Jajko - podstawowy składnik setek potraw, a przy tym prawdziwa skarbnica witamin, składników mineralnych i... ciekawostek. Przygotuj się do Wielkanocy i sprawdź, czy wiesz o nim wszystko.
Jajko jest symbolem znanym w wielu różnych kulturach. Pradawni Słowianie traktowali je jako talizman chroniący przed złymi czarami. Niektóre ludy pierwotne wierzyły nawet, że z jajka wykluł się cały świat. Przede wszystkim jednak jajko utożsamiane jest z nowym (odradzającym się) życiem, dlatego też jednoznacznie kojarzy się z Wielkanocą.
fot. Materiały prasowe Pakamera.pl/Fandoo
Mówi się, że kurze jajka zawdzięczają swoją popularność... gdakaniu niosek, które tą donośną reklamą ''promują'' jajka. Zgodnie z przysłowiem, gdyby kwoka nie gdakała, ani by kto wiedział, że jajko zniosła. Przed Wielkanocą jajko nie potrzebuje co prawda dodatkowego rozgłosu, nie zapominajmy jednak o nim także po świętach. Wszak (jak głosił niemiecki fizyk Johann Christian Poggendorff), ''wszystko, co żyje, powstaje z jaja''! Oto co warto wiedzieć o jajku.
Zabawy i obyczaje wielkanocne z jajami
Czekoladowe jajka z tajemniczą zawartością do dziś są obiektem pożądania małych i dużych miłośników słodyczy. Jedną z wielkanocnych zabaw, popularnych zwłaszcza w Anglii, jest szukanie w ogrodach, czy parkach czekoladowych jajek. W Polsce zwyczaj ten także jest kultywowany.
Powszechną niegdyś świąteczną rozrywką była tzw. walatka, polegająca na toczeniu po stole pisanek w ten sposób, by się zderzyły. Wygrywa osoba, której kolorowe jajko okaże się mocniejsze. Inną odmianą tej zabawy jest stukanie się jajkami trzymanymi w dłoni.
Ozdabianie, barwienie i malowanie jaj
Nie wszyscy wiedzą, że zwyczaj ozdabiania jajek był znany już w Starożytności. Dziś nie wyobrażamy sobie wielkanocnych świąt bez kolorowych pisanek, oklejanek, czy kraszanek. Metod dekorowania jaj jest wiele, ich nazwy wywodzą się wprost od stosowanych technik. Bardzo prostym sposobem przyozdobienia jest ugotowanie jajek w kolorowym wywarze. Dzisiaj specjalne barwniki są łatwo dostępne, dawniej do farbowania jaj wykorzystywano rośliny.
Przypomnijmy, że kwiaty malwy pozwalają uzyskać fioletowy kolor skorupek, zaś zieloną barwę uzyskamy wykorzystując np. liście pokrzywy. Dzięki łuskom cebuli jajka staną się ciemnoczerwone, sok z buraka nada im zaś różowy odcień. Jajka przybiorą czarny kolor, gdy będziemy je gotować w korze dębowej lub łupinach orzecha włoskiego, z kolei dzięki owocom tarniny wielkanocne symbole staną się niebieskie.
Skład i zawartość jajka
Jajko niemal w 75 proc. składa się z wody. Zawartość białka wynosi niespełna 13 proc., zaś tłuszczów (jednonienasyconych, nasyconych i wielonienasyconych) - 10 proc. W jajku znajdziemy ponadto węglowodany (1 proc.) oraz składniki mineralne (1 proc.). 100 g jajek zawiera 147 kcal. Niepozorne, na pierwszy rzut oka, jajko skrywa w sobie wiele cennych substancji, zarówno składników mineralnych (znajdziemy w nim m.in. wapń, fosfor, żelazo, jod, sód, potas, chlor, magnez, fluor, miedź, siarkę, mangan oraz cynk), jak również witaminy, m.in.: A, D, E i niektóre z grupy B, a także kwas pantotenowy, kwas foliowy oraz biotynę.
Jak kupować jajka?
Kurze jaja klasy A, a więc te przeznaczone do detalicznego handlu, muszą być oznakowane specjalnym numerem, w którym zawarta jest informacja o systemie chowu kur. Przypomnijmy, że symbolem ''0'' oznaczone są jajka ekologiczne (kur żyjących w ekologicznych warunkach). Jajka kur hodowanych na wybiegu mają kod ''1''. Symbol ''2'' zarezerwowany jest dla chowu ściółkowego, wreszcie ''3'' to jajka od kur zamkniętych w klatkach. Pamiętajmy, że smak i walory odżywcze jajek są uzależnione także od sposobu hodowli kur.
Jajka, podobnie jak ubrania, są także oznaczane literami określającymi ich rozmiar. ''S'' to jajka małe, których waga nie przekracza 53 g, literką ''M'' opatrzone są z kolei średnie sztuki ważące od 53 do 63 g. Jajka duże (63 do 73 g) to ''L''-ki, zaś te największe, mające ponad 73 g, mają etykietkę z literami ''XL''.
Przyglądając się opakowaniom jajek warto zwracać uwagę nie tylko na umieszczone na nich litery i cyfry określające ich wagę oraz system chowu kur. Na kartonikach skrywających jajka polskich kur widnieje także logotyp Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego ''Doceń polskie''.
Sprawdzamy świeżość jaj
Nie masz pewności, czy jajko, z którego chcesz przyrządzić poranną jajecznicę lub świąteczny specjał jest świeże? Wystarczy zanurzyć je w zimnej wodzie - świeże jajo pozostanie na dnie, zaś zepsute szybko wypłynie na powierzchnię. A skoro o ''jajecznych'' testach mowa: ugotowane na twardo jajko kręci się znacznie szybciej od surowego, jeśli masz zatem wątpliwości z jakim egzemplarzem masz do czynienia, po prostu połóż je na stole i nim zakręć.
Jak gotować jajka?
Jajko to bardzo wdzięczny produkt mający w kuchni setki zastosowań. Świeże jajka i odrobina kulinarnej inwencji wystarczą, aby przygotować wspaniały posiłek odpowiedni na każdą porę dnia.
Zanim jednak zabierzemy się do faszerowania jaj, zapiekania ich, czy przyrządzania jajecznic, ciast, omletów, kremów, naleśników i innych pyszności, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje dotyczące gotowania jajek.
- Zimne jajka prosto z lodówki mogą popękać podczas gotowania, trzeba je więc wyjąć wcześniej, aby nabrały temperatury pokojowej.
- Do gotowania używaj dużej ilości wody i sporego garnka lub rondla tak, aby jajka nie stykały się ze sobą, w przeciwnym razie skorupki mogą popękać.
- Dobrym sposobem na uniknięcie popękania jajek podczas gotowania jest nakłucie skorupki u podstawy (szerszy koniec jajka) grubą igłą.
- Pamiętaj, że sól dodana do wody, w której będą się gotowały jajka, ułatwi obieranie ich ze skorupek. Bieżąca, zimna woda także ułatwi tę czynność.
Jajko na miękko
Chcesz zjeść jajko na miękko? Wystarczy gotować je w osolonym wrzątku od ok. 3 do ok. 5 minut. Czas gotowania zależy nie tylko od naszych upodobań (im dłużej jajko będzie spoczywać we wrzątku, tym białko będzie bardziej ścięte), ale także od wielkości jajka, jego świeżości i pochodzenia, czy liczby jaj w garnku.
Innym sposobem gotowania jaj na miękko jest gotowanie ich w zimnej wodzie. Gdy woda zacznie wrzeć - odmierz 2 minuty, a po upływie tego czasu wyjmij jajko z wrzątku.
Ugotowane jajko warto przelać zimną wodą, dzięki temu powstrzymamy proces dalszego ścinania się jajek.
Jajko w koszulce
Do przygotowania jajka w koszulce potrzebny będzie (poza samym jajkiem) osolony wrzątek z dodatkiem octu. Wbij jajko do miseczki i upewnij się, że żółtko spoczywa w jego centrum. Tak przygotowane jajo wlej do wrzątku z octem i delikatnie mieszaj, obracając je. Im dłużej będziesz gotować jajko, tym żółto będzie twardsze. Pamiętaj, aby z wrzątku wyjmować je łyżką cedzakową.
Masz ochotę na wyjątkowo pulchną jajecznicę? Dodaj do niej odrobinę mleka.
Jajko w mowie i kulturze
Jajko na stałe zagościło nie tylko na naszych stołach, ale także w potocznie używanych zwrotach i powiedzeniach. Dochodowy biznes lub projekt przynoszący znaczne profity określamy mianem kury znoszącej złote jajka, natomiast proste rozwiązanie na pozór zawiłej sytuacji to nic innego, jak tylko jajko Kolumba. W myśl powiedzenia, czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. Byleby tylko jajko nie okazało się mądrzejsze od kury... Wydaje się, że politycy powinni unikać jajek, a już na pewno w sytuacjach publicznych, w końcu obrzucenie kogoś jajkami to bardzo jednoznaczny przekaz.
Jajko Dalego i Faberge
Salvador Dali, hiszpański surrealista, w swojej twórczości chętnie sięgał po motyw jajka. O sile fascynacji ekscentrycznego malarza przekona się każdy, kto odwiedzi jego muzeum mieszczące się w Figueres. Wieża muzeum dedykowana Gali (żonie artysty) zwieńczona jest attyką w kształcie ogromnych jaj.
W kontekście sztuki nie sposób nie wspomnieć o słynnych jajkach Faberge - wykonywanych z najcenniejszych kruszców i kamieni szlachetnych w pracowni jubilerskiej Petera Carla Faberge na zamówienie dworu Romanowów. Misternie tworzone jajka zawierające ukrytą wewnątrz niespodziankę były prezentem wielkanocnym cara dla jego małżonki. W 2007 roku Dom aukcyjny Christie's sprzedał jajko Faberge za 18,5 mln dolarów. Pokryte emalią w różowym odcieniu jajko wykonano w 1902 roku. Co ciekawe, w jego wnętrzu skrywa się zdobiony diamencikami kogucik.
Na podstawie materiałów prasowych Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego "Doceń Polskie"
