Szkoda jaka zostanie wyrządzona przestępstwem powinna zostać naprawiona przez sprawcę. Postępowania cywilne o odszkodowania mogą jednak trwać latami, a przy tym kosztować masę pieniędzy. Jest jednak sposób, aby uzyskać takie odszkodowanie bezpłatnie. Wystarczy złożyć pozew cywilny przy okazji sprawy karnej przeciwko sprawcy bezprawnego działania.
Proces adhezyjny - to postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej spowodowanej przestępstwem. Toczy się wraz z postępowaniem zasadniczym w kwestii odpowiedzialności karnej. Jest to proces uboczny. Oskarżony więc w jednym procesie odpowiada karnie i cywilnie. Zaletą takiego rozwiązania jest to, że wszystko odbywa się w jednym procesie. Ustalenia faktyczne czynione są na podstawie tych samych środków dowodowych. Dodatkowa zaleta to również brak konieczności uiszczania wpisu sądowego od dochodzonego roszczenia. Wadą natomiast tego rozwiązania jest przedłużenie procesu karnego o badanie kwestii odpowiedzialności cywilnej.
W procesie adhezyjnym (adhaeret causae criminali) można dochodzić roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa (np. odszkodowanie za skradzione przedmioty, uszkodzony samochód). Wolno dochodzić strat rzeczywistych (damnum emergens) oraz utraconej korzyści (lucrum cessans), gdyż ustawa nie czyni ograniczeń w tym zakresie, a racje postępowania adhezyjnego przemawiają za takim ujęciem. Natomiast nie można dochodzić roszczeń osobistych, niemajątkowych. Nie można dochodzić ochrony dóbr osobistych (art. 24 k.c.).
Powód cywilny może dochodzić roszczeń, które wynikają bezpośrednio z przestępstwa i mają charakter majątkowy. Zakład ubezpieczeń, który pokrył pokrzywdzonemu szkodę, dochodząc w procesie swoich roszczeń, nie spełnia tych wymagań, gdyż jego roszczenie nie wynika bezpośrednio z przestępstwa; jest to typowe roszczenie regresowe.
Powództwo cywilne można zgłosić już w postępowaniu przygotowawczym. Organ prowadzący to postępowanie załącza pozew do akt sprawy. Postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpłynięciu aktu oskarżenia, ale za dzień zgłoszenia powództwa uważa się wówczas dzień złożenia powództwa.
Powództwo cywilne w procesie karnym może być zgłoszone nie później niż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 62 k.p.k.). Zgłoszenie powództwa następuje przez złożenie pisma procesowego nazwanego pozwem. Pozew powinien odpowiadać warunkom określonym w art. 125 i nast. oraz 187 i nast. k.p.c. Kodeks karny stwarza pokrzywdzonemu również możliwość wystąpienia z wnioskiem o zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody (art. 46 k.k.). Wniosek taki zgłosić może pokrzywdzony, który nie występuje z powództwem adhezyjnym.
Sąd uwzględnia wniosek jedynie w razie skazania sprawcy. Jeśli okoliczności powództwa adhezyjnego nie pozwalają sądowi karnemu na orzeczenie dochodzonej kwoty lub powoduje zbyt dużą przewlekłość postępowania karnego - sąd karny pozostawia je bez rozpoznania. Pokrzywdzony ma wówczas prawo złożyć w terminie 30 dni wniosek o przekazanie tego pozwu sądowi cywilnemu. Jeżeli zasądzone powództwo cywilne albo nałożony obowiązek naprawienia szkody (w części) lub nawiązka nie pokrywają całej szkody, uprawniony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
