Starzenie się populacji, czyli wzrostu udziału najstarszych grup wiekowych przy jednoczesnym obniżeniu udziału grup najmłodszych, jest według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego procesem postępującym, mimo obserwowanego wzrostu urodzeń. Z uwagi na niewystarczającą dzietność wyż demograficzny będzie zbyt mały, aby zrównoważyć starsze roczniki.
W świetle badań przeprowadzonych w 2009 r. w ramach projektu „Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn” realizowanego przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, największy wpływ na założenie rodziny, a także jej późniejszy kształt, mają czynniki zewnętrzne związane z funkcjonowaniem rynku pracy i sytuacją ekonomiczną gospodarstw domowych. Czynniki wpływające na decyzję o posiadaniu pierwszego lub kolejnego dziecka są odbiciem warunków na rynku pracy oraz stereotypu związanego z rolą mężczyzny, według którego ma być odpowiedzialny za utrzymanie rodziny i stereotypowego przypisywania obowiązku wychowywania dziecka kobiecie. Świadomość niestabilnej sytuacji na rynku pracy oraz potrzeba zapewnienia dziecku stałej opieki bez udziału osób trzecich sprawiają, że przed podjęciem decyzji o powiększeniu rodziny partnerzy stają przed kilkoma dylematami. Najważniejszy z nich to możliwość zapewnienia bytu materialnego nowemu członkowi rodziny przy nikłym wkładzie finansowym matki (rzadziej ojca). Często problemem jest zorganizowanie opieki dla dziecka, jeśli sytuacja finansowa nie pozwala na rezygnację z pracy żadnego z partnerów. Uczestnicy badań przeprowadzonych w projekcie podkreślali, że główną przeszkodą jest w tym obszarze niewystarczająca ilość placówek opiekuńczych, zbyt wysokie opłaty za przedszkola i żłobki niepubliczne. Prywatna opieka dla dziecka przekracza materialne możliwości większości rodzin.
Ponadto, prawo pracy przewiduje rozwiązania ułatwiające godzenie ról dotyczące szczególnej ochrony kobiet w ciąży, uprawnień pracowników posiadających małe dzieci oraz zasad przyznawania urlopów macierzyńskich, wychowawczych i ojcowskich. Na uwagę zasługują zwłaszcza te ostatnie – urlop ojcowski jest ważnym narzędziem budującym relacje zarówno między ojcem i dzieckiem, jak i między małżonkami poprzez częściowe wyrównanie obowiązków wychowawczych. Uprawnienie to przysługuje ojcu niezależnie od tego, czy na urlopie macierzyńskim przebywa matka dziecka. Obecnie urlop ojcowski przysługuje w wymiarze 1 tygodnia, natomiast od 1 stycznia 2012 r. będzie wynosił 2 tygodnie. Fakultatywny charakter tego świadczenia sprawia, że dotychczas niewielu ojców zdecydowało się na skorzystanie z tej formy wsparcia. Na taką decyzję wpływa także niedoinformowanie i nieznajomość praw mężczyzn w tym zakresie.
Podejmowane są również różne działania wspierające niektóre grupy rodzin np. rodziny wielodzietne poprzez odpowiednie ulgi w opłatach ułatwiające dostęp do usług transportowych, oświatowych, kulturalnych, sportowych (tzw. Karty Dużych Rodzin), ale także poprzez transfery pieniężne (specjalne świadczenia wypłacane rodzinom wielodzietnym przez samorządy). Działania te są selektywne, tzn. że obejmują tylko część rodzin i decyzję o ich przyznaniu podejmuje się w oparciu o analizę sytuacji opartej na badaniach potrzeb danej grupy rodzin. Brane jest także pod uwagę kryterium dochodowe, co jednak znacznie ogranicza liczbę rodzin obejmowanych świadczeniami.
Dobre praktyki z krajów unijnych wskazują istotną rolę działań informacyjnych prowadzonych zarówno przez media, jak i instytucje oświatowe, kulturalne czy edukacyjne. Głównym ich przedmiotem jest promowanie różnych modeli rodziny oraz strategii związanych z godzeniem ról zawodowych i rodzinnych, w tym elastycznych form zatrudnienia, ale też promowanie partnerstwa, równości płci oraz podkreślanie wagi pracy rodzica na rzecz wychowania dziecka.
Polki o pracy - forum >>
