Pierwszy urlop
Gdy podejmujesz pracę po raz pierwszy, z upływem każdego miesiąca pracy nabywasz prawo do 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego, jaki należy ci się po roku zatrudnienia (20 lub 26 dni). Prawo do kolejnego urlopu nabędziesz wraz z nowym rokiem kalendarzowym. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, w którym miesiącu podjęłaś pracę – zawsze z dniem 1 stycznia przysługuje ci kolejny urlop. Za czas urlopu otrzymujesz takie samowynagrodzenie, jakbyś w tym czasie pracowała.
Jak długo możesz wypoczywać
Długość urlopu zależy od twojego stażu pracy. Masz prawo do:
- 20 dni, gdy pracujesz krócej niż dziesięć lat,
- 26 dni, jeżeli jesteś zatrudniona co najmniej dziesięć lat.
- zawodowej – 3 lata,
- średniej zawodowej – 5 lat,
- średniej zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- policealnej – 6 lat,
- wyższej – 8 lat.
Jeżeli pracujesz w niepełnym wymiarze czasu pracy, urlop jest ustalany proporcjonalnie do niego. Na przykład, jeżeli masz prawo do 20 dni urlopu, to gdy pracujesz na 1/3 etatu, należy ci się 7 dni urlopu. Obliczasz to, mnożąc 20 dni przez 1/3 – to daje 6,67, a po zaokrągleniu – 7 (niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę). Gdy pracujesz sezonowo, masz prawo do urlopu na takich samych zasadach, jak „normalny” pracownik.
Kiedy można przesunąć urlop?
Urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w terminie uzgodnionym z pracodawcą. Są jednak sytuacje, gdy urlop trzeba przesunąć. Może to nastąpić:
- z inicjatywy pracodawcy, jeżeli uzna, że twoja obecność w firmie jest w tym czasie niezbędna,
- na twój wniosek umotywowany ważnymi przyczynami (np. przesunięcie urlopu męża, co uniemożliwia wam wspólny wyjazd).
Są jednak sytuacje, gdy pracodawca musi wyrazić zgodę na zmianę terminu urlopu. Ma to miejsce wówczas, jeżeli nie możesz go rozpocząć z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności, gdy:
- jesteś chora,
- przebywasz w odosobnieniu w związku z chorobą zakaźną,
- opiekujesz się chorym dzieckiem,
- korzystasz z urlopu macierzyńskiego.
Urlop przysługuje w roku, w którym nabyłaś do niego prawo. Jeżeli nie mogłaś go wykorzystać, tak jak zaplanowałaś, powinnaś to zrobić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Uwaga! Prawo do urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem 3 lat od końca roku, za który urlop przysługiwał (lub do końca pierwszego kwartału roku następnego, gdy wypoczynek został przesunięty).
Odwołanie z urlopu
Przepisy dopuszczają taką możliwość tylko wówczas, gdy okaże się, że twoja obecność w pracy jest konieczna (np. osoba, która cię miała zastępować, nagle zachorowała), a nie można było wcześniej tej sytuacji przewidzieć. Gdy szef cię wezwie z urlopu, powinnaś wrócić niezwłocznie. Jeżeli zlekceważysz to polecenie, twoja nieobecność może zostać uznana za nieusprawiedliwoną, co skutkuje nawet wypowiedzeniem.
Uwaga! Jeżeli zostaniesz odwołana z urlopu, zakład pracy ma obowiązek zwrócić ci koszty, jakie poniosłaś, np. wykupując bilety, wycieczkę. Musisz jednak udokumentować te wydatki (np. przedstawić fakturę za pobyt w hotelu). Jeśli nie możesz tego zrobić (bo np. zgubiłaś bilety), pracodawca może wyliczyć twoje wydatki zgodnie z zasadami rozliczania podróży służbowej. Nie masz jednak prawa domagać się zwrotu pieniędzy np. za sprzęt, jaki kupiłaś w związku z planowaną wycieczką.
Gdy zmieniasz pracę...
Możesz u swojego dotychczasowego pracodawcy wykorzystać urlop tylko za czas, kiedy u niego pracowałaś. Jak to obliczasz? Podziel liczbę dni urlopu, jaki ci przysługuje (20 lub 26 dni), przez 12 (miesięcy), a otrzymaną liczbę pomnóż przez ilość przepracowanych miesięcy w „starej” firmie. Na przykład, masz prawo do 26 dni wypoczynku. Chcesz odejść z pracy z końcem kwietnia, a zatem: 26 podzielić przez 12 razy 4 daje 8,64, po zaokrągleniu – 9. Masz zatem prawo do 9 dni urlopu proporcjonalnego, który musisz wykorzystać w okresie wypowiedzenia. Tylko gdybyś nie mogła tego zrobić, dostaniesz ekwiwalent pieniężny. W nowej firmie będziesz także miała prawo do urlopu, w wymiarze proporcjonalnym, za przepracowane w niej miesiące w danym roku kalendarzowym (w omawianym przykładzie będzie to 17 dni urlopu).
Dofinansowanie do urlopu
Jeżeli w twojej firmie działa fundusz socjalny, możesz poprosić o dofinansowanie do urlopu. Taki fundusz muszą utworzyć zakłady ze sfery budżetowej, w przypadku innych firm jest to dobra wola pracodawcy. Warunki udzielania dofinansowania
(np. przy jakim dochodzie ono przysługuje) zawiera regulamin funduszu.
W zakładach, w których nie ma funduszu, pracodawca może wypłacić tzw. świadczenie urlopowe. Przysługuje ono raz w roku (inaczej dopłata z funduszu, ta może być wypłacana częściej) i jest wypłacane najpóźniej w dniu poprzedzającym urlop Jeśli pracodawca zdecydował o wypłacie tego świadczenia, przysługuje ono każdemu pracownikowi, który wykorzystał co najmniej 14 dni kalendarzowych urlopu.
Wysokość świadczenia urlopowego w 2008 roku wynosi:
- 906,61 zł – na jednego pracownika zatrudnionego na pełnym etacie,
- 1208, 82 zł – na pracownika zatrudnionego w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia,
- 120,88 zł – na osobę młodocianą w pierwszym roku nauki (w drugim roku nauki – 145,06 zł, w trzecim roku nauki – 169,23 zł).
Pieniądze zamiast urlopu
Zasadniczo musisz wykorzystać urlop w naturze. Nawet w razie wypowiedzenia umowy powinnaś wykorzystać urlop, jeżeli szef ci go udzieli.
- Wypłata ekwiwalentu jest możliwa tylko w razie niewykorzystania urlopu z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (nie ma znaczenia rodzaj umowy, staż pracy ani sposób rozwiązania umowy).
- Ekwiwalent powinien być wypłacony w ostatnim dniu zatrudnienia.
Alicja Hass
