„Pograbek” to drugi pełnometrażowy film Jana Jakuba Kolskiego, a zarazem pierwszy, w którym reżyser stworzył swój wyjątkowy, magiczny świat nazywany przez krytyków rodzimą wersją realizmu magicznego. Obraz po raz pierwszy ukazuje się na DVD dzięki Galapagos Films.
Magiczny świat Kolskiego
Tytułowy Pograbek (Mariusz Saniternik) jest ubogim chłopem utrzymującym się z zabijania koni. Jest również domorosłym filozofem w specyficzny sposób patrzącym na otaczający go świat. Pograbek wraz ze swoją żoną Kuśtyczką (Grażyna Błęcka-Kolska) wiodą spokojne, ale nie do końca szczęśliwe życie. Największym dramatem Pograbka jest bowiem jego bezpłodność. Zarobione na zabijaniu koni pieniądze Pograbek chce przeznaczyć na kupno dziecka. Niestety, ciężarna dziewczyna, z którą zawarł umowę w ostatniej chwili wycofuje się z niej i postanawia zatrzymać dziecko. Pograbek decyduje się na desperacki krok. Prosi Heńka Materkę (Tadeusz Szymków) by zapłodnił jego żonę. Ten zabiera jednak Kuśtyczkę do swojego domu. Zrozpaczony Pograbek staje do walki o swoją żonę...
Zrealizowany w 1992 roku w Januszkowicach „Pograbek” jest dziś uznawany za jeden z najważniejszych filmów w karierze Jana Jakuba Kolskiego – jednego z najciekawszych i najoryginalniejszych rodzimych reżyserów i scenarzystów. W dwa lata po debiutanckim „Pogrzebie kartofla” Kolski zrealizował film, w którym po raz pierwszy wykreował swój charakterystyczny, prowincjonalny świat, w którym rzeczywistość miesza się z magią i nawet najubożsi i najbardziej niepozorni ludzie mogą okazać się mędrcami.
W roli głównej w „Pograbku” wystąpił Mariusz Saniternik – jeden z ulubionych aktorów Kolskiego, który wystąpił już w 7. jego filmach (ostatnio w „Afonii i pszczołach”). W postać jego żony wcieliła się Grażyna Błęcka-Kolska (prywatnie żona reżysera), a pozostałych rolach wystąpili Franciszek Pieczka, Tadeusz Szymków, Elżbieta Dębska, Lech Gwit i Ewa Kamas.
Film został bardzo dobrze oceniony zarówno przez widzów jak i krytyków, czego dowodem są przyznane mu nagrody: na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie.
W 2002 roku w zorganizowanym przez tygodnik „Polityka” plebiscycie na najlepszy polskim film telewizyjny „Pograbek” zajął 8. miejsce pokonując w rywalizacji tak głośne produkcje jak „Kobieta samotna” Agnieszki Holland, „Zawrócony” Kazimierza Kutza, „Godzina W” Janusza Morgensterna czy „Ja gorę” Janusza Majewskiego.
