Nadciśnienie jest jedną z najczęściej występujących chorób na Świecie. Dane epidemiologiczne wskazują, że w 2000 roku na chorobę tę cierpiało ok. 26,6% całej populacji, co stanowi prawie 1 miliard ludzi. Prognozuje się, że do 2025 roku liczba ludzi dotkniętych nadciśnieniem wzrośnie do 29% (ponad 1,5 miliarda osób). Niestety sytuacja w Polsce kształtuje się jeszcze gorzej. Według przeprowadzonych badań, w naszym kraju, ocenia się, że problem nadciśnienia już teraz dotyczy 29% kobiet oraz 29% mężczyzn – łącznie ok. 9 mln osób.
Nadciśnienie tętnicze stwierdza się na podstawie pomiaru ciśnienia krwi. Chorobę tę możemy stwierdzić gdy kolejne pomiary ciśnienia wskazują wartości:
>139 mmHg dla ciśnienia skurczowego
i/lub
>89 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego.
Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą pełnić istotną rolę w powstawaniu nadciśnienia. Do najważniejszych z nich należy wymienić:
- nadwaga i otyłość;
- niewłaściwa dieta;
- brak lub niska aktywność fizyczna;
- bezdech senny;
- palenie tytoniu;
- czynniki genetyczne.
W artykule tym skupimy się na zasadach prawidłowego żywienia w prewencji i leczeniu nadciśnienia tętniczego. Poniżej przedstawiamy najważniejsze wskazówki dietetyczne:
1. Redukcja masy ciała
Obserwuje się, że nadmierna masa ciała jest jedną z głównym przyczyn powstanianadciśnienia. Zmniejszenie masy ciała wpływa na obniżenie skurczowego oraz rozkurczowego ciśnienia tętniczego. Powinno dążyć się do uzyskania wartości wskaźnika BMI poniżej 25 kg/m2.
2. Ograniczenie spożycia sodu
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego należy obniżyć dzienne spożycie soli kuchennej do 6 g (2400 mg sodu). Jednakże u osób z nadciśnieniem, u których pojawiły się powikłania narządowe powinno się zmniejszyć jej spożycie jeszcze bardziej – do 3 g dziennie. Jednocześnie należy pamiętać, że sód znajduje się nie tylko w soli kuchennej, a także w wielu substancjach dodatkowych, stosowanych jako konserwanty, regulatory kwasowości, substancje wzmacniające smak. Do produktów spożywczych mogących zawierać wyżej wymienione substancje należą m.in.: dżemy, galaretki, wędliny, mięso peklowane, napoje gazowane, produkty konserwowane, puszkowane warzywa i owoce, zupy w proszku.
3. Odpowiednia podaż kwasów tłuszczowych omega-3
Coraz częściej zwraca się uwagę na terapeutyczne właściwości kwasów omega-3. Znajdują one również swoje zastosowanie w przypadku leczenia nadciśnienia tętniczego. Przeciwnadciśnieniowy efekt związany jest z ich korzystnym wpływem na błony komórkowe naczyń krwionośnych. Dobrym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 (głównie kwasu eikozapentaenowego – EPA, oraz dokozahekasenowego – DPA) są ryby morskie: łosoś oraz dorsz, a także olej lniany.
4. Zwiększenie spożycia potasu
Wiele badań jednoznacznie dowodzi, że niska podaż potasu może być przyczyną powstawania nadciśnienia. Zaleca się, aby spożycie potasu sięgało 4,7g dziennie. Zapotrzebowanie to można pokryć przez zwiększoną konsumpcję warzyw i owoców (ok. 300 gramów dziennie). Produktami bogatymi w potas są: ziemniaki, pomidory, buraki, banany, brzoskwinie, soja, otręby, kasza gryczana.
5. Właściwa podaż wapnia oraz magnezu
Wiadomo, że te składniki mineralne wpływają na prawidłowe funkcjonowanie mięśni gładkich naczyń krwionośnych, wpływając tym samym na ciśnienie krwi. Produktami bogatymi w wapń są przede wszystkim produkty mleczne, zaś dobrym źródłem magnezu są orzechy, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe.
6. Eliminacja lub ograniczenie spożycia alkoholu
Wartością graniczną etanolu, której należy nie przekraczać jest: 20-30g/dzień – w przypadku mężczyzn, oraz 10-20g/dzień – w przypadku kobiet. 10 gramów etanolu to około 200 ml piwa czy też 100 ml wina (10%). Należy podkreślić, że bardzo często alkohol wpływa hamująco na działanie leków przeciwnadciśnieniowych.
7. Dostarczenie odpowiedniej ilości naturalnych antyoksydantów
Wyniki badań wskazują na istotny wpływ działania wolnych rodników na powstawanie nadciśnienia tętniczego. Aby zapobiec występowaniu stresu oksydacyjnego zaleca się spożywanie warzyw i owoców, które są cennym źródłem antyoksydantów w naszej diecie. Dodatkowo, przeciwutleniacze skuteczne w walce z nadciśnieniem znajdują się w zielonej herbacie.
8. Spożywanie produktów bogatych w witaminę C oraz azotany
Działanie witaminy C w prewencji i leczeniu nadciśnienia tętniczego sprowadza się przede wszystkim do rozkurczania naczyń krwionośnych. Produktami bogatymi w witaminę C są: porzeczki, owoce cytrusowe, żurawina, jagody, dzika róża, papryka, kapusta, kalafior, brokuły.
Z kolei obecność azotanów wpływa na podwyższenie stężenia tlenku azotu w ustroju, który wpływa regulująco na ciśnienie krwi. W azotany bogate są przede wszystkim buraki.
Przykładowy jadłospis:
śniadanie: płatki owsiane z chudym mlekiem, brzoskwiniami, orzechami włoskimi, żurawiną
śniadanie 2: sałatka z pomidorów i papryki, z olejem lnianym, chleb żytni pełnoziarnisty, zielona herbata
obiad: kasza gryczana z łososiem w sosie ziołowym, surówka z przetartych buraczków, świeży sok pomarańczowy
podwieczorek: jogurt naturalny z otrębami
kolacja: bułka graham z serkiem twarogowym, rzodkiewką, ogórkiem zielonym, zielona herbata
Podstawą żywienia osób cierpiących na choroby wątroby powinna być dieta lekkostrawna. Bardzo ważnym elementem leczenia dietetycznego jest wcześniejsza ocena stanu odżywienia pacjenta. Dodatkowo istotnym elementem doboru diety jest rodzaj istniejącej choroby wątroby.
Bartosz Kulczyński, poradnia dietetyczna Dietactive
