Aleksander Sołżenicyn (ur. 1918) - Jeden dzień Iwana Denisowicza
Współczesny powieściopisarz rosyjski. W 1945 r. został skazany na 8 lat pobytu w obozie pracy za krytykę Stalina. Zrehabilitowany w 1962 r., wydał debiutancką powieść Jeden dzień Iwana Denisowicza, opisującą warunki życia w obozie pracy. W 1963 r. znalazł się ponownie w konflikcie z władzami i od tej pory nie mógł wydawać swoich książek w Związku Radzieckim.
Po opublikowaniu w 1973 r. za granicą pierwszej części trylogii Archipelag Gułag został w 1974 r. deportowany do Niemiec. Do 1994 r. mieszkał w USA, potem powrócił do Rosji. W 1970 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Całość twórczości powieściowej i publicystycznej Sołżenicyna poświęcona jest demaskowaniu systemu politycznego ZSRR, opartego na okrutnej, totalitarnej przemocy państwa nad bezbronną jednostką, skazaną na represje, przesłuchania, więzienia i wieloletnią gehennę życia w łagrze.
Problematyka ta znalazła odzwierciedlenie we wspomnianej powieści Jeden dzień Iwana Denisowicza oraz w następnych: Krąg pierwszy (wyd. w Niemczech 1968), Oddział chorych na raka (Niemcy 1968), Archipelag Gułag 1918-1956 (Paryż, 1973-1975), opowiadania Zagroda Matriony (1963), sztuki sceniczne Swiecza na wietru (Londyn, 1968), Ladacznica i niewinny (Londyn, 1968). Akcja powieści Jeden dzień Iwana Denisowicza rozgrywa się w 1951 r. w łagrze sowieckim. Tytułowy bohater znalazł się tu za domniemaną zdradę ojczyzny.
W czasie wojny dostał się ze swym oddziałem do niewoli niemieckiej. Wraz z piątką kolegów udało mu się zbiec, lecz uratował się tylko Iwan Denisowicz Szuchow. W Rosji został oskarżony o współpracę z Niemcami. W czasie śledztwa torturami i biciem wymuszono na nim przyznanie się do winy i w ten sposób trafił do łagru. Już sam wyrok ujawnia absurdalną zbrodniczość sowieckiego systemu. Obraz jednego dnia w obozie pozwala zobaczyć podstawowe mechanizmy zniewolenia człowieka, jakim poddawani byli więźniowie.
Precyzyjny plan ich fizycznego i psychicznego niszczenia opierał się na ciężkiej, upodlającej pracy przy zagospodarowywaniu syberyjskiej tajgi, podczas której wymagano od więźniów maksymalnej wydajności, posłuszeństwa, przestrzegania surowych przepisów i norm. Wszelkie wykroczenia były surowo karane. Wysokość racji żywnościowych uzależniona była od wydajności pracy. Dotkliwy głód, wycieńczenie i osłabienie organizmu w niskiej temperaturze musiały złamać najbardziej odpornych.
W takich warunkach zanikało poczucie godności ludzkiej, świadomość, wszelkie humanitarne odczucia, a najważniejsze stawało się zdobycie pożywienia lub schronienia przed wiatrem i mrozem. Do tego dochodziły liczne represje: pozbawianie i tak skąpego pożywienia, karcer, totalna kontrola, życie toczące się według wyznaczonych przez obozowe warunki norm.
Egzystencja sprowadza się jedynie do biologicznych odruchów, nawet modlitwa nie przynosi ulgi. Ciężkie warunki niszczą osobowość ludzką. Powieść oparta na osobistych doświadczeniach autora, pokazuje prawdę o koszmarze życia łagrowego. Demaskuje totalitarną władzę sowiecką opartą na przemocy, terrorze i upodleniu człowieka.
Zobacz też: Najważniejsi twórcy literatury angielskiej
Warłam Szałamow (1907 - 1982)
Pisarz, wieloletni więzień łagrów, poświęcił twórczość tematyce obozowej. Jest autorem zbioru nowel, szkiców i reportaży Kołomyskije rasskazy (Londyn, 1978). W Polsce ukazały się: Opowiadania kołymskie (1991), Procurator Judei i inne utwory (1991).
Josif Brodski (1940 - 1996)
Urodzony w Rosji poeta amerykański. Samouk, uznany wcześnie za geniusza, w 1964 r. skazany za „pasożytnictwo” na 5 lat zesłania, zwolniony w 1965 r. po protestach światowej opinii publicznej. Zmuszony w 1972 r. do emigracji, osiadł w USA. Pisał po rosyjsku i po angielsku. Najbardziej znany zbiór wierszy Koniec priekrasnoj epochi (1977). Inne zbiory poezji: Urania (1987), Ostanowka w pustynie (1970), Czast’ rieczi (1977), Nowyje stansy k Awgustie (1982). W 1987 r. otrzymał Nagrodę Nobla.
Anna Achmatowa (1889 - 1966)
Właściwie Anna Gorienko, poetka. Początkowo należała do grupy poetyckiej akmistów i tworzyła intymne liryki (zbiory: Wieczór - 1912, Różaniec - 1914), później w jej poezji coraz większą rolę odgrywała refleksja filozoficzna i historiozoficzna, związana z losem jej bliskich (mąż został rozstrzelany przez bolszewików, syn spędził 30 lat w łagrach). Wydała następujące zbiory poezji: Dmuchawiec (1921), Requiem (1935-1940), Poemat bez bohatera (1942). Polskie edycje: Poezje wybrane (1970), Wiersze (1989).
Borys Pasternak (1890 - 1960)
Poeta pisarz i tłumacz. W przeddzień wybuchu rewolucji październikowej napisał zbiór liryków Życie - moja siostra, którym zdobył uznanie. W latach trzydziestych napisał powieść Doktor Żywago (Mediolan, 1957), będącą kroniką doświadczeń inteligencji rosyjskiej w latach przed rewolucją, w czasie jej trwania i po zakończeniu. Druk tej książki był w ZSRR zakazany. Pasternak otrzymał za nią Nagrodę Nobla w 1958 r., ale władze radzieckie zmusiły go do odmowy jej przyjęcia.
Zobacz też: Georg Orwell - biografia, "Folwark zwierzęcy"
Michaił Szołochow (1905 - 1948)
Laureat Nagrody Nobla w 1965 r. Autor powieści socrealistycznej Zaorany ugór (1932) i opowiadania Los człowieka (1957). Sławę zdobył epopeją Cichy Don (wydana w latach 1928-1940).
Źródło: Wydawnictwo Printex
