Zakup żelazka, telewizora czy kina domowego jest miły – pod warunkiem, że z zakupionym sprzętem nie zaczną się jakieś problemy. Wówczas może okazać się, że warunki gwarancji, które zostały nam wręczone w momencie zakupu są niekorzystne lub zakupiony sprzęt jest tak awaryjny, że częściej gości w serwisie niż u was w domu. Jeszcze trudniej jeśli zakupiony sprzęt nie został objęty gwarancją producenta. Wówczas warto sięgnąć do ustawy chroniącej w sposób szczególny prawa konsumenta.
Szczególna ochrona konsumentów ma na celu zagwarantowanie praw w nierównym stosunku pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Podstawowym aktem regulującym uprawnienia konsumenta jest ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego.
Ustawę tą stosuje się do sprzedaży przez przedsiębiorcę rzeczy ruchomych konsumentowi – pod warunkiem, że nabywa on tą rzecz w celu nie związanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Dość skomplikowana definicja zastosowania wspomnianej ustawy sprowadza się jednak do wystąpienia dwóch zasadniczych cech takiego stosunku sprzedaży:
- sprzedaż rzeczy ruchomej musi być dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy. Przez przedsiębiorstwo należy rozumieć stałą, zorganizowaną działalność zarobkową, prowadzoną w oparciu o wydzielony majątek.
- kupującym jest osoba fizyczna nabywająca rzecz ruchomą w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą.
Umowa sprzedaży, która spełnia wszystkie ze wskazanych powyżej cech podlega reżimowi ustawy, z wyjątkiem jednak sprzedaży dokonywanej w postępowaniu egzekucyjnym, upadłościowym lub innym postępowaniu sądowym.
W przypadku sprzedaży konsumenckiej ustawa nakłada na sprzedającego rozbudowany obowiązek informowania kupującego o właściwościach towaru konsumpcyjnego.
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy sprzedawca jest zobowiązany udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego. Informacja sprzedawcy - sformułowana w języku polskim - powinna w szczególności wskazywać: nazwę towaru, określenie producenta lub importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy. Jeżeli sprzedaż konsumencka stanowi równocześnie umowę zawieraną na odległość, na sprzedawcy ciążą dodatkowo obowiązki informacyjne określone w art. 9 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.
Najistotniejsze postanowienia powyższej ustawy sprowadzają się do wyłączenia przepisów kodeksu cywilnego odnośnie wad rzeczy w stosunku do sprzedaży konsumenckiej. W tego typu sprzedaży występuje osobne pojęcie – niezgodności towaru z umową.
Towar jest niezgodny z umową jeżeli:
- nie odpowiada podanemu wcześniej przez sprzedawcę opisowi
- nie posiada cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru - towar ma inną barwę, odporność na ogień, wodę, rdzę, posiada inną jakość materiału niż okazana próbka lub wzór,
- nie nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.
W sytuacji, gdy strony umowy nie uzgadniają indywidualnie właściwości towaru (art. 4 ust. 3 ustawy), towar jest niezgodny z umową jeżeli:
- nie nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany,
- jego właściwości nie odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju, np. w zakresie energochłonności, odporności, estetyki, wydajności,
- nie odpowiada oczekiwaniom kupującego, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela, w szczególności nie uwzględnia zapewnień wyrażonych w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszących się do właściwości towaru.
Za niezgodność towaru z umową uważa się także nieprawidłowość w jego zamontowaniu lub uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.
Ciężar dowodu w zakresie wykazania, że towar jest niezgodny z umową i że niezgodność ta istniała już w chwili jego wydania spoczywa na kupującym. Ustawodawca wprowadził jednak domniemanie prawne, że w razie stwierdzenia niezgodności towaru przed upływem 6 miesięcy od jego wydania, należy przyjmować, że niezgodność ta istniała już w chwili wydania.
Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy. W szczególnych sytuacjach kupujący może domagać się również obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy .Uprawnienia tego nie można w żaden sposób wyłączyć postanowieniami umowy łączącej konsumenta z przedsiębiorcą. Warunkiem jest jednak zgłoszenie faktu niezgodności w terminie 2 miesięcy od jej wykrycia.
Wybór pomiędzy żądaniem naprawienia towaru, a jego wymianą należy do kupującego. Dlatego też to kupujący zgłaszając fakt wystąpienia niezgodności z umową powinien wskazać przedsiębiorcy który sposób usunięcia wady wybiera.
Naprawa towaru lub jego wymiana powinna nastąpić nieodpłatnie (art. 8 ust. 2 ustawy), a ponadto sprzedawca ma obowiązek zwrócić kupującemu poniesione przez niego koszty, a w szczególności koszty demontażu, dostarczania, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. W przypadku dostarczenia kupującemu nowego towaru w miejsce niezgodnego z umową sprzedawca nie może żądać od kupującego dopłaty stosownej kwoty w związku ze wzrostem cen (wyrok SN z dnia 20 stycznia 1978 r. sygn. akt II CR 485/77 opubl. OSNC 1978/11/211).
W praktyce może również rodzić wiele problemów ustalenie ile czasu ma przedsiębiorca na usunięcie usterki lub wymianę. Przy określeniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany należy brać pod uwagę rodzaj towaru i cel jego nabycia. W tym zakresie zawsze powinny decydować okoliczności konkretnego przypadku – realny dla przedsiębiorcy a nie powodujący jednocześnie nadmiernych trudności dla konsumenta. Niecelowość wymiany lub naprawy towaru ma miejsce wówczas, gdy wiąże się dla kupującego z nadmiernymi problemami z dostarczenie, towaru do naprawy lub gdy towar notorycznie ulega awarii, co dla kupującego oznacza, konieczność ciągłego zgłaszania się do sprzedawcy celem dokonania naprawy, a w konsekwencji wiąże się z brakiem możliwości właściwego korzystania z rzeczy.
Prawo odstąpienia od umowy - w odróżnieniu od pozostałych uprawnień kupującego, które mają charakter roszczeń - jest prawem kształtującym. Skorzystanie z tego prawa przez kupującego ma wpływ na sytuację prawną sprzedawcy. Prawo to jest realizowane poprzez oświadczenie złożone sprzedawcy. Co do zasady oświadczenie takie może być złożone w dowolnej formie. Jeżeli jednak umowa została stwierdzona pismem, również odstąpienie od niej powinno nastąpić na piśmie. Kupujący z chwilą złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powinien powstrzymać się od dalszego używania rzeczy. Niezbędne jest również ustalenie formy i sposoby zwrotu wzajemnych świadczeń. W praktyce najwięcej problemów jest z ustaleniem kto pierwszy ma wykonać ruch - czy przedsiębiorca zwrócić cenę zakupu czy konsument wydać/odesłać towar? Prawo w tej kwestii pozostaje nieprecyzyjne, bowiem co do zasady świadczenia te powinny być spełnione jednocześnie.
