Młody naukowiec
Blaise Pascal (1623-1662) francuski filozof, pisarz, matematyk i fizyk, pierwsze twierdzenie sformułował i udowodnił w wieku 16 lat. Był autorem m. in. rachunku prawdopodobieństwa i wynalazcą pierwszej na świecie maszyny liczącej, interesował się ruchem teologicznym jansenistów, skupionych wokół filozofii św. Augustyna. W zbiorze listów „Prowincjonałki”, podobnie jak janseniści, krytykuje moralność jezuicką.
Blaise Pascal jest znany ze swojego religijnego nawrócenia, na które wpływ miał między innymi nieszczęśliwy wypadek. W jego wyniku naukowiec, cierpiący już wcześniej na chorobę nerwową, poruszał się przez pewien czas o kulach. To wydarzenie odmieniło sposób myślenia naukowca i skłoniło go do napisania zbioru „Myśli” (fr. Pensées), wydanego w 1670 dzięki staraniom zaprzyjaźnionego klasztoru Port-Royal. Zmarł w wieku 39 lat, wyczerpany chorobami.
Myśląca trzcina
Zbiór „Myśli” zawiera rozważania i aforyzmy dotyczące Boga, religii i ludzkiego życia. Filozofia Pascala ma charakter etyczny, silnie czerpie z religii chrześcijańskiej. Jest połączeniem refleksji charakterystycznej dla umysłu naukowca (wpływ filozofii Kartezjusza) i człowieka wierzącego (wpływ św. Augustyna). Jest to także przygoda człowieka wrażliwego, który nie boi się myśleć, ale i czuć. Dzieło Pascala miało wielki wpływ na późniejszych filozofów, takich jak Henry Bergson czy egzystencjaliści. A cytaty z „Myśli” wciąż są jednymi z najpopularniejszych.
Pascal skupiał się na kruchości ludzkiego istnienia, wyrażonej w znanym powszechnie haśle „Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą”. Człowiek według Pascala jest istotą zagubioną w niepojętym świecie, mającym świadomość własnej znikomości i niewiedzy. „Ostatecznie bowiem, czymże jest człowiek w przyrodzie? Nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, pośrodkiem między niczym a wszystkim.” Pascal postuluje poszukiwanie prawdy o świecie, Bogu i sobie samym. „Człowiek stworzony jest na to, by szukać prawdy, a nie by ją posiadać”, ”Trzeba znać siebie samego: gdyby to nie posłużyło do znalezienia prawdy, służy przynajmniej do wytyczenia własnego życia, a nie ma nic godziwszego”.
Zakład Pascala
Wiedzę pewną miała dawać człowiekowi geometria, natomiast poznanie metafizyczne należało do serca i intuicji: „Serce ma swoje racje, których rozum nie zna”. Ilustruje to pogląd, że podejście naukowe warto wzbogacić wiarą. „Kropla miłości znaczy więcej niż ocean rozumu.”
Pascal jest autorem sławnego zakładu, według którego można założyć, że Boga nie ma, albo uznać, że istnieje. Sam wybrał tę drugą możliwość. „Zważmy zysk i stratę, zakładając, że Bóg jest […], jeśli wygrasz, zyskujesz wszystko, jeśli przegrasz, nie tracisz nic”.
Innym sławnym cytatem Pascala jest „nos Kleopatry”. Ilustruje on tezę o przypadku, który może wpłynąć na bieg historii świata. „Gdyby nos Kleopatry był krótszy, cały bieg świata by się odmienił”.
