Niedokrwistość, którą potocznie nazywamy anemią jest stanem chorobowym charakteryzującym się obniżonymi parametrami morfologicznymi krwi, takimi jak: stężenie hemoglobiny (HGB), liczba krwinek czerwonych (RBC) oraz wskaźnik hematokrytowy (HCT). W diagnostyce niedokrwistości najważniejszym z nich wydaje się być stężenie hemoglobiny, którego poszczególne przedziały wartości decydują o stopniu występującej anemii. W przypadku, gdy stężenie hemoglobiny osiąga wartość 10-12 g/dL u kobiet i <13,5 g/dL u mężczyzn, stwierdzamy już niedokrwistość łagodną. Niedokrwistość umiarkowaną rozpoznajemy, gdy stężenie hemoglobiny wynosi 8-9,9 g/dL, ciężką – przy HGB 6,5- 7,9 g/dL, zaś bezpośrednio zagrażającą życiu, gdy HGB spada poniżej 6,5 g/dL.
Fot. Depositphotos
Przyczyn powstawania niedokrwistości jest wiele. Do najważniejszych z nich należą: niedostateczna synteza erytrocytów, niedobór czynników krwiotwórczych (głównie żelaza,
witaminy B12, kwasu foliowego), utrata krwi, występowanie chorób (m.in. zakażenia, choroby nerek, choroby nowotworowe), nadmierny rozpad krwinek czerwonych (erytrocytów), jak również skrócenie okresu ich życia.
Objawy jakie towarzyszą anemii to przede wszystkim: blada skóra, ból i zawroty głowy, szum w uszach, szybkie uczucie zmęczenia, duszności, tachykardia, zaburzenia pamięci, ospałość.
Warto przyjrzeć się bliżej niedokrwistości spowodowanej czynnikami żywieniowymi, gdyż ten typ anemii powszechnie występuje w populacji i stanowi około 80% wszystkich przypadków niedokrwistości. Dane epidemiologiczne wskazują, że na niedokrwistość z niedoboru żelaza cierpi około 10% kobiet w wieku rozrodczym żyjących w Europie. Dodatkowo, anemie niedoborowe w znacznej mierze zależą od naszego stylu życia i tym samym możemy mieć znaczny wpływ na ich powstawanie.
Jak już wcześniej wspomniano, niedokrwistość na tle żywieniowym powstaje głównie w wyniku niedostatecznego spożycia żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego, a także miedzi, witaminy B6 oraz witaminy C.
W jaki zatem sposób powinniśmy się odżywiać aby uniknąć powstania tego typu anemii lub jakie istnieją wskazówki żywieniowe dla osób już cierpiących na tę chorobę?
Poniżej postaraliśmy się przedstawić najważniejsze z nich:
1. Należy zwiększyć spożycie żelaza. W spożywanych przez nas produktach występują dwa rodzaje żelaza: hemowe oraz niehemowe. Pierwsze z nich pochodzi z produktów mięsnych i jest dobrze wchłaniane przez organizm człowieka. Z kolei żelazo niehemowe znajduje się w produktach roślinnych i jego przyswajanie jest znikome.
Dobrymi źródłami żelaza są przede wszystkim: podroby (wątroba i nerki wieprzowe), kakao, fermentowane produkty sojowe, żółtko jaja, drożdże, orzechy laskowe, kasza gryczana, suszone morele.
2. Zwiększyć podaż witaminy C, którą należy spożywać w połączeniu z produktami bogatymi w żelazo. Za tą wskazówką przemawia fakt, że witamina C ułatwia wchłanianie żelaza. Dlatego też warto wzbogacić swoją dietę w produkty takie, jak: papryka, kalafior, kapusta, brokuły, czarna porzeczka, maliny, czarne jagody, owoce cytrusowe, a także ziemniaki.
3. Zwiększyć spożycie witaminy B12. Niedobór tego składnika w diecie może być przyczyną powstania niedokrwistości tzw. megaloblastycznej, wynikającej z nieprawidłowej syntezy DNA. Warto zatem urozmaicić jadłospis w: ryby (pstrąg, łosoś, makrela), mięso z królika, żółtka jaj, nerki i wątroby wieprzowe, jogurty, kefiry.
4. Zwiększyć spożycie kwasu foliowego. Podobnie jak w przypadku witaminy B12, jego niedobór może prowadzić do anemii megaloblastycznej. Aby dostarczyć organizmowi niezbędną ilość kwasu foliowego, należy wybierać produkty będące jego dobrym źródłem: nasiona strączkowe, wątroba, drożdże, szparagi, brukselka, sałata.
5. Ograniczyć lub wyeliminować podaż alkoholu. Spożywanie jego nadmiernych ilości wiąże się z obniżeniem poziomu witaminy B12 w ustroju.
6. Ograniczyć spożycie kawy i herbaty. Produkty te zawierają w swoim składzie taniny, które utrudniają przyswajanie żelaza.
7. Ograniczyć spożycie produktów bogatych w fityniany i kwas szczawiowy, które podobnie jak taniny ograniczają przyswajanie żelaza. Powinniśmy zatem zwrócić szczególną uwagę na: szczaw, rabarbar, szpinak, botwina, herbata.
8. Ograniczyć spożycie błonnika pokarmowego. Jego nadmiar w diecie wiąże żelazo, utrudniając tym samym jego wykorzystanie przez organizm człowieka.
9. Ograniczyć spożycie napojów gazowanych. Zawierają one w swoim składzie bardzo często fosforany utrudniające wchłanianie żelaza.
10. Zastosowanie procesów fermentacyjnych, moczenia fasoli, czy też zakwaszania chleba powoduje zmniejszenie poziomu niepożądanych fitynianów.
11. Zwiększyć spożycie owoców – zawarte w nich kwasy organiczne korzystnie wpływają na przyswajanie żelaza.
12. Produkty bogate w wapń spożywać oddzielnie z produktami będącymi źródłem żelaza, gdyż utrudniają one wchłanianie tego cennego składnika.
13. Ponadto warto dodatkowo zadbać o zaspokojenie zapotrzebowania na składniki takie jak: kobalt, miedź, cynk, witamina E i B6. Związki te biorą udział w transporcie żelaza, wzmagają procesy krwiotwórcze, są składnikami enzymów biorących udział w przyswajaniu żelaza.
Jak widać, właściwa dieta w profilaktyce i leczeniu anemii powinna opierać się nie tylko na
dostarczaniu charakterystycznych dla tej jednostki chorobowej niedoborowych składników
odżywczych (żelazo, witamina B12, kwas foliowy), lecz również uwzględniać związki, które
mają istotny wpływ na ich przyswajanie. Zastosowanie się do powyższych wskazówek z
pewnością wpłynie korzystnie na nasz stan zdrowia.
Przykładowy jadłospis:
śniadanie: chleb razowy, jajko na miękko, szynka wieprzowa, sałata, ogórek, zielona herbata
śniadanie 2: sałatka z papryką, wołowiną, pomidorem, zieloną pietruszką, oliwą z oliwek, sok
pomarańczowy
obiad: ziemniaki, wątróbka gotowana, sałatka z brokułów
podwieczorek: koktajl przygotowany z jogurtu naturalnego, czarnych porzeczek, suszonych
moreli, orzechów laskowych
kolacja: pieczony łosoś ze szparagami skropiony cytryną
Bartosz Kulczyński, poradnia dietetyczna Dietactive
