"Ustawa żłobkowa", wprowadzona w życie z dniem 1 października, od początku budziła wiele kontrowersji. Zarzucano jej, że proponowane przez nią rozwiązania nie spotkają się z zainteresowaniem niań i rodziców, zaś przez skomplikowane procedury rejestracyjne oraz ograniczenia formalne pozostanie ona jedynie "ustawą na papierze", nie przynoszącą rzeczywistej poprawy sytuacji.
W październiku 2011 przeprowadzone zostało pierwsze ogólnopolskie badanie opinii na ten temat wśród obu zainteresowanych grup: niań i rodzin. Poniżej prezentujemy wyniki, opracowane na postawie analizy wypowiedzi 4193 użytkowników serwisu Niania.pl: niań poszukujących pracy oraz rodziców poszukujących opiekunki do dziecka.
Chaos informacyjny
Spośród badanych osób 79,63% słyszało o ustawie żłobkowej. Jednak aż 80,56% z nich ocenia swoją wiedzę na ten temat jako niewystarczającą. Jedynie 16,10% uważa, że ich wiedza na ten temat jest odpowiednia, zaś niewiele ponad 3% ankietowanych twierdzi, iż wie w tej kwestii dużo. Jest to sygnał alarmowy biorąc pod uwagę , że są to osoby aktywnie poszukujące niani bądź pracy w charakterze opiekunki do dziecka.
Poproszeni o dokonanie oceny stopnia przygotowania urzędów do udzielania informacji na temat rejestracji opiekunki, ankietowani zazwyczaj wstrzymywali się odpowiedzi (opcja "nie wiem" wybrana przez 60,43% osób). Aż 33,08% uznało, że poziom przygotowania jest zły lub raczej zły, natomiast jedynie 6,58 % oceniło ten aspekt pozytywnie (raczej dobrze lub dobrze).
Zmiany były potrzebne
Widać wyraźnie, że mimo braku informacji o procedurach rejestracji opiekunki, badani dostrzegli potrzebę korekt w polskim prawie odnośnie legalizacji niań. Na pytanie o przydatność wprowadzonych w przepisach zmian aż 85,66% udzieliło odpowiedzi twierdzącej, zaś jedynie 2,48% nie widzi potrzeby zmian. 11,92% ankietowanych wstrzymało się od głosu.
Spora część badanych uważa, że zmiany wprowadzane przez "Ustawę o opiece nad dzieckiem w wieku do lat trzech" są zmianami na lepsze. Jest to opinia 41,02% zapytanych użytkowników serwisu Niania.pl. Równie duża grupa: 40,71% nie ma zdania lub nie potrafi udzielić odpowiedzi w tej kwestii.
Widać także wyraźnie, że obie grupy – zarówno rodzice jak i nianie – są zainteresowane legalną współpracą. Aż 91,48 % osób poszukujących opiekunki oraz 96,3% niań jest zwolennikami jawnego, zgodnego z prawem zatrudnienia.
Na pytanie o to, co najczęściej zniechęca rodziców do legalnego zatrudnienia niani, najczęściej pojawiają się odpowiedzi takie jak: zbyt wysokie koszty dodatkowe zatrudnienia (72,74%) oraz brak wiedzy o procedurach rejestracji (35,72%).
Korzyści
Główne dostrzegane przez ankietowanych korzyści wynikające z tegorocznych zmian w zasadach dotyczących zatrudnienia opiekunek, to przede wszystkim mozliwość legalnej współpracy (77,51%), ubezpieczenie zdrowotne dla niani (77,41%), składki emerytalne dla niani (75,22%), a także zwolnienie rodzica z konieczności płacenia składek za zatrudnianą nianię (61,60%). Na kolejnych pozycjach pojawiały się także: gwarancja stabilnego zatrudnienia (48,92%), większe bezpieczeństwo zatrudnianych niań (43,79%), zabezpieczona umową kwota i termin wypłaty wynagrodzenia (39,35%) i inne.
Zagrożenia
Badani zwracali także uwagę na potencjalne negatywne skutki i ryzyko nadużyć, wynikające z wprowadzanych zmian. Najczęściej pojawiającą się obawą było prawdopodobieństwo zaniżania przez zatrudniającego rodzica kwot na umowie, aby nie dopłacać do składek. Na ten problem zwróciło uwagę 59,55% ankietowanych.
Kolejnym minusem, dostrzeganym przede wszystkim przez rodziców, była konieczność dopłacania do składek niani, gdy jej wynagrodzenie przekracza 1386 zł. Opcję tę wskazała ponad połowa respondentów (53,23%). Z punktu widzenia ankietowanych niekorzystna jest także konieczność odprowadzania podatku przez opiekunkę (49,86%), oraz wielość dokumentów, które należy wypełnić podczas rejestracji (42,50%). Badani zwracali także uwagę na ryzyko manipulacji i nadużyć, takich jak podpisywanie fikcyjnych umów z innymi niż niania osobami, by budżet państwa sfinansował im składki ZUS; tę odpowiedź wybrało 40,28%.
Nadzieja w kampanii edukacyjnej
Jednak najczęściej pojawiającymi się opiniami były słowa pełne nadziei i optymizmu. Nianie pisały: "uważam, że ustawa jest bardzo potrzebna i może zmienić wiele rzeczy na lepsze. W końcu niania będzie lepiej doceniana i będzie miała gwarancję stałej pracy" (Agnieszka, 32 lata, Kraków).
Nianie bardzo często podkreślały kwestię odpowiedzialności i dużej roli społecznej, związaną z ich zawodem. "Uważam, że podjęto odpowiednie kroki żeby ujednolicić przepisy. Praca, jaką wykonujemy jest odpowiedzialna i wymaga odpowiedniego zabezpieczenia prawnego" (Monika, 43 lata, Warszawa). "Rodzice powinni inwestować w nianię, bo tym samym inwestują w dziecko" (Małgorzata, 27 lat, Góra Kalwaria)
Opiekunki pytały też: "Jak zachęcić rodziców do umowy uaktywniającej?" (Jola, 47 lat, Mińsk Mazowiecki). Zwracały również uwagę na społeczny odbiór ich zawodu: "Ponad 6 lat byłam nianią i miałam poczucie, że moja praca jest postrzegana bardziej jako przygodne zajęcie lub hobby, a nie normalny zawód. Ustawa może zmienić podejście do samych opiekunek i wykonywanej przez nas pracy. Potrzebna jest zmiana mentalności, zmiana sposobu myślenia, a legalizacja zawodu to dobry krok w tym kierunku" (anonimowa niania, Wrocław).
Rodzice szukający opiekunek podkreślali też, że brak wiedzy dotyczącej problematyki zabezpieczenia emerytalnego może być przyczyną niechęci do rejestracji niani w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. "Nianie nie zdają sobie jeszcze do końca sprawy z korzyści, jakie daje im "Ustawa żłobkowa" (Renata i Piotr, Gdańsk).
Z przeprowadzonych badań wynika, że lęk i niepewność są głównymi czynnikami mogącymi budować niechęć w stosunku do "Ustawy żłobkowej" i proponowanych przez nią narzędzi. Same nianie bardzo często przyznają, że bardzo chciałyby skorzystać z rozwiązań, wprowadzanych przez "Ustawę o opiece nad dzieckiem w wieku do lat trzech", ale oczekiwały większej ilości informacji na ten temat w mediach. Rozwiązaniem dla tej sytuacji może być szeroko zakrojona kampania edukacyjna.
