Urlop jeszcze przed urodzeniem
Teraz możesz dłużej zajmować się swoją pociechą. Pod koniec ubiegłego roku weszły w życie przepisy, które wydłużyły czas przebywania na urlopie macierzyńskim i okres pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Gdy urodzisz dziecko, masz prawo do:
- 20 tygodni (140 dni) – przy każdym następnym porodzie,
- 28 tygodni (196 dni) – gdybyś urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie (np. bliźniaki).
Do urlopu na warunkach macierzyńskiego (18 tygodni) ma również prawo osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu o jego przysposobienie, a także ta, która przyjęła na wychowanie dziecko w ramach rodziny zastępczej. Taki urlop może trwać maksymalnie do ukończenia przez dziecko 7. roku życia (10. roku życia – w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego).
Na macierzyński możesz pójść już przed porodem (masz prawo wykorzystać co najmniej 2 tygodnie). Resztę odbierzesz po urodzeniu. Pamiętaj, że pracodawca nie może cię zmusić, abyś tak postąpiła.
Na swoje życzenie możesz zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego, ale musisz wykorzystać nie mniej niż 14 tygodni, licząc od dnia porodu.
Uwaga! Z urlopu macierzyńskiego może skorzystać także ojciec malucha. Ma do niego prawo dopiero po tym, jak ty, po wykorzystaniu 14 tygodni po porodzie, zrezygnujesz z dalszej części urlopu.
Będąc na urlopie macierzyńskim, masz prawo do zasiłku macierzyńskiego. Otrzymasz go w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, czyli 100 proc. twoich przeciętnych zarobków z ostatnich 12 miesięcy przed porodem. Ten zasiłek wypłaca pracodawca (w firmach, które zgłosiły do ubezpieczenia powyżej 20 osób). Jeżeli jednak twój zakład pracy liczy mniej niż 20 osób, świadczenie będzie ci wypłacał ZUS. Tak samo – gdy masz własną firmę.
Uwaga! Zasiłek macierzyński otrzymasz także wtedy, gdy nie jesteś już objęta ubezpieczeniem chorobowym. Ma to miejsce w sytuacji, gdy w czasie ciąży twój zakład został zlikwidowany lub ogłosił upadłość albo gdy zostałaś zwolniona z naruszeniem prawa.
Urlopu macierzyńskiego nie można dzielić na części lub wykorzystywać z przerwami. Jest to możliwe jedynie w wypadku, gdy twoje maleństwo znajdzie się w szpitalu. Wówczas musisz wykorzystać 8 tygodni (liczone od dnia porodu), a potem wziąć resztę, gdy już dziecko opuści szpital.
Zaraz po macierzyńskim masz prawo wziąć urlop wypoczynkowy. Pracodawca musi ci go udzielić.
Dodatek na wychowawczym
Jeśli chcesz przedłużyć opiekę nad maluchem, weź urlop wychowawczy (może z niego skorzystać także ojciec dziecka). Masz do niego prawo, jeżeli przepracowałaś co najmniej 6 miesięcy (okresy pracy można łączyć) na umowie o pracę.
Jaki urlop ci przysługuje?
- Na jedno dziecko – maksymalnie do trzech lat (nie dłużej niż do ukończenia przez nie czterech lat życia). W takim samym wymiarze przysługuje urlop na bliźniaki (lub więcej dzieci).
- Gdy dziecko jest niepełnosprawne – 6 lat. Możesz z niego skorzystać do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, jeżeli wymaga ono twojej opieki (stan zdrowia musi być potwierdzony orzeczeniem o niepełnosprawności).
Urlop wychowawczy możesz wziąć zaraz po macierzyńskim (wypoczynkowym) lub później. Wolno ci podzielić go na części (maksymalnie cztery).
Uwaga! Oboje rodzice mogą korzystać z tego urlopu w tym samym terminie, ale tylko przez trzy miesiące.
Urlop wychowawczy nie jest płatny. Korzystając z niego, pomoc finansową otrzymasz tylko wtedy, gdy masz prawo do zasiłku rodzinnego, tzn. gdy twój dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 504 zł (netto) lub 583 zł (gdy wychowujesz dziecko niepełnosprawne). W takiej sytuacji będzie ci przysługiwał dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem (pod warunkiem, że przed urlopem wychowawczym przepracowałaś pół roku na umowie o pracę). Wynosi on 400 zł miesięcznie. Będziesz go otrzymywała przez:
- 24 miesiące, jeśli wychowujesz jedno dziecko,
- 36 miesięcy, jeżeli opiekujesz się bliźniakami (trojaczkami),
- 72 miesiące, gdy masz dziecko niepełnosprawne.
O dodatek należy wystąpić do urzędu gminy. Pamiętaj, że otrzymując ten dodatek, nie wolno ci podjąć żadnej pracy.
A co w sytuacji, gdy na urlopie wychowawczym urodzisz drugie dziecko? Nie będzie ci przysługiwał urlop macierzyński, otrzymasz jednak zasiłek macierzyński.
Przerwa na karmienie
Jeżeli pracujesz maksymalnie 4 godziny dziennie, nie masz prawa do przerwy. Gdy twój dzień pracy jest dłuższy, przysługuje ci:
- jedna półgodzinna przerwa (lub 45-minutowa, gdy masz bliźniaki), gdy pracujesz 6 godzin;
- dwie półgodzinne przerwy (lub dwie po 45 minut, gdy masz bliźniaki), gdy pracujesz ponad
6 godzin.
Przerwy na karmienie są płatne, to znaczy, że nie tracisz za ten czas prawa do wynagrodzenia.
Pracodawca nie może ci odmówić, gdy poprosisz go o taką przerwę. Może jednak, jeśli uważa, że nadużywasz swoich praw, zażądać zaświadczenia od lekarza. Przerwy na karmienie można łączyć, co oznacza, że masz prawo wcześniej wyjść do domu. Możesz też poprosić szefa o ustalenie indywidualnego rozkładu czasu pracy.
Opieka nad pociechą
Do czasu aż twoje dziecko ukończy cztery lata korzystasz ze szczególnych uprawnień (urlop macierzyński, wychowawczy). A jak wygląda możliwość opieki, gdy twoja pociecha jest starsza?
Do ukończenia przez dziecko 14 lat masz prawo do:
- 2 dni wolnych w roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem (płatne jak każdy inny dzień pracy). Możesz te dni wykorzystać razem lub podzielić;
- zasiłku opiekuńczego. Dostaniesz zasiłek opiekuńczy, gdy twoje dziecko:
- jest zdrowe, ale nie masz go z kim zostawić, bo np. zamknięto żłobek lub przedszkole. Świadczenie przysługuje pod warunkiem, że twoja pociecha nie ukończyła 8 lat;
- nie ma jeszcze 14 lat, jest chore i wymaga twojej opieki;
- ma powyżej 14 lat i w związku z chorobą wymaga opieki drugiej osoby.
Zasiłek przysługuje ci przez 60 dni w roku, z tym że na dziecko powyżej 14 lat możesz dostać tylko 14 dni. Wysokość zasiłku wynosi 80 proc. podstawy wymiaru, którą oblicza się, biorąc pod uwagę twoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy przed zwolnieniem. Zasiłek opiekuńczy przysługuje za każdy dzień opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Alicja Hass
