"Persepolis" to film dla każdego. Dla miłośników komiksu, animacji i dobrego kina. Dla dzisiejszych trzydziestolatków, którzy będą mogli przypomnieć sobie czas swojegodojrzewania w Polsce przełomu lat 70. i 80. Dla osób pragnących poznać prawdę o Iranie i Irańczykach. Dla kobiet poszukujących swojego miejsca na ziemi. To lekcja kobiecości, tolerancji i... rocka.
"Persepolis" w reżyserii Marjane Satrapi i Vincenta Paronnaud to gorzka, ale zarazem wzruszająca opowieść o dorastaniu i dojrzewaniu w Teheranie, w czasach wybuchu rewolucji islamskiej. Dziewięcioletnia Marjane z zapałem rozczytuje się w komiksowej wersji Materializmu dialektycznego, wychowana w nieco zwariowanej, inteligenckiej rodzinie marzy o zostaniu prorokinią. Poznajemy ją (a wraz z nią Iran), gdy fundamentaliści przejmują władzę, zmuszając kobiety do noszenia chust, a mężczyzn do zapuszczania brody. Obserwujemy jej inteligentną grę ze "stróżami moralności", odkrywanie zakazanego punku, Abby i Iron Maiden. Kiedy nasilają się prześladowania i wojna Iran-Irak nabiera gwałtowności, Marjane zostaje wysłana przez troskliwych rodziców, do szkoły w Austrii.
"Persepolis" to odkrycie tegorocznego Festiwalu w Cannes; film został wyróżniony Nagrodą Jury. Ekranizacja kultowej już, autobiograficznej powieści komiksowej należy do rzadko spotykanych na ekranach polskich kin pełnometrażowych filmów animowanych. Autorce Marjane Satrapi za pomocą prostych, nieco schematycznych, ale dzięki temu bardziej wyrazistych rysunków udało się przedstawić skomplikowane relacje między życiem prywatnym a polityką. Oczami inteligentnego dziecka obserwujemy jak Iran, w którym panowała wolność, a ludzie żyli szczęśliwie, powoli zmienia się w zamkniętą klatkę, gdzie za noszenie adidasów i przypinki z Michaelem Jacksonem można zostać zatrzymanym na ulicy. Czarno-biały, ale paradoksalnie wielobarwny film, iskrzący emocjami, wrażeniami, strachem, buntem, czyli tym wszystkim, z czym wiąże się moment dojrzewania. Dojrzewania specyficznego, w sytuacji terroru, zniewolenia, zakazów, nakazów, na tle oszalałej historii.
Zobacz zwiastun filmu:
Na konferencji prasowej autorka wielokrotnie powtarzała, że nie chciałaby, aby jej komiks i film postrzegane były tylko i wyłącznie przez pryzmat polityki. Najważniejsze dla niej jest przede wszystkim przesłanie humanitarne. Satrapi podkreśla, że przede wszystkim jest to opowieść o zwykłych ludziach i ich zwykłym życiu w niezwykłych czasach. Zależy jej na tym, aby czytelnicy i widzowie zrozumieli, że społeczeństwo irańskie nie składa się z samych zagorzałych islamistów i terrorystów. To tylko cząstka prawdziwego życia i prawdziwego oblicza społeczeństwa.
Pomimo tych deklaracji władze irańskie oprotestowały pokaz filmu w Cannes, nazywając go "aktem politycznym i antykulturalnym". Mehdi Hallor - doradca rządu irańskiego ds. kinematografii oskarżył film o popularyzowanie islamofobii w zachodnim świecie i pokazywanie nieprawdziwego oblicza dokonań Rewolucji Irańskiej. "Islamofobia w zachodnim kinie rozpoczęła się we Francji, a wyprodukowanie i nagrodzenie antyirańskiego filmu w Cannes potwierdza ten stan rzeczy". W konsekwencji dystrybucja filmu duetu Satrapi i Paronnaud została zakazana w Iranie.
Czarno-biały świat komiksu
Autobiograficzna powieść graficzna "Persepolis" pierwotnie została wydana w czterech częściach, we Francji w latach 2000-2004 (w Polsce tom 1 i 2 w jednym wydaniu w 2006 roku), gdzie spotkała się z bardzo entuzjastycznym przyjęciem krytyki, która porównywała go do "Mausa" Arta Spiegelmana. Komiks Marjane Satrapi to inteligentny, zabawny i wzruszający pamiętnik dorastania w Iranie, podczas Rewolucji Islamskiej. W wyrazistych, czarno-białych, przepełnionych humorem rysunkach, Satrapi opowiada historię swojego dzieciństwa w latach, kiedy miało miejsce obalenie Szacha, zwycięstwo Rewolucji Islamskiej oraz katastrofalna wojna z Irakiem. Inteligentne i otwarte dziecko zaangażowanych marksistów i prawnuczka ostatniego cesarza Iranu zaświadcza swoim dzieciństwem o zagmatwanej historii swojego kraju. Komiks przedstawia niezapomniany obraz codziennego życia w Iranie: nieprawdopodobną rozbieżność pomiędzy życiem prywatnym i publicznym oraz ogromne koszty, jakie musieli ponieść zwykli ludzie w czasie dochodzenia reżimu do władzy. Oczami dziewczynki obserwujemy upadek dotychczasowych wartości, fragment historii fascynującego państwa i jej niezwykłą rodzinę. Niezwykle osobista, głęboko polityczna, w zupełności oryginalna książka Satrapi to historia o dorastaniu i kosztach, jakie ponoszą ludzie żyjący w czasie wojny i politycznych represji. Marjane Satrapi nie obawia się krytykować zarówno swojej ojczyzny, jak również kultury Zachodu, opowiada ze szczerością i otwartością. Komiks został przetłumaczony na wiele języków, m.in. angielski, hiszpański, portugalski i polski.
O produkcji
Film został zrealizowany we Francji na podstawie wielokrotnie nagradzanego autobiograficznego cyklu komiksów "Persepolis". Marjane Satrapi i Vincent Paronnaud wspólnie napisali scenariusz i wyreżyserowali film, wyprodukowany przez Marc-Antoine Roberta i Xaviera Rigault z 2.4.7. Films. Film powstawał przez trzy lata, prace rozpoczęły się w październiku 2005, ukończono je w kwietniu 2007. Światowa premiera odbyła się na tegorocznym festiwalu w Cannes.
Marjane Satrapi podkreśla, że język komiksu i język filmu są odmienne i przeniesienie całego materiału opowieści graficznej na ekran było dość ryzykownym przedsięwzięciem. "Ludziom wydawało się, że po prostu przeniosę swój komiks na ekran kinowy. Jednak komiks ma zupełnie inną formę narracyjną od narracji filmowej. Komiks nie jest filmowym scenopisem. Musieliśmy nauczyć się od samego początku języka filmowego".
Marjane dodaje, że historia przez nią opisana jest wciąż niestety aktualna: "Z pewnym smutkiem zauważam, że pięć lat po publikacji mojej książki, mój kraj wiąż jest w centrum uwagi publicznej. Persepolis nie jest tylko moją prywatną opowieścią, to historia uniwersalna, którą trzeba było opowiedzieć".
Vincent Paronnaud dodaje: "Na początku stąpaliśmy po kruchym lodzie, ponieważ Marjane zbyt kurczowo trzymała się niektórych wydarzeń opisanych w komiksie. Jednak ostatecznie zaufała mi i możliwościom języka filmowego".
Sylwetki twórców
Marjane Satrapi urodziła się 22 listopada 1969 roku w Rasht, w Iranie. Dorastała w Teheranie, gdzie uczyła się w liceum francuskim i była świadkiem ograniczenia praw publicznych, upadku Szacha, wczesnego reżimu Ayatollaha Khomeiniego i pierwszych lat wojny z Irakiem. Matka Satrapi była prawnuczką Szacha Nasser-al-Din, który władał Persją w latach 1848-1896. Jednak sama Satrapi ma dystans do swojego pochodzenia: "Królowie z dynastii Qajar mieli setki żon i tysiące dzieci. Jeśli wziąć pod uwagę wszystkie pokolenia, otrzyma się dziesięć lub piętnaście tysięcy księżniczek i książąt. Nie ma w tym nic specjalnego". W wieku lat 14 została wysłana przez swoich rodziców do Wiednia, później mieszkała w Sztrasburgu gdzie studiowała grafikę. Obecnie mieszka w Paryżu, współpracuje z wieloma gazetami i magazynami, między innymi z "The New York Times" i "The New Yorker", dla których robi ilustracje. Jest również autorką kilku książek dla dzieci. Sławę przyniosła jej powieść graficzna Persepolis, wyróżniona między innymi nagrodą Angouleme Coup de Coeur Award na międzynarodowym festiwalu komiksu w Angoulźme oraz uznana za Komiks Roku przez "The Times". Jej ostatnia powieść graficzna "Embroideries" to zabawna historia o życiu irańskich kobiet, oglądanym z perspektywy kilku pokoleń.
Vincent Paronnaud urodzony w La Rochelle w 1970 r., występuje również pod pseudonimem Winshluss. Autor komiksów i człowiek kina, uważany za jednego z najważniejszych francuskojęzycznych niezależnych twórców komiksów. W swojej twórczości wykorzystuje makabryczny, czarny humor, inspiruje się również amerykańskimi komiksami z lat 30. i 50. ubiegłego wieku. Główne tematy jego rysunków to zobojętnienie na śmierć, krytyka cywilizacji amerykańskiej, uwielbienie dla makabry. Wspólnie ze swoim przyjacielem Cizo tworzył gazetę komiksową "Ferraille". W 2007 nagrodzony wraz z Marjane Satrapi Nagrodą Jury na festiwalu filmowym w Cannes za "Persepolis".
Głosów postaciom "Persepolis" użyczyli:
Chiara Mastroianni - Marjane (nastolatka)
Gabrielle Lopes - Marjani (dziecko)
Catherine Deneuve - matka
Danielle Darrieux - babcia
Simon Abkarian - ojciec
Francois Jerosme - wujek Anouche
"Persepolis", Reżyseria: Marjane Satrapi, Vincent Paronnaud, Animacja: Marc Jousset, Pascal Cheve, Louis Viali, Produkcja: Francja/2007, Dystrybucja w Polsce: Gutek Film, Czas trwania: 95 min., Premiera w Polsce: 25 stycznia 2008 r.
