Jak przygotować zielnik na własne potrzeby, a jak zrobić zielnik do szkoły na zaliczenie z biologii? Zielnik może mieć ogromną wartość botaniczną, zwłaszcza, jeśli obok zasuszonych roślin, pojawią się ich wyczerpujące opisy.
Zielnik do szkoły zwykle robi się w formie zeszytu, ale pamiętaj, że ten nie przetrwa długo. Wertowanie kartek zielnika szybko sprawi, że suszone liście i kwiaty pokruszą się. Jeśli chcesz zrobić zielnik, do którego będzie można wciąż wracać i z niego korzystać, kart zielnika nie łącz ze sobą, ale przełóż papierem pakowym, nie stosuj foliowych koszulek.
Pamiętaj, by do zielnika wkładać tylko dobrze ususzone rośliny.
Spis treści:
- Jak zrobić zielnik: potrzebne materiały
- Jak zrobić zielnik: jakie rośliny zbierać i gdzie?
- Jak suszyć rośliny do zielnika?
- Jak rozpoznać rośliny umieszczane w zielniku?
- Jak umieścić rośliny w zielniku?
- Jak opisać roślinę w zielniku?
- Dlaczego warto zrobić zielnik?
Jak zrobić zielnik - potrzebne materiały
To, jak będzie wyglądał twój zielnik, zależy właściwie tylko od twojej wyobraźni. Jeśli jednak musisz zrobić zielnik do szkoły w ramach pracy domowej lub na zaliczenie przedmiotu, stosuj się do wskazówek nauczyciela.
Najprostszym sposobem na przygotowanie zielnika jest zgromadzenie kilku potrzebnych materiałów. Oto one:
- kartki sztywnego białego papieru formatu A3 lub A4,
- papier pakowy lub pergamin,
- gazety,
- miękki biały papier,
- klej do papieru,
- teczka tekturowa.
Wiele osób zielnik kojarzy z zeszytem lub skoroszytem, na którego kartkach przymocowuje się rośliny. Niestety taki zielnik będzie nietrwały. Jeśli chcesz zrobić zielnik, który przetrwa wiele lat i stanie się pamiątką, kart zielnika nie łącz ze sobą.
Wybierz odpowiednio duże kartki (np. formatu A3 lub A4, a nie A5). Papier pakowy będzie potrzebny do wykonania przekładek między kartkami zielnika. Tekturowa teczka stanie się okładką zielnika, a jednocześnie kartą tytułową.
Nie używaj taśmy bezbarwnej do przyklejania roślin. Znacznie lepiej sprawdzi się biały papier i klej. Dzięki temu roślina nie będzie miała kontaktu z klejem.
fot. Adobe Stock
Jakie rośliny do zielnika zbierać i gdzie ich szukać?
Na początku zdecyduj, jakie rośliny znajdą się w twoim zielniku. Możesz stworzyć zielnik tematyczny, a rośliny, które znajdą się na jego kartach, będzie łączyć coś więcej niż fakt posiadania chlorofilu.
Przykładowo zielnik z liści jesiennych pozwoli zebrać w jednym miejscu okazy, które pięknie przebarwiają się o tej porze roku. Dołączony opis gatunków, miejsce zebrania i rok pozwoli po latach dotrzeć do ciekawych wspomnień, związanych z czasem zbioru liści.
Standardowo zielnik ma jednak szersze pojęcie i zazwyczaj gromadzi całe rośliny. W profesjonalnym zielniku znajdzie się zatem cała roślina wraz z korzeniem, liśćmi i kwiatem, jeśli takowy posiada. Zaplanuj wcześniej, jakie rośliny wybierzesz do zielnika, aby dostosować jego format do wielkości okazów roślinnych.
Gdzie nie zbierać roślin do zielnika?
Tworząc swój zielnik nie zapominaj o dobrostanie flory. Pamiętaj by roślin nie zrywać:
- w rezerwatach przyrody i w parkach narodowych (to obszar chroniony),
- na terenach prywatnych bez zgody właściciela.
Bezwzględnie przestrzegaj także zakazu zrywania roślin gatunków chronionych, zagrożonych i rzadkich.
Zbierając rośliny do zielnika, staraj się wybierać okazy typowe dla swojego gatunku. Dzięki temu zrobisz zielnik o dużej wartości botanicznej. Chcąc porównać okaz znaleziony na łące z tym w zielniku, nie będziesz mieć problemu by stwierdzić, że to ten sam gatunek.
Nigdy nie zbieraj gatunków chronionych i staraj się nie uszkodzić rośliny. Żeby uniknąć pomyłek, już na tym etapie należy rozpoznać roślinę (zwłaszcza, że łatwiej oznaczyć roślinę świeżą). Niezastąpiony będzie podręczny przewodnik ilustrowany.
Rośliny powinno się zbierać całe, od czubka po korzenie. Najlepiej z kwiatami lub owocami. Ułatwia to określenie gatunku. W przypadku drzew i krzewów – tylko fragment gałązki.
fot. Adobe Stock
Jak zbierać rośliny do zielnika?
Wybierając się na poszukiwanie roślin, które umieścisz w zielniku, weź ze sobą łopatkę. Dzięki temu wykopiesz całą roślinę wraz z korzeniem.
Od razu po zebraniu włóż roślinę do torebki, by bezpiecznie dowieźć ją do domu. Jeśli cała roślina jest zbyt duża, by zmieściła się na karcie zielnika, przygotuj sekator.
Pamiętaj, by nie odcinać części, które wydają ci się brzydkie. Jeśli jest to typowa cecha zerwanej rośliny, tym lepiej. Dobry zielnik eksponuje wszystkie cechy rośliny nawet, jeśli ona sama nie prezentuje się zbyt estetycznie.
Jak suszyć rośliny do zielnika?
Zanim stworzysz swój własny zielnik, potrzebne będzie dokładne wysuszenie roślin. W tym celu użyj zwykłych gazet codziennych lub bibuły. Im grubsze liście i łodygi, tym więcej gazet trzeba przygotować.
Rośliny susz rozłożone na płasko, na gazecie, przykryte także gazetą i przyłożone prasą botaniczną lub cięższą książką. Rośliny susz w ciepłym i suchym miejscu.
Od czasu do czasu należy delikatnie wymienić gazety, które przyjmą wilgoć. Do suszenia roślin nie nadają się kolorowe magazyny o grubych, błyszczących kartkach. Taki papier nie chłonie wilgoci.
Rozkładając całą roślinę do suszenia zadbaj o to, by dobrze wyeksponować jej części. Liście nie powinny zakrywać kwiatów, a jeśli liści jest więcej, warto jeden z nich obrócić, by widoczne było jego unerwienie i wewnętrzna strona.
Jak rozpoznać rośliny wkładane do zielnika?
Chcesz stworzyć bogaty zielnik, który stanie się małą encyklopedią, ale nie znasz nazw poszczególnych gatunków roślin? Dziś to już nie problem. Kiedyś konieczne okazałoby się wertowanie atlasu roślin w poszukiwaniu odpowiedniego nazewnictwa.
Teraz jest to łatwiejsze, wystarczy, że zrobisz zdjęcie i skorzystasz z aplikacji. Flora incognita podpowie ci, jaki gatunek rośliny masz przed sobą. Pomocna może okazać się także opcja wyszukiwania obrazem w wyszukiwarce Google.
Jak umieścić rośliny w zielniku?
Dokładnie wysuszone rośliny, będziesz umieszczać na kartach zielnika. Potrzebny będzie więc gruby karton, klej oraz biały blok.
- Każdą roślinę kładź na karcie tak, by pozostawić miejsce na etykietę, na której opiszesz gatunek (poniżej znajdziesz informacje, co powinno się na niej znaleźć).
- Łodygę przyklejaj do karty paskami papieru, którego końce posmarujesz klejem. Dociskaj papier, by roślina została właściwie umocowana.
- Każdą kolejną kartę przekładaj papierem pakowym (nie stosuj koszulek foliowych).
- Całość włóż do tekturowej teczki, opisz ją.
Zazwyczaj konieczne jest przyklejenie kilku pasków papieru, by roślina nie przesuwała się. Dzięki temu zielnik do szkoły lub na własne potrzeby będzie trwały.
fot. Adobe Stock
Jak opisać roślinę w zielniku?
By zielnik stał się prawdziwą kopalnią wiedzy i był kompletny, konieczne jest opisanie każdego okazu umieszczonego na jego kartach.
Opis na etykiecie możesz dostosować do własnych potrzeb, jeśli jednak chcesz zrobić zielnik do szkoły, trzymaj się wskazówek nauczyciela. Zazwyczaj podaje się:
- łacińską nazwę gatunku i rodziny oraz jej nazwę zwyczajową,
- miejscowość, miejsce zbioru (możesz podać nawet współrzędne GPS),
- datę zbioru,
- imię i nazwisko osoby dokonującej zbioru.
Oczywiście im więcej informacji, tym lepiej, np. o siedlisku, podłożu, otaczającej roślinności, zapachu, kolorze owoców itd.
Etykieta zielnikowa może zostać przygotowana na komputerze i wydrukowana, gotowa do wypełnienia. Możesz także w estetyczny sposób wypisać ją ręcznie. Ważne, by była czytelna i zawierała wszystkie potrzebne informacje.
fot. Adobe Stock
Dlaczego warto zrobić zielnik?
Wiele osób swój pierwszy zielnik tworzy w ramach pracy domowej, zadanej przez nauczyciela. Jednak nasze babcie tworzyły zielniki dla przyjemności i dla przyszłych pokoleń. W czasach, gdy internet nie zastępował encyklopedii, własnoręcznie stworzony zielnik stawał się praktycznym atlasem.
Także dlatego, że większą wagę przywiązywano do działania roślin, bo stosowało się je do samoleczenia, a zerwane na łące - jako przyprawy.
Warto zrobić zielnik, który stanie się cenną pamiątką rodzinną. W ten sposób możesz skatalogować wszystkie rośliny, jakie kiedykolwiek rosły w twoim ogrodzie. Może być zbiorem roślin zebranych podczas wakacji w miejscu, do którego będziesz chciała wracać myślami lub posiadać wartość naukową. O każdej porze roku będziesz mogła pokazać dziecku, jak wygląda liść klonu, konwalia majowa czy skrzyp.
Pierwsze zielniki nazywano „suchymi ogrodami” albo „ogrodami zdrowia”, ponieważ najczęściej gromadziły zioła i opowiadały o ich medycznych właściwościach. Potem pojawił się termin „herbarium”, ale tylko do określenia bogato ilustrowanych książek o roślinach.
Pierwsze polskie zielniki były rozrywką bogatych, robili je lekarze i szlachta. Dopiero wraz z powstaniem ośrodków uniwersyteckich pojawiły się zbiory naukowe. Dziś ma je każda przyrodnicza uczelnia, instytut, ogród, muzeum.
I każda szkoła, bo to standardowa praca semestralna z botaniki. Stare zielniki mają wielkie znaczenie naukowe. Przynoszą informacje o migracji roślin, dawnym nazewnictwie. Zasuszone rośliny są obiektem skomplikowanych badań naukowych i analiz chemicznych.
Karta w zielniku może być małym dziełem sztuki, ozdobnym obrazkiem, dekoracją. A kto wie, jaką rolę odegra w przyszłości.
Artykuł powstał na podstawie tekstu Marty Suchodolskiej. Pierwotna treść artykułu została opublikowana 22.11.2007.
Dowiedz się więcej na temat roślin:Rośliny chronione w PolsceRośliny oczyszczające powietrzeRośliny odstraszające komaryRośliny odstraszające kleszcze
