypowiedzenie pisemne, albo od razu na piśmie. Powinien wręczyć wypowiedzenie nie później niż w ciągu miesiąca, od kiedy się dowiedział o nagannym zachowaniu pracownika.
Musi też zawiadomić zakładową organizację związkową i zasięgnąć jej opinii, jednak opinia ta nie ma mocy wiążącej. Uzasadnienie: pracodawca musi „dyscyplinarkę” uzasadnić. Wykazać, że pracownik nie tylko naruszył swe obowiązki, ale także, że naruszenie było ciężkie, a zatrudniony miał świadomość nagan- nego postępowania. Okres wypowiedzenia: nie ma. Jest to zwolnienie z pracy ze skutkiem natychmiastowym. Wynagrodzenie: nie przysługuje odprawa.
Jest to tzw. rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia bez winy pracownika. Okres wypowiedzenia: można zwolnić pracownika, jeżeli choruje dłużej niż 3 miesiące, a pracuje w zakładzie krócej niż 6 miesięcy. Jeżeli natomiast pracu- je dłużej niż 6 miesięcy, to można go zwolnić dopiero, gdy przestanie pobierać zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne. Taki sam czas przysługuje pracownikowi, jeśli niezdolność do pracy jest wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - nawet jeśli pracuje krócej niż 6 miesięcy. Sposób powiadomienia: na piśmie. Uzasadnienie: pracodawca powołuje się na paragrafy z kodeksu pracy. Wynagrodzenie: zamiast niego otrzymujemy zasiłek chorobowy (można go pobierać maksymalnie przez 182 dni, przy gruźlicy - 270 dni, a świadczenie rehabilitacyjne przez 90 dni).
Jest to rozwiązanie umowy o pracę z częścią pracowników, które wynika z sytuacji firmy: złej sytuacji ekonomicznej, likwidacji części stanowisk, ogłoszenia upadłości/likwidacji. Może być przeprowadzone, jeśli firma zatrudnia więcej niż 20 pracowników. Nie można zwolnić kobiet w ciąży, na urlopach macierzyńskich, pracowników, którym zostało mniej niż 4 lata do emerytury itd. Można jedynie zmienić stare warunki. Pracodawca musi skonsultować zamiar ze związkami w zakładzie, jeśli ich nie ma - z przedstawicielami pracowników. Stanowisko nie jest wiążące dla pracodawcy. Sposób powiadomienia: na piśmie. Uzasadnienie: pracodawca musi je podać. Okres wypowiedzenia: zwolnienia mogą się odbywać przez rozwiązanie stosunku pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub na mocy porozumienia stron. Jeśli zakład jest w likwidacji/upadłości, okres wypowiedzenia może zostać skrócony do miesiąca. Wynagrodzenie: pracownicy otrzymują pensje jak przy zwykłym wypowiedzeniu i odprawę. Przy zatrudnieniu krótszym niż 2 lata odprawa jest równa miesięcznym zarobkom, przy zatrudnieniu od 2 do 8 lat - dwumiesięcznym, powyżej 8 lat - trzymiesięcznym.
Pracownik rozwiazuje umowę
Można odejść z pracy, składając wypowiedzenie i pracodawca nie może w tym przeszkodzić. Przez wypowiedzenie można rozwiązać umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, na okres próbny i na czas określony, o ile została zawarta na czas dłuższy niż 6 miesięcy i zostało to uwzględnione w umowie. W taki sposób nie można jednak rozwiązać umowy na wykonanie określonego zadania lub na czas określony krótszy niż 6 miesięcy. Sposób powiadomienia: na piśmie. Uzasadnienie: nie trzeba podawać żadnego. Okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony: zależy od czasu zatrudnienia w firmie. Jeśli trwa krócej niż 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie; jeśli dłużej niż 6 miesięcy, ale krócej niż 3 lata - okres wypowiedzenia wynosi miesiąc; przy stażu większym niż 3 lata - 3 miesiące. Pracodawca może skrócić okres wypowiedzenia. Wynagrodzenie: podczas okresu wypowiedzenia pracownik otrzymuje dotychczasową pensję.
Można odejść z pracy bez wypowiedzenia, jeśli pracodawca nie płaci wynagrodzenia, robi to nieterminowo, nie daje urlopów wypoczynkowych, dyskryminuje pracownika, nie szanuje jego godności, nie przestrzega przepisów BHP. Także jeśli lekarz wyda orzeczenie, że praca ma szkodliwy wpływ na zdrowie, a pracodawca nie przeniesie pracownika do innych zajęć. Sposób powiadomienia: na piśmie. Uzasadnienie: trzeba podać powód decyzji. Okres wy- powiedzenia: tak naprawdę nie jest to wypowiedzenie, a oświadczenie pracownika. Po jego złożeniu można odejść z pracy natychmiast. Wynagrodzenie: pracownik ma prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (zależy to od stażu pracy). A jeżeli umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron
Jeżeli zależy nam, by szybko odejść z firmy, bo np. mamy zamiar podjąć inną pracę, możemy dogadać się z pracodawcą i odejść za porozumieniem stron. Sposób powiadomienia: zgodne oświadczenie na piśmie pracownika i pracodawcy, że rozwiązują umowę o pracę. Uzasadnienie: nie jest potrzebne. Zgoda drugiej strony: pracodawca musi wyrazić zgodę na nasze odejście, jeżeli odmówi, umowa nie może być rozwiązana. Termin rozwiązania umowy: zależy od ustaleń z pracodawcą. Wynagrodzenie: stosowne do terminu odejścia.