Wielu początkujących fotografów wierzy, że ciekawy kadr obroni się sam. Najczęściej tego typu zdjęciom czegoś brakuje. Gdy już znajdziemy ciekawy temat i nauczymy się kadrować pora przejść do kolejnego etapu.
Świadomy fotograf, powinien przede wszystkim wiedzieć jak prawidłowo dobierać parametry ekspozycji. Nie wszyscy muszą oczywiście przechodzić od razu do trybu manualnego, ale wykorzystanie trybów tematycznych zgodnie z ich przeznaczeniem leży w interesie każdego kto chce robić poprawne zdjęcia.
Tryby tematyczne dedykowane są dla wszystkich amatorów fotografii, którzy chcą poszerzać swoje horyzonty i nauczyć się technicznych aspektów fotografowania. Aby wiedzieć w jaki sposób je stosować należy poznać parametry, które składają się na efekt, do którego wszyscy dążymy – dobrej fotografii.
Czas i przysłona
Choć w poradniku tym zajmiemy się głównie trybami tematycznymi to jednak aby w pełni je zrozumieć nie możemy pominąć takich pojęć jak czas naświetlania i otwór przysłony. Cała kreatywność jaką możemy włożyć w powstawanie obrazu zależy jak wiemy od światła. Z pomocą trybów tematycznych (lub ustawień manualnych) wpływamy na to ile światła i na jak długo wpuścimy do matrycy.
Przysłona i migawka to dwa elementy aparatu fotograficznego które powinniśmy poznać od podszewki. Przysłona reguluję ilość światła jakie wpada na matrycę przez obiektyw. Znajduję się ona wewnątrz obiektywu i składa się z cienkich metalowych listków, które nakładają się na siebie w charakterystyczny sposób. To jak bardzo otwarta jest przysłona określa liczba wartości przysłony, oznaczona literą f. Warto zapamiętać już na samym początku przygody z fotografią, że im większa jest jej wartość tym mniejszy jest otwór względny przysłony. Najłatwiej zrozumieć tę zależność na przykładzie – Duża wartość przysłony np. f/22 zasłania dużą cześć soczewki więc wpuszcza mało światła. Mała wartość np. f/1.8 przysłania mało więc wpuszcza dużo światła.
Sprawdź: Jak fotografować ruch?
Przysłona wpływa nie tylko na ilość wpuszczonego światła. Ma również decydujące znaczenie w sprawie głębi ostrości – czyli zakresu odległości które znajdują się w ostrości (są ostre na zdjęciu). Tu również występuje odwrotna zależność, a więc jeśli chcemy by większość kadru wydawała się wyraźna, powinniśmy przysłonę przymknąć (f/22) np. krajobraz, a jeśli fotografujemy portret gdzie wyraźna ma być tylko postać modela postępujemy odwrotnie, a więc otwieramy przysłonę np. do wartości f/2.8.Mała wartość przysłony sprawia, że tło rozmywa się, nadając kadrowi specyficznej plastyczności. Efekt ten chętnie wykorzystywany jest przez bardziej zaawansowanych użytkowników (zwłaszcza tych posiadających lustrzanki).
Głębia ostrości
Głębia ostrości zależy ponadto od ogniskowej obiektywu (im dłuższa tym większe rozmycie) oraz odległości od fotografowanego obiektu. Im bliżej obiektywu znajduję się obiekt, na który ustawiamy ostrość, tym tło będzie bardziej rozmyte).
Drugi ważny element aparatu który wpływa na ekspozycję to migawka. Za jej pomocą ustalamy przez jaki czas matrycą będzie dostawać światło. Określenie czasu istotnie wpływa na nasze zdjęcie – amatorskie lustrzanki cyfrowe pozwalają na balansowanie pomiędzy wartościami od 1/4000 s. do ponad 30 sekund. Krótkie czasy naświetlania zamrażają ruch – gdy scena jest dynamiczna (np. rozpędzony samochód) tak ustawiona migawka pozwala na wykonanie nieporuszonego zdjęcia. Z ultrakrótkich czasów otwarcia migawki korzystają zwłaszcza fotoreporterzy sportowi.
Długie czasy
Zupełnie inny efekt uzyskamy dzięki długim czasom otwarcia migawki. Wszystkie ruchome obiekty zostają wtedy uwiecznione w poruszeniu co podkreśla ruch obiektu i uatrakcyjnia zdjęcie. (np. statyczna publika i rozmyty przejeżdżający bolid Formuły 1. Średnie czasy dla tego typu efektów mieszczą się w przedziale 1/25 i 1/60 sekundy.
Długie czasy naświetlania wiążą się jednak z ryzykiem stabilności trzymanego przez nas aparatu. Jeśli poruszymy się w trakcie robienia zdjęcia zamiast oczekiwanych rezultatów uzyskamy mydło – a więc rozmyty obraz. W fotografii przyjęło się twierdzenie, że bezpieczne jest ustawianie czasu będącego odpowiednikiem ogniskowej obiektywu tak więc obiektyw 50mm – 1/50s.
Podsumowując parametry ekspozycji musimy pamiętać o jeszcze jednym ważnym czynniku, który nabrał większego znaczenia w erze fotografii cyfrowej. Mowa tu o czułości matrycy wyrażanej w jednostkach ISO. Za jego pomocą określa się jak wrażliwy jest materiał światłoczuły ( w tym wypadku matryca światłoczuła) na padające światło.
Czułość matrycy
W lustrzankach amatorskich ISO najczęściej przyjmują wartości 100, 200, 400, 800, 1600, 3200 czy 6400. Profesjonalny sprzęt jak np. Nikon D3S dochodzi nawet do102400 ISO. Zależności między tymi wartościami są proste, dla przykładu ISO 200 reaguje dwa razy silniej na światło niż ISO 100.
Układy elektroniczne odpowiadające za matrycę są jednak stosunkowo niedoskonałe i zwiększanie ISO zazwyczaj wiąże się z pogorszeniem jakości obrazu. Wysoka czułość idzie w parze z szumami, pamiętajmy więc że wartość ISO należy zwiększać jako ostatnią i tylko w ostateczności gdy nie mamy wystarczającej ilości światła do danego ujęcia.
Czytaj: Format RAW
Tryby tematyczne to nic innego jak z góry założone parametry (czasu, otworu przysłony, czułości matrycy) dobrane optymalnie w celu uzyskania jak najlepszych rezultatów. Jeżeli więc nie ufamy jeszcze swojej wiedzy fotograficznej na tyle aby samodzielnie dobierać te trzy parametry skorzystajmy z pomocy aparatu.
Portret - w portrecie ważnym elementem jest głębia ostrości pozwalająca oddzielić fotografowaną postać od tła. W tym trybie przysłona jest więc szeroko otwarta, aby jak najbardziej rozmyć tło. Dodatkowo aparat dobiera standardowy czas naświetlania i balans bieli który podkreśli odcienie skróry.
Krajobraz – w krajobrazie mamy zamiar pokazać całą scenę w ostrości i pokazać detale. Aby uzyskać taki efekt tryb krajobrazu używa zamkniętych przysłon, rezygnuje z lampy błyskowej (nie ma sensu przy takiej odległości). Tryb ten równie dobrze sprawdza się podczas różnego rodzaju wycieczek miejskich.
Makro – tryb makro przeznaczony jest do maksymalnych zbliżeń i fotografowania głównie małych obiektów. W tym trybie dużo zależy od obiektywu (możliwe przybliżenie oraz skalę odwzorowania). W fotografii tej podobnie jak w portrecie ważna jest płytka głębia ostrości stąd też aparat ustawia duże wartości przysłony.
Sport – w trybie sportowym liczy się przede wszystkim szybkość stąd też krótki czas migawki. Docelowo aparat również wyłącza lampę błyskową i uruchamia autofocus, dzięki któremu nadążymy za szybko zmieniającymi się kadrami. Jeśli używamy lustrzanki prawdopodobnie nasz aparat przechodzi również w tryb zdjęć seryjnych który znacznie ułatwia nam wykonanie poprawnego zdjęcia w przypadku szybko przemieszczających się obiektów.
Zachód słońca – tryb zachodu słońca podobny jest do krajobrazu, z tą różnicą że balans bieli ma za zadanie wyciągnąć maksymalnie kolor czerwony. Wyłączana jest oczywiście lampa błyskowa.
Nocny portet/widok - tryb przeznaczony do zdjęć w umiarkowanych ciemnościach, aby zdjęcie się udało automatyka dobiera dłuższe czasy naświetlania oraz zwiększa czułość matrycy. Najczęściej od nas zależy czy chcemy użyć w tym wypadku lampy błyskowej. Zdjęcia bez lampy zalecamy wykonywać ze statywem by uniknąć niepotrzebnego rozmycia.
M
Tryb manualny jest najbardziej zaawansowany ponieważ oddaje użytkownikowi pełną kontrolę nad wszystkimi parametrami. Ustawiamy więc czas otwarcia migawki, otwór przysłony oraz czułość matrycy (również jeśli chcemy i umiemy możemy pozmieniać wartości balansu bieli itp.)
A
Bardzo popularny tryb półautomatyczny w którym fotograf podaje tylko 1 parametr, w tym wypadku wartość przysłony. Automatyka aparatu wykonuje za niego resztę pracy dobierając odpowiednio czas otwarcia migawki tak aby zdjęcie zostało poprawnie naświetlone.
S
Tryb preselekcji czasu to kolejny popularny tryb półautomatyczny. Używamy go gdy naszym priorytetem jest czas, a automatyka aparatu dopasowuje odpowiednią wartość przysłony. Tryb popularny w fotografii sportowej, gdzie dynamizm naszej fotografii będzie zależał przede wszystkim od migawki. Tryb ten pozwala na uzyskanie wybitnie długich czasów naświetlania (które skorygowałby tryb w pełni automatyczny). Takie ustawienia przydają się przykładowo w celu uzyskania efektu panoramowania, który polega na śledzeniu obiektywem ruchomego obiektu. Robiąc kilka zdjęć w ten sposób możemy uzyskać jedną klatkę gdzie poruszający obiekt będzie ostry, a rozmyte będzie tło.
P
Tryb auto przez jednych wyśmiewany, dla innych jedyny jak rozumieją. Aparat w tym wypadu sam automatycznie wybiera czas otwarcia migawki i parametry przysłony. Oba tryby są zależne od siebie i zmieniają się jednocześnie.
