Niepodobna znaleźć zwierzęcia o sławie gorszej niż hiena. Przypisuje się jej najohydniejsze cechy. Stała się symbolem nieopisanej krwiożerczości i okrucieństwa oraz pupilką reżyserów horrorów, w których histerycznie chichocząc niechybnie wróży śmierć i przerażające rzężenie ofiar. Zyskała również niechlubną sławę w kinie dla dzieci, na przykład w „Królu Lwie”. A cóż może być obrzydliwszego niż hiena cmentarna, jak określa się wyzutych z wszelkich uczuć osobników, niepokojących nieboszczyków i bezczeszczących ludzkie mogiły? Czy jednakże słusznie nienawidzi się hieny za tchórzliwą służalczość i żądzę krwi?
Taki absurdalny wizerunek utrwalił się w ponad kilkudziesięciowiekowej kulturze wielu narodów – starożytnych Rzymian, Afrykańczyków i autochtonów kontynentu azjatyckiego. W średniowieczu niejeden raz używano łba hieny, jako alegorii skąpstwa przy wyobrażaniu siedmiogłowej Bestii z Apokalipsy św. Jana.
W naturze spośród trzech gatunków hien najbardziej znana jest hiena cętkowana. Występuje na pustyniach i sawannach Afryki, w południowym kierunku od Sahary. Na rdzawo-brązowej lub zszarzałej sierści ma ciemne cętki. Z rzadka żyje pojedynczo. Głównie grupuje się w klany, w których panuje matriarchat. Ta hierarchia w klanie jest najlepiej zauważalna podczas jedzenia. Przywódczyni stada je, jako pierwsza. Następnie inne samice i ich młode, a na końcu samce, czyli całkowicie odwrotnie aniżeli u lwów. Wszystkie hieny muszą reagować na gniew przywódczyni zgodnie z ich pozycją. Inaczej załamie się porządek społeczny klanu.
Nieposłuszeństwo podwładnych, władczyni karze gryzieniem. Hieny cętkowane żywią się nie tylko padliną, ale także aktywnie polują na antylopy, zebry i inne średniej wielkości zwierzęta, a czasami na młode żyrafy, słonie i nosorożce. Jak każdy drapieżnik ma niezwykle wyczulony zmysł węchu. Potrafi wyczuć pożywienie z odległości nawet wielu kilometrów. Hiena zjada wszystko, co się da strawić.
Drugi gatunek to hiena pręgowana. Zamieszkuje ona północną cześć Czarnego Lądu i Bliski Wschód, aż po zachodnią i środkową Azję. Występuje nawet na Zakaukaziu, w Azerbejdżanie i wschodniej Gruzji. Żyje w watahach, lecz zdarzają się przypadki pojedynczych osobników. Samotnicy przeważnie wałęsają się w okolicach zagospodarowanym przez ludzi. Przyzwyczajone do życia w pobliżu ludzi często atakują trzodę, drób i psy. Charakteryzuje się czarno-rudym zmierzwionym kożuszkiem. Po bokach ciała ma ciemne pręgi, przechodzące w plamy. Jej uda zdobią ciemne poprzeczne paski.
Najmniejszy gatunek z rodziny hienowatych to hiena brunatna. Zetknąć się z nią można głównie w południowej Afryce. Ma ciemno brązową sierść i bardzo gęstą grzywę pokrywającą przód ciała. Oprócz mięsa ważnym składnikiem diety są też warzywa i owoce. Głównym atutem tych współ gatunków są mocne żuchwy zdolne skruszyć nawet kości słonia. Inną charakterystyczną cechą tych zwierząt jest to, że wydają dźwięki przypominające ludzki śmiech.
Największym gatunkiem hien była wymarła w okresie plejstocenu hiena jaskiniowa. Zamieszkiwała Europę – od Hiszpanii do Wysp Brytyjskich i Azję – aż do północnych Chin.
Nie chcąc się narażać na naukowy blamaż, należy stwierdzić, że hieny, jako padlinożercy, spełniają przede wszystkim funkcję higieniczną. Dzięki nim, na przykład, zwierzęta sprowadzane do niewoli nie są zakażone chorobotwórczymi pasożytami, gdyż - zarażone i niedomagające – na wolności po prostu zostają od razu wyeliminowane przez hordy drapieżników. Tenże argument może choćby trochę zrehabilituje hienę, której nieprzyzwyczajeni do samokrytyki ludzie przypisali mnóstwo własnych nie najlepszych cech.
