Konsument ma prawo wiedzieć, co kupuje – w tym celu warto czytać etykiety na produktach żywnościowych.
W Polsce każdy produkt musi być oznakowany w języku polskim w sposób zrozumiały.
Etykiety muszą być niezsuwalne, a informacje powinny być umieszczone w widocznym miejscu na opakowaniu.
Zasady etykietowania wprowadziła Unia Europejska z myślą o tym, by konsumenci, podczas robienia zakupów, mogli podejmować świadome decyzje.
Nazwa produktu powinna być nazwą rodzajową (np. masło, olej, mąka) – towarzyszyć jej powinna informacja o formie produktu lub sposobie jego przygotowania (np. głęboko mrożony, pasteryzowany). Jeśli produkt poddano promieniowaniu jonizującemu – taka wzmianka również musi znaleźć się na opakowaniu.
Ilość produktu podawana jest w sztukach lub określa się jego masę. W przypadku płynów objętość podana jest w litrach lub centylitrach. Na opakowaniu podaje się zawartość netto poduktu. Są sytuacje, kiedy podawanie ilości nie jest potrzebne, np. gdy mamy do czynienia z produktami objętościowo mniejszymi niż 5 g/5 ml (poza ziołami i przyprawami), a także, gdy produkt jest sprzedawany na sztuki lub wagę (i jest ważony w obecności konsumenta).
Trwałość produktu jest podawana w postaci daty, do której najlepiej jest spożyć dany produkt – najczęściej w formie „Należy spożyć przed…”. Na szybko psującej się żywności pojawia się najczęściej napis „Zużyć do…” – po tym terminie nie wolno spożywać produktu, gdyż grozi to zatruciem pokarmowym. Niektóre produkty, ze względu na bardzo dużą trwałość, nie muszą mieć etykiety trwałości na opakowaniu – należą do nich m.in. landrynki, cukier lub guma do żucia. Inne – takie jak płatki zbożowe czy przyprawy – mają na opakowaniu zapis „Najlepiej spożyć przed…” – zjedzenie produktu po terminie nie jest niebezpieczne, jednak może on wówczas zmienić swój smak i konsystencję.
Obok daty lub terminu przydatności produktu producenci często zapisują ponadto informację na temat sposobu przechowywania produktu (np. wskazówka, by przechowywać produkt w lodówce bądź zamrażalce).
Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne są regulowane przepisami wprowadzonymi przez Unię Europejską, dzięki którym konsument ma pewność, iż oznakowania są zgodne z prawdą i naukowo udowodnione. Według tych restrykcji np. etykieta „bogate w błonnik” oznacza, że produkt ma co najmniej 6 g błonnika na 100 g. Zgodnie z tymi przepisami nie można opatrzyć pozytywnym oświadczeniem zdrowotnym takiego produktu, który zawiera dużo soli, cukru lub tłuszczu. Dodatkowo zabronione jest etykietowanie, które dotyczy zapobiegania i leczenia chorób, odwołujące się do szybkości lub wielkości obniżenia wagi ciała, wykorzystujące konkretnych lekarzy, którzy zachwalają dany produkt, a także sugerujące, że niespożycie danego produktu wpływa na zdrowie.
Produkt ekologiczny – to oznaczenie ściśle określają przepisy Unii Europejskiej. Polski certyfikat ekologiczności jest ważny 3 lata. Badania, które mają na celu sprawdzenie ekologiczności produktu, polegają na sprawdzeniu i ocenieniu produktu na kilku etapach jego powstawania (przedprodukcyjnym, produkcyjnym, dystrybucji – w tym pakowania, użytkowania, ale również recyklingu i utylizacji odpadów). Znamy kilka sumboli ekologiczności, które funkcjonują w wielu państwach – użyty na powyższym opakowaniu znak to dotyczące głównie żywności jednolite dla całej UE logo produkcji ekologicznej (powstało w marcu 2000 roku).
Wykaz składników to wymienione w porządku malejącym według ich wagi składniki, z których przygotowano dany produkt. Wyjątkiem są mieszanki owoców i warzyw. W przypadku składników, które znajdują się w nazwie produktu lub mających znaczenie dla charakterystyki danego produktu, należy podać ich zawartość procentową, np. % pomidorów w zupie pomidorowej.
W wykazie składników muszą się też znaleźć substancje pomagające w przetwarzaniu żywności i uzyskaniu jej charakterystycznych cech (zapachu, smaku itp.). W przypadku takich substancji dodatkowych producent ma obowiązek podać ich nazwę lub numer – symbol E – wraz z ich funkcją technologiczną, jaką pełnią w produkcie. Najczęściej mamy do czynienia z zapobiegającymi psuciu żywności konserwantami (azotany i azotyny używane do peklowania wędliny i mięs: E249-E252; dwutlenek siarki w suszonych owocach, który powstrzymuje rozwój pleśni i bakterii: E220), barwniki (barwią produkt, który utracił naturalny kolor, np. karmel: E150a), przedłużające ważność produktu przeciwutleniacze, które zapobiegają reakcji tłuszczów, olejów i niektórych witamin z tlenem (np. witamina C: E300), substancje słodzące używane zamiast cukru (np. aspartam: E951 czy sacharyna: E954), substancje wzmacniające zapach i smak (np. glutaminian sodu: E621), a także emulgatory (np. lecytyny: E322, wspomagają łączenie się składników), stabilizatory (nie dopuszczają do rozdzielenia się składników), zagęszczacze i substancje żelujące (np. pektyna: E440).
Informacje o alergenach – na opakowaniu produktu muszą się znaleźć składniki uczulające, np. mleko, orzechy ziemne, jaja lub ryby.
Adres producenta/importera podaje się na wypadek sytuacji, w której konsument chciałby skontaktować się w sprawie roszczenia lub po to, by uzyskać dodatkowe informacje o produkcie.
Informacja o wartości odżywczej zawiera dane dotyczące wartości energetycznej i składników odżywczych danego produktu.
Podawanie kraju pochodzenia jest obowiązkowe w przypadku niektórych produktów (np. mięsa, warzyw czy owoców), a także wtedy, gdy marka produktu lub inne elementy etykiety mogą zmylić konsumenta co do prawdziwego pochodzenia danego produktu.
Wyjątkową sytuacją jest opisanie bardzo małego produktu, gdy na opakowaniu nie ma wiele miejsca. Wówczas producent zamieszcza jedynie nazwę produktu, datę minimalnej trwałości, zawartość netto/liczba sztuk i termin przydatności do spożycia.
Na koniec warto dodać, że przepisy dotyczące znakowania żywności znajdziemy w Ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. Nr 17, poz. 1225 z późn. zm.), w Ustawie z dnia 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. Nr 5 z 2001 r., poz. 44 zpóźn. zm.) orazw Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz.U. Nr 137, poz. 966 z późn. zm.).
