Szczególne uprawnienia dla rodziców i opiekunów - Porady prawne

Dla pracowników opiekujących się lub wychowujących dzieci, Kodeks pracy przewiduje szczególne uprawnienia. Aby móc z nich skorzystać, rodzice lub opiekunowie muszą złożyć oświadczenie. Szczegółowe zasady ubiegania się o korzystanie z przysługujących uprawnień rodzicielskich przedstawiamy w poniższym tekście.

Oświadczenie o korzystaniu z uprawnień związanych z rodzicielstwem powinno się odbierać od pracownika będącego rodzicem albo opiekunem dziecka w wieku od lat 4 lub 14 w pierwszym dniu pracy (oznaczonym w umowie jako termin rozpoczęcia pracy). Jeśli pracownik zatrudnia Szczególne uprawnienia dla rodziców i opiekunów

ny nie ma dzieci powinno się prosić go o wypełnienie takiego oświadczenia w momencie, kiedy staje się rodzicem lub opiekunem dziecka.

W przypadku kobiet, które w trakcie zatrudnienia stały się matkami, trzeba prosić o złożenie oświadczenia po powrocie z urlopu macierzyńskiego, urlopu wypoczynkowego po urlopie macierzyńskim oraz urlopu wychowawczego. Natomiast od kobiet, które w trakcie zatrudnienia stały się opiekunkami dziecka w wieku od lat 4 lub 14, powinno się odebrać oświadczenie o korzystaniu z uprawnień rodzicielskich w momencie, gdy stają się opiekunkami. Jeżeli jednak pracownica w tym czasie jest nieobecna w pracy, np. z powodu korzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, wówczas trzeba poprosić o złożenie takiego oświadczenia bezpośrednio po powrocie do pracy z takiego urlopu.

Od mężczyzn, którzy w trakcie zatrudnienia stali się ojcami, odbiera się oświadczenie w momencie, gdy stają się rodzicami. Najczęściej pracodawca dowiaduje się o tym, gdy świeżo upieczeni ojcowie proszą o dwa dni urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia dziecka.

Oświadczenie dotyczące uprawnień związanych z rodzicielstwem może być odebrane:

raz na cały okres zatrudnienia, chyba że pracownik ponownie staje się rodzicem, to powinien wypełnić nowe oświadczenie,
przy zawieraniu każdej kolejnej umowy o pracę lub
co jakiś czas, określony w regulaminie pracy lub w obowiązujących w firmie procedurach albo przyjęty zwyczajowo, np. co roku lub raz na kwartał.

Trzeba mieć na uwadze, że pracownik może w każdym czasie zmienić swoje oświadczenie. Na przykład może odmówić pracy w nadgodzinach ze względu na opiekę nad dzieckiem do lat 4, mimo że wcześniej wyraził na taką pracę zgodę. Wówczas powinno się poprosić go o ponowne wypełnienie wzoru oświadczenia.

Oświadczenie o korzystaniu z uprawnień związanych z rodzicielstwem odbiera się od pracownika, a zatem od osoby zatrudnionej w ramach stosunku pracy. Takie oświadczenie Kodeks pracy przewiduje tylko dla pracowników, tj. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Oświadczeń takich nie muszą zatem składać zleceniobiorcy czy też samozatrudnieni.

Z uprawnień związanych z rodzicielstwem mogą korzystać pracownicy, którzy są rodzicami lub opiekunami dzieci w wieku do lat 4 lub 14 lat. Opiekunami są tacy pracownicy, którzy przyjęli dzieci na wychowanie jako dzieci własne lub przysposobione. Oświadczenie pracownika musi być przez niego własnoręcznie podpisane. Koniecznie trzeba więc sprawdzić, czy dokument zawiera podpis pracownika. Jedynie pismo podpisane przez pracownika może być przyjęte przez pracodawcę.

Pracownik kieruje oświadczenie do pracodawcy. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający daną jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba (art. 3¹ kp). Jeżeli pracodawcą jest osoba fizyczna prowadząca własną działalność gospodarczą – pracownik wskazuje imię i nazwisko tej osoby oraz nazwę firmy (np. Tomasz Kotowski, „Dommar”). W przypadku, gdy pracodawcą jest spółka akcyjna lub z ograniczoną odpowiedzialnością – pracownik wskazuje nazwę pracodawcy (np. Alfa sp. z o.o.) oraz organ zarządzający jednostką (np. zarząd). Pismo pracownik może złożyć w sekretariacie zarządu. W bardziej rozbudowanych firmach niektóre decyzje z zakresu prawa pracy może podejmować kierownik lub dyrektor działu personalnego. Wówczas pracownik może zaadresować oświadczenie np.: Anna Wójcik, Dyrektor personalny, Alfa sp. z o.o., i złożyć je w dziale personalnym.

W sytuacji, gdy pracownik złożył oświadczenie u bezpośredniego przełożonego, który nie ma odpowiednich upoważnień do występowania w imieniu pracodawcy, przełożony powinien poinformować pracownika, gdzie ma złożyć pismo. Jeśli przełożony przyjmie taki dokument, powinien niezwłocznie przekazać go upoważnionej osobie.

Uprawnienia rodziców opiekujących się dzieckiem w wieku od lat 4 oraz wychowujących dziecko w wieku do lat 14 przysługują do momentu ukończenia tego wieku przez dziecko. Decydujące znaczenie ma w tym przypadku data urodzin dziecka, tzn. dzień, miesiąc i rok. Uprawnienia nie przysługują więc rodzicom do końca roku kalendarzowego, ale odpowiednio do dnia, w którym dziecko kończy 4 lata lub 14 lat. Ponieważ w Kodeksie pracy nie został przewidziany żaden specjalny sposób ustalenia wieku osoby fizycznej, konieczne jest w tym przypadku stosowanie zasadę określoną w Kodeksie cywilnym (art. 112), z której wynika, że przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.

Przykład
1) Dziecko pracownika urodziło się 16 maja 2005 r. Ukończy więc 4 lata 16 maja 2009 r. Początek tego dnia to 16 maja 2009 r. godzi. 0.00.

Z tego powodu pracownik – rodzic lub opiekun tego dziecka – będzie mógł odmówić wyrażenia zgody na pracę w nadgodzinach, w porze nocnej, w przerywanym systemie czasu pracy lub na wyjazdy w delegacje tylko do 15 maja 2009 r. włącznie.

2) Najmłodsza córka pani Niny urodziła się 22 stycznia 1993 r. Z dwóch dni opieki na dziecko pani Nina będzie mogła korzystać do 21 stycznia 2007 r. włącznie.

Iwona Jaroszewska-Ignatowska
Źródło: Dokumentacja kadrowa, www.dokumentacjakadrowa.pl

źródło: magnifiCo PR

Tagi: praca, pracownik, kodeks pracy, władza rodzicielska, oświadczenie