Pandemia COVID-19 udowodniła nam jak bardzo groźna może być choroba zakaźna. Aby zwalczyć zagrożenie związane z koronawirusem konieczne było zastosowanie wielu środków zaradczych, w tym dystansowania społecznego, zmniejszenia liczby kontaktów międzyludzkich, stosowania środków ochrony osobistej (masek), co spowodowało też zmniejszenie liczby innych zakażeń przenoszonych drogą kropelkową (podczas kaszlu i kichania), np. grypy, ospy wietrznej, zakażeń wywoływanych przez RSV. Jednak to „zacisze epidemiczne” nie trwało długo, po powrocie do normalnej aktywności, w tym powrocie do szkół i przedszkoli, dawniej znane i występujące sezonowo choroby, głównie infekcje dróg oddechowych, powróciły nawet ze zdwojoną siłą. To pogorszenie sytuacji epidemiologicznej dotyczy także zakażeń wywoływanych przez bakterię Streptococcus pneumoniae, potocznie nazywaną pneumokokiem.
Choroby wywoływane przez pneumokoki to:
- zapalenie płuc,
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie zatok obocznych nosa,
- zagrażające życiu i powodujące groźne powikłania zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznica i zapalenie płuc z bakteriemią (czyli obecnością bakterii we krwi).
Różne serotypy pneumokoka
Przed pandemią w naszym kraju raportowano około 800-1000 przypadków tzw. inwazyjnej choroby pneumokokowej, w czasie pandemii liczba ta spadła, by aktualnie nawet przewyższyć tę notowaną wcześniej. Co więcej, zakażeń pneumokokowych jest nie tylko więcej, ale następują też zmiany dotyczące przeważających serotypów (rodzajów pneumokoka) w populacji, na co wskazują aktualne dane epidemiologiczne. Wyróżnia się ponad 100 serotypów pneumokoka, przy czym różnią się one chorobotwórczością – wszystkie są groźne, ale niektóre mają szczególną zdolność powodowania zachorowań przebiegających wyjątkowo ciężko. Przykładem jest serotyp 3 pneumokoka – najwięcej zgonów w całej populacji z powodu inwazyjnej choroby pneumokokowej w naszym kraju spowodowanych jest właśnie tym serotypem. Innym groźnym pneumokokiem jest serotyp 19A – w związku z tym, że charakteryzuje się on wysoką antybiotykoopornością, co w praktyce oznacza, że leczenie zakażeń wywołanych przez taki serotyp jest trudne, długotrwałe i obarczone wysokim ryzykiem niepowodzenia.
Pneumokoki: sytuacja w Polsce
Obecnie w Polsce, jak i w innych krajach, obserwowany jest wzrost liczby zakażeń wywołanych właśnie serotypem antybiotykoopornym 19 A. Na uwagę zasługuje trzykrotny wzrost odsetka zakażeń wywołanych przez pneumokoki należące do tego serotypu u dzieci poniżej pięciu lat w 2021 roku w porównaniu z rokiem 2020 i sześciokrotny w porównaniu z rokiem 2019, co bardzo niepokoi epidemiologów i lekarzy. W przypadku pneumokoków występuje zjawisko zastępowania jednych serotypów przez inne, co wiąże się m.in. ze stosowaną do szczepień populacyjnych szczepionką. Oznacza to, że szczepionka przeciw pneumokokom działa, powodując spadek zachorowań wywołanych przez serotypy bakterii zawarte w szczepionce, ale częstsze stają się zakażenia wywołane przez serotypy nie zawarte w szczepionce.
Szczepienia ochronne
Skuteczną i bezpieczną metodą zapobiegania zakażeniom pneumokokowym są szczepienia ochronne. Dostępne szczepionki przeciw pneumokokom w Programie Szczepień Ochronnych stosowane u dzieci różnią się pod względem zawartości. Zaszczepienie dziecka, niezależnie od rodzaju zastosowanego preparatu, zastosowanej szczepionki, zmniejsza istotnie ryzyko zachorowania na inwazyjną chorobę pneumokokową. Dlatego planując szczepienia u dziecka, warto zapytać lekarza o rekomendacje dotyczące optymalnego wyboru szczepionki, z uwzględnieniem lokalnej, aktualnej sytuacji epidemiologicznej i zapewniającej szeroką ochronę. Pamiętajmy jednak, że zawsze najważniejsze jest to, żeby szczepienie wykonać we właściwym terminie i bez zbędnych opóźnień.
Treść: Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Aneta Nitsch-Osuch Specjalista pediatra i epidemiolog, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Materiał powstał w ramach kampanii Porozmawiajmy o pneumokokach
1. World Health Organization (WHO). Wkly Epidemiol Rec. 2012;87(14):129-144.
2. Ganaie F, et al. mBio. 2020;11(3):e00937-2.
3. Said MA, et al. PLoS One. 2013;8(4):e60273.
4. Jansen AG, et al. Clin Infect Dis. 2009;49(2):e23-e29
5. Skoczyńska A, Gołębiewska A, Wróbel-Pawelczyk I, Kiedrowska M, Ronkiewicz P, Błaszczyk K, Kuch A, Hryniewicz W. Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w 2021 roku (dane KOROUN), 2022
6. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal disease. In: Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S, eds. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. 13th ed. Washington, DC: Public Health Foundation; 2015.
7. Huang SS, et al. Vaccine. 2011;29:3398-3412.
Artykuł sponsorowany przez Pfizer Polska Sp. z o.o.
ul. Żwirki i Wigury 16b 02-092 Warszawa
PP-PRV-POL-0148/02/23
