Gdy powstaje zarodek, z części komórek rozwijają się organy, dzięki którym maleństwo rośnie w twoim brzuchu. To tak misterna maszyneria, że naukowcom nie udało się jej skopiować! Jak działa łożysko – wyjaśnia prof. Bogdan Chazan.To rodzaj dysku wyściełającego macicę. Najpierw pokrywa dużą część jej powierzchni (60%). Gdy macica rośnie, staje się proporcjonalnie mniejsze. Spełnia funkcje, do których po urodzeniu służą płuca, przewód pokarmowy, wątroba i nerki – dostarcza tlenu i substancji odżywczych, usuwa zbędne produkty przemiany materii. Wytwarza hormony konieczne do właściwego przebiegu ciąży.
Jak substancje odżywcze i tlen docierają do dziecka?
Przenikają przez łożysko z krwi mamy i żyłą pępowinową płyną do nienarodzonego maleństwa. Jego krew zawierająca dwutlenek węgla oraz zbędne produkty przemiany materii wraca do łożyska tętnicami pępowinowymi. Substancje te trafiają do krwi mamy, wydalane są przez jej płuca i nerki. Od pracy łożyska zależy zatem, czy malec dostaje dostateczną ilość tlenu oraz substancji odżywczych, i czy prawidłowo się rozwija.
Czy łożysko chroni przed lekami, które bierze mama?
Przez łożysko przedostają się niemal wszystkie leki. Całkowicie nie chroni ono też dziecka przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, bo nie jest doskonałą barierą. Dlatego podczas ciąży nie należy palić papierosów, pić alkoholu ani jeść w nadmiarze cukru i soli. A przyjmowanie leków trzeba uzgadniać z ginekologiem.
Czy tzw. łożysko przodujące to coś groźnego?
Jeśli zarodek zagnieżdża się w dolnej części macicy, łożysko może zasłonić wejście do jej szyjki – wtedy poród drogą naturalną jest niemożliwy i wykonuje się cesarskie cięcie. W pierwszej ciąży zdarza się to bardzo rzadko, jednak po kilku porodach ryzyko rośnie. Czasami ten stan ustępuje wraz z upływem ciąży.
Co to jest przedwczesne odklejenie łożyska?
To częściowe lub całkowite oddzielenie się go od ściany macicy, jeszcze przed porodem. Objawy to bolesność i napięcie macicy, bóle brzucha, krwawienie. Zwykle konieczne jest cesarskie cięcie.
Dlaczego się starzeje?
Ponieważ odkłada się w nim włóknik, sole wapnia – po urodzeniu łożyska widać na jego powierzchni jasne plamki. Podczas ciąży starzenie się łożyska obserwuje się na USG. Gdy kobieta pali papierosy, ma nadciśnienie lub źle się odżywia, proces ten postępuje szybciej. Lekarz musi wtedy dokładnie kontrolować stan dziecka, bo to może zakłócać dostarczanie substancji odżywczych i tlenu.
Jaką pełni funkcję?
Dzięki niemu dziecko swobodnie się porusza (zwłaszcza we wcześniejszej ciąży), ćwiczy mięśnie i utrzymuje stałą temperaturę. Wody chronią przed urazami, amortyzują ucisk – przyszła mama może spać na boku, a nawet na brzuchu. Płyn ma właściwości antybakteryjne. Odrobinę wód maluszek połyka, a potem wydala, siusiając. Wykonuje też ruchy klatką piersiową, wciąga wody do oskrzeli i płuc, oddaje je z powrotem. To nie jest oddychanie, ale ćwiczenie czynności, które będzie wykonywał po narodzinach.
Jak wyglądają wody płodowe?
Początkowo są przejrzyste, z upływem ciąży nabierają opalizującego zabarwienia, przed porodem stają się mleczne i mętne. Zielony kolor oznacza, że pojawiła się w nich smółka (pierwsza „kupka”). Gdy dziecko odda jej dużo, świadczy to o niedotlenieniu. Jeśli smółka dostanie się do układu oddechowego, po porodzie malec może mieć kłopoty z oddychaniem.
Kiedy trzeba je uzupełnić?
Jeśli jest ich zbyt mało (tzw. małowodzie), maluch nie ma możliwości swobodnego wykonywania ruchów, jest „ściśnięty” w macicy – może to spowodować deformację rączek i nóżek, niedorozwój płuc. Z kolei tzw. wielowodzie (wód jest za dużo) towarzyszy niektórym wadom rozwojowym i cukrzycy. Niekiedy w trakcie porodu płynu jest tak mało, że u dziecka pojawiają się zaburzenia czynności serca spowodowane uciskiem na pępowinę. Wtedy próbuje się czasem go uzupełnić.
Jak na podstawie badania płynu ocenia się stan malca?
Dziecko wciąga go do płuc i potem oddaje. Dzięki temu można skontrolować – badając płyn owodniowy pobrany przez nakłucie brzucha mamy – w jakim stanie jest maleństwo (np. czy jego płuca są już dojrzałe). Ta informacja jest istotna, gdy trzeba zdecydować, czy niedonoszone dziecko ma szanse prawidłowo oddychać po urodzeniu. Badanie płynu pozwala też wykryć niektóre wady genetyczne.
Czy bywa zbyt krótka?
Tak. Może wówczas utrudniać maluszkowi swobodne poruszanie się w macicy. Jeśli jest za długa, mogą na niej powstać węzły, które hamują przepływ krwi. Niekiedy zdarza się, że pętla pępowiny wypada podczas porodu do pochwy. W takiej sytuacji trzeba koniecznie jak najszybciej wykonać cesarskie cięcie.
Czemu okręcenie pępowiny wokół maleństwa jest groźne?
Można to czasem wykryć podczas badania USG. Taka sytuacja nie jest równoznaczna z zagrożeniem i niekoniecznie wymaga od razu przeprowadzenia cesarskiego cięcia. Sprężysta tkanka w pępowinie sprawia, że jest ona odporna na ucisk. Nawet gdy maluszek jest nią okręcony, krew zwykle może płynąć swobodnie. Sytuacja zmienia się po urodzeniu główki: pępowina okręcona wokół szyi malucha może mu wtedy utrudnić zaczerpnięcie pierwszego oddechu. Wówczas trzeba ją przeciąć wcześniej.
W jaki sposób się ją odcina?
Gdy dziecko jest już na zewnątrz, położna w dwóch miejscach zakłada zaciski.Potem przecina pępowinę w odległości kilku centymetrów od brzuszka malucha. Może to zrobić świeżo upieczony tata.
Czy przecięcie pępowiny sprawia dziecku ból?
Nie, ponieważ nie ma w niej włókien nerwowych odpowiedzialnych za odczucie bólu. Znajdują się w niej natomiast włókna nerwowe systemu nerwowego autonomicznego, dlatego nie można powiedzieć, że pępowina nie jest unerwiona. W wyniku np. stresu włókna te kurczą się i dziecko otrzymuje mniej tlenu. Czasem dzieje się tak podczas narodzin. Wtedy można rodzącej kobiecie podać lek powodujący rozszerzenie naczyń.
Joanna Kieniewicz-Górska