Tłuszcze są jednym z najbardziej kontrowersyjnych składników pokarmowych, od lat popadających w niełaskę. Krytyczne podejście do tłuszczów wynika z roli jaką pełnią w powstawaniu wielu przewlekłych schorzeń, począwszy od miażdżycy naczyń krwionośnych, choroby wieńcowej serca, a skończywszy na nadciśnieniu, cukrzycy czy nowotworach. Ponadto, tłuszcze są najbardziej „energetycznymi” składnikami pokarmowymi i niewątpliwie ich nadmierne spożycie może prowadzić do otyłości.
Pomimo swojej niechlubnej reputacji, tłuszcze są niezbędnym składnikiem w naszej diecie. Nie należy zatem demonizować ich negatywnych cech i pamiętać o ich znaczeniu w prawidłowym odżywianiu i utrzymaniu właściwego stanu zdrowia. Tłuszcze, to źródło energii, która może być przechowywana w organizmie w postaci zapasów tkanki tłuszczowej. Są niezbędnym składnikiem błon komórkowych oraz stanowią substrat wielu hormonów, cholesterolu, substancji wewnątrzkomórkowych, gwarantują absorpcję witamin w nich rozpuszczalnych (A, D, E, K).
Od dawna akceptowane jest twierdzenie, że wysokie (powyżej 10% udziału energii) spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych powoduje podwyższenie poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy krwi, szczególnie frakcji LDL, przyczynia się do zwiększenia krzepliwości krwi, dysfunkcji śródbłonka naczyniowego oraz wzrostu ciśnienia tętniczego czy zaburzeń rytmu serca. Kwasy tłuszczowe typu trans działają bardziej niekorzystnie jak kwasy nasycone, gdyż dodatkowo redukują poziom cholesterolu frakcji HDL.
Wyniki prospektywnych badań kohortowych sugerują, że wzrost ilości energii z kwasów trans o 2% zwiększa ryzyko rozwoju choroby wieńcowej o 25%. Konieczność ograniczenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans wynika z faktu, iż są one najsilniejszymi środowiskowymi determinantami wpływającym na ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych. Jednakże, zmniejszając spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans należy dążyć do wzrostu spożycia tłuszczów roślinnych i tłuszczów pochodzenia rybiego, będących źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6 i omega-3.
Kwasy tłuszczowe omega 3 i omega 6, zaliczane do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Odpowiednie spożywanie pokarmowych źródeł wielonienasyconych tłuszczów sprzyja redukcji ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Wykazano korzystny wpływ długołańcuchowych kwasów omega-3 (EPA i DHA) w redukcji ryzyka nagłej śmierci sercowej. Również potwierdzono ich wpływ przeciwzapalny, przeciwzakrzepowy, redukujący ciśnienie tętnicze oraz oddziaływanie w redukcji wielu chorób, jak: cukrzyca, udar, choroby reumatoidalne, astma, nieswoiste zapalenia jelit, wrzodziejące zapalenia jelita grubego, niektóre nowotwory czy choroby umysłowe.
Udowodniono również, że zastosowanie diety dostarczającej zalecanych ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych pozwala osiągnąć redukcję poziomu cholesterolu średnio o około 10%, a to oznacza redukcję ryzyka miażdżycy o prawie o 20%. Dlatego mówiąc o „diecie niskotłuszczowej” należy przede wszystkim mieć na uwadze fakt ograniczania spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans z jednoczesną, należną podażą niezbędnych tłuszczów nienasyconych.
Opracowanie:
Dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska
Prof. dr hab. Marek Naruszewicz
