Portale pożyczek społecznościowych umożliwiają pożyczanie pieniędzy bezpośrednio między ludźmi. Swoją ofertę kierują zarówno do pożyczkobiorców, jak również osób dysponujących nadwyżkami finansowymi. Dla jednych social lending jest sposobem na załatanie dziury w budżecie, dla innych – dodatkową możliwością zainwestowania środków własnych. - Polacy coraz bardziej przekonują się do idei pożyczek społecznościowych, bo to prosta i wygodna forma pożyczania oraz inwestowania pieniędzy – mówi Szymon Mydlarz, pomysłodawca i prezes portalu Pożycz.pl. Trudno podzielić optymizm przedstawiciela serwisu, patrząc na krajobraz tego rynku w Polsce.
Entuzjazm zderzył się z realiami
Kiedy idea w 2008 roku zawitała do Polski większość ekspertów wróżyła sukces startującym wówczas serwisom. Pomysł ominięcia banków i stworzenia platformy pożyczek wydawał się naturalną odpowiedzią na ludzkie potrzeby. Jeden po drugim startowały w internecie serwisy Kokos.pl, Monetto.pl i Finansowo.pl. Po nich, pojawiały się kolejne - Smava.pl, NaChwilke.pl, Ducatto.pl, Zakra.pl czy Pozycz.pl. Zapoczątkowany przez brytyjski serwis Zopa polski pęd ku social lending szybko wygasł, o czym świadczą losy i wyniki poszczególnych serwisów.
Działający ze wsparciem funduszu IIF S.A. serwis Monetto.pl po niespełna dwóch latach od startu zakończył działalność. O porażce platformy zadecydowało kilka czynników. Wielkość pożyczki była dwukrotnie mniejsza od planowanej, co wpływało na niższe przychody. Drugim problemem była nadmierna konkurencja. W tym samym czasie w Polsce powstało 5 podobnych serwisów, w przeciwieństwie do krajów rozwiniętych gdzie średnia to 2-3. Spowodowało to nadmierną konkurencję o ten sam kawałek rynku – przyznają przedstawiciele funduszu. Dziś na stronie użytkownik może jedynie przeczytać komunikat „Niebawem nowa odsłona serwisu”. Nadmiernej konkurencji nie wytrzymał także inny serwis – NaChwilke.pl. Użytkowników odwiedzających stronę wita informacja o zablokowaniu konta hostingowego.
22 marca 2010 roku właściciele serwisów Finansowo.pl i Smava.pl połączyli siły w celu przedstawienia nowej oferty na rynku social lending. - Chcemy wprowadzić zupełnie nową jakość na rynku i dotrzeć do osób niezadowolonych z obecnej funkcji jaką pełną banki – mówił wówczas Rafał Agnieszczak, prezes zarządu spółki Kreativ (właściciela Finansowo.pl). Zapowiadany projekt do dziś nie wystartował. Wpisując Smava.pl adres przekierowuje na domenę Priva.pl, pod którą widnieje informacja „Wkrótce ruszamy”. W rozmowie z portalem Bankier.pl Rafał Agnieszczak poinformował, że start platformy Priva.pl opóźniają problemy z dotacjami. Najlepiej na tym rynku radzi sobie obchodzący właśnie trzecie urodziny Kokos.pl. Liderowi (mimo problemów z projektem Priva.pl) po piętach depcze Finansowo.pl.
Porady prawne i finansowe - forum >>
Pożyczki społecznościowe w liczbach
Wyniki serwisów SL są dużo gorsze od szumnych zapowiedzi sprzed 3 lat. Mimo, że kwoty transakcji zawieranych na platformach Kokos.pl i Finansowo.pl stale rosną, ich poziom nie potwierdza wcześniejszego optymizmu zwolenników pożyczek społecznościowych. W ciągu trzech lat działalności lider pośredniczył w transakcjach na kwotę 43 mln zł. - Mamy zarejestrowanych 144 tys. użytkowników, a każdego dnia rejestruje się średnio ok. 100 nowych osób – mówi Tomasz Bobrowski z serwisu Kokos.pl. Od czasu debiutu Finansowo.pl (marzec 2008), użytkownicy platformy pożyczyli sobie 35 mln zł. Średnie oprocentowanie na witrynie oscyluje w okolicach 10 proc. a przeciętny okres pożyczki to 24 dni. Kwota spłaconych zobowiązań sięga 90 proc.
Trzecim pod względem wielkości pożyczek jest serwis Zakra.pl. Działająca od maja 2010 roku, platforma pośredniczyła w transakcjach na kwotę 1,4 mln zł, z czego 750 tys. przypada na rok 2011. W serwisie zarejestrowanych jest 8750 użytkowników, z których 20 proc. to pożyczkodawcy. Tuż za podium znalazły się odpowiednio serwisy Sekrata.pl z wartością pożyczek 767 800 zł, Pożycz.pl - 98 950 zł oraz Ducatto.pl - 18 350 zł.
Social lending nie zarabia
Platformy social lending to biznes jak każdy inny. Właściciele serwisów zarabiają głównie na prowizji pobieranej od zawieranych transakcji. Jej wysokość zależy od ratingu użytkownika (średnio ok. 3 proc). Im wyższa ocena pożyczkobiorcy, tym mniejszy jest pobierany procent. Przychody serwisu Kokos.pl (przy założeniu 3 proc. prowizji) wyniosły 1,29 mln zł. Oznacza to miesięczne obroty na poziomie 35 tys. zł. Przy uwzględnieniu kosztów inwestycji, marketingu i pracowników nie sposób wątpić w rentowność przedsięwzięcia. Warto podkreślić, że mówimy o liderze tego rynku. Bez znacznego powiększenia skali działalności i wolumenu obrotów serwisy będą skazane na wegetację.
Pesymizmu nie podziela jednak przedstawiciel serwisu.- Traktujemy Kokos.pl jako projekt długoterminowy, dlatego w dalszym ciągu inwestujemy w rozwój serwisu. Potencjał rynku pożyczek społecznościowych w Polsce ciągle jeszcze nie jest wykorzystany w 100%. Warto więc nadal rozwijać projekt i jednocześnie edukować społeczeństwo o dodatkowej możliwości otrzymania pożyczki i zarabiania na posiadanym kapitale – mówi Tomasz Bobrowski.
Social lending na razie nie dla Polaków
Social lending nie trafił w Polsce na swój czas. - Kwoty pożyczane na polskich serwisach to przepaść w porównaniu do USA czy rynków europejskich – mówi Wojciech Przyłęcki z inkubatora technologicznego InQbe. Przepaść wynika nie z braku chętnych, bo oni są, ale z wysokiego ryzyka, jakie niesie za sobą pożyczanie pieniędzy nieznajomym. - Głównym problemem polskiego rynku jest niespłacalność i obawa inwestorów o utratę zainwestowanych środków – przyznaje Małgorzata Malitowska z serwisu Zakra.pl. - Doświadczenie naszej konkurencji uczy, że im bardziej się uprości procedury przyznawania pożyczki, im mniej weryfikacji się wymaga, tym więcej pieniędzy stracą pożyczkodawcy.
Pożyczkodawca nie dysponuje w praktyce sprawdzonym narzędziem oceny pożyczkodawcy. To zniechęca do lokowania swoich nadwyżek. Istotny wpływ mają również koszty pieniądza na rynku bankowym. Mamy dwu-, trzykrotnie wyższe stopy procentowe niż na Zachodzie oraz relatywnie biedne społeczeństwo. Zwiększa to odsetek osób, które nie mogą udźwignąć spłat swoich zobowiązań i gotowe są pożyczyć pieniądze na jakichkolwiek warunkach. Niekoniecznie zaś myślą o terminowej ich spłacie. Tu koło się zamyka, a przeciętny użytkownik zniechęca się do pożyczek społecznościowych. - Idea ma szansę odnieść rynkowy sukces za kilka lat, gdy spadnie koszt pieniądza, a społeczeństwo będzie bogatsze - dodaje Przyłęcki.
Polacy nie przekonali się do idei pożyczek społecznościowych i wciąż wybierają banki. Zaufanie to podstawa, na której funkcjonuje social lending, a tego wciąż nam brakuje. Z różnym powodzeniem o rynek walczy kilka podmiotów. Powstają także nowe projekty w nadziei, że poprzednicy nie trafili w odpowiedni moment. Czas pokaże, czy na większą skalę uwierzymy w social lending.