Twoje zdrowie tej jesieni
Zaczynamy przyzwyczajać się do ostrożnego życia z wirusem Sars-Cov-2. Wszystko bowiem wskazuje na to, że koronawirus zostanie z nami na dłużej, a kolejny etap pandemii będzie o tyle trudniejszy, że zbiegnie się także z sezonem zachorowań na grypę. Dlatego ważne jest, aby szczególnie w tym roku zadbać o siebie i podjąć działania profilaktyczne w każdym obszarze zdrowia. Jedną z możliwości są szczepienia ochronne, które pozwalają nam uniknąć niepotrzebnych tej jesieni dodatkowych problemów zdrowotnych, czy też niepotrzebnych hospitalizacji1. W oczekiwaniu na szczepionkę przeciw koronawirusowi, warto zaszczepić się na te choroby, na które możemy i uniknąć niepotrzebnego ryzyka.
Uciekając do lasu pamiętajmy o innych zagrożeniach
Przed groźnymi wirusami wielu z nas szuka ucieczki w tereny zielone, dlatego musimy pamiętać, że tam też czekają na nas zagrożenia. Kleszcze – bo o nich mowa – żerują już przy temperaturze 5-7 stopniach Celsjusza, zatem ciepła jesień będzie dla nich świetną okazją do szukania żywiciela.
Warto o tym pamiętać, tym bardziej, w czasie wzmożonych leśnych wędrówek w poszukiwaniu m.in. dorodnych grzybów. Ich zbieranie to przecież „narodowy sport” Polaków. Wiele osób chętnie chodzi po pachnących zagajnikach, ciesząc się pięknem przyrody i wypatrując prawdziwka czy kurki. Trudno w takich chwilach myśleć o czających się w lesie kleszczach, ale w rzeczywistości, wraz z koszem zebranych grzybów, można przynieść do domu niejednego wkłutego w skórę pajęczaka. Dlatego idąc do lasu na spacer, czy zbierać grzyby warto pamiętać, że to co przyjemne, nie zawsze jest bezpieczne. Kontakt z kleszczami może skończyć się zakażeniem jedną z najczęstszych chorób odkleszczowych – kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM). Na chorobę tę nie ma lekarstwa, a jedynym sposobem, aby jej uniknąć jest profilaktyka w postaci szczepień ochronnych. Ryzyka nie należy lekceważyć –w Polsce już co szósty kleszcz może być zakażony groźnym wirusem2.
Jakie są objawy KZM?
Po ukłuciu przez kleszcza, organizm może sam zwalczyć wirusa i taki przypadek może pozostać niezauważony. Gdy wirusowi uda się rozprzestrzenić, objawy przypominają grypę, choć i na tym etapie choroba może się zakończyć, nie powodując dalszych dolegliwości. Jeśli jednak wirus dostanie się do układu nerwowego to może spowodować groźne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, z objawami w postaci bólu głowy, wysokiej gorączki, sztywności karku. Czasem jednak dochodzi do zapalenia mózgu, rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych, które mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń w organizmie – ostrzega prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Powikłaniem choroby mogą być również problemy dotyczące psychiki, spośród których najczęstszym jest depresja oraz zaburzenia pamięci lub zachowania3.
KZM można uniknąć – wystarczy się zaszczepić
Szczepienia ochronne niemal w 100 proc. chronią przed zachorowaniem na KZM. Grupą ryzyka szczególnie ciężkiego przebiegu KZM, która przede wszystkim powinna być objęta szczepieniami są osoby po 50-60 roku życia4.
W tym wieku zwalczanie wirusa jest dużo trudniejsze, nie ma leczenia przyczynowego, a przebieg choroby bywa trudniejszy, z większą ilością powikłań. W Polsce szczepią się na KZM osoby pracujące w środowisku, gdzie istnieje duże narażenie na ukłucia przez kleszcze, w tym pracownicy Lasów Państwowych, żołnierze, pracownicy Straży Granicznej, Straży Pożarnej oraz Parków Narodowych - podlegają oni obowiązkowemu szczepieniu przez pracodawcę. Osoby uprawiające sporty, działkowicze, posiadacze działek przy lesie, szczepią się na własne życzenie, jest to ok 1-1,2% populacji. W krajach sąsiednich jest to od kilkunastu do kilkudziesięciu procent więcej.
– wyjaśnia prof. Zajkowska.
Wirus KZM bytuje w gruczołach ślinowych kleszczy, dlatego do zakażenia może dojść w pierwszych minutach po ukłuciu przez pajęczaka5. Należy też pamiętać, że każde stadium kleszcza może być tak samo niebezpieczne! Wielkości główki od szpilki czy ziarna maku (nimfa) - często dla nas zupełnie niewidoczne – kleszcze mogą uczynić tyle samo, a czasami więcej niż "dzikie zwierzęta" napotkane w lesie6.
Jak poluje na nas kleszcz i jak dochodzi do zakażenia KZM?
Kleszcze są wyczulone na zapach potu oraz wydychany przez ludzi i zwierzęta dwutlenek węgla. Żerując w trawach, czy przydrożnych zaroślach, mogą z łatwością zaatakować spacerujących po lesie, zakażając ich groźnym dla zdrowia i życia wirusem KZM. Z tego powodu, chcąc ustrzec się przed niebezpieczeństwem jakie niosą te małe pajęczaki, powinniśmy pamiętać o odpowiednim przygotowaniu się na leśną wędrówkę7.
Strefa „parkowania” kleszcza
„Kleszcz atakuje „z zasadzki”: czeka na trawie, niskich roślinach na swoją ofiarę i spada na nią, gdy wyczuje żywe, ciepłe, oddychające stworzenie. Kleszcze nie spadają na ludzi z drzew, najczęściej bytują w runie leśnym, na jagodzinach, trawach, paprociach do ok. 1 metra wysokości. U ludzi najczęściej przyczepiają się do łydek. Następnie wędrują po skórze lub ubraniu do miejsc z cienką, ciepłą skórą, tam wbijają swój ryjek i pasożytują. Są to najczęściej: pachy, pachwiny zgięcia kolan i łokci, skóra za uszami i głowa – mówi dr inż. Anna Wierzbicka, zoolog i leśnik z Katedry Łowiectwa i Ochrony Lasu Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Dlatego do lasu wybieraj długie spodnie i zakryte buty. Po powrocie z wycieczki zawsze obejrzyj dokładnie swoje ciało i wytrzep ubranie - mogą znajdować się na nim kleszcze . W razie ukłucia na skórze natychmiast usuń kleszcza za pomocą pęsety. Chwyć go jak najbliżej skóry i pewnym, ale delikatnym ruchem wyciągnij, a ranę po kleszcze zdezynfekuj wodą utlenioną lub spirytusem salicylowym. Jeśli w miejscu ukłucia pojawi się rumień, obrzęk, wysypka lub objawy grypowe, niezwłocznie udaj się do lekarza.
- https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/74010,szczepienia-przeciwko-grypie-dla-pacjentow-50-dlaczego-seniorzy-powinni-sie-szczepic dostęp: 10.09.2020
- Kleszcze przenoszą chorobę ośrodkowego układu nerwowego, kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Wywołującym ją wirusem zakażonych jest 3–15 proc. populacji kleszczy w Polsce. Dostęp 10 02 2018 http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,kleszcz--ukaszenie--borelioza--czy-latwo-zachorowac-,artykul,1722040,2.html
- Juchnowicz D i wsp. [Mental disorders in the course of lyme borreliosis and tick borne encephalitis]. Przegl epidemiol 2002;56 Suppl 1:37
- WHO position paper on TBE - 2011
- Zajkowska J., Czupryna P. , op. cit. s. 21–27
- Hajdul-Marwicz M., 2019 Kleszcze. [online] http://www.sanepidjaslo.pl/pliki/Kleszcze.pdf dostęp 23.04.2019
- Hajdul-Marwicz M., 2019 Kleszcze. [online] http://www.sanepidjaslo.pl/pliki/Kleszcze.pdf dostęp 23.04.2019
- https://www.kleszcze.info.pl/ochrona-przed-kleszczami, dostęp: 10.09.2020
Artykuł powstał pod patronatem kampanii Nie igraj z kleszczem
