1. Od czego zależy długość urlopu?
Od stażu pracy, przy czym wliczasz do niego okresy pracy we wszystkich firmach, w których pracowałaś (bez względu na przerwy w pracy i sposób rozwiązania umowy). Oprócz tego doliczasz lata nauki, ale nie więcej niż:
- 3 lata – za ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej;
- 4 lata – za ukończenie liceum ogólnokształcącego;
- 5 lat – średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zawodówek;
- 6 lat – szkoły policealnej;
- 8 lat – szkoły wyższej.
Należy pamiętać o tym, że tych okresów się nie sumuje.
2. Kiedy przysługuje pierwszy urlop i w jakim wymiarze?
Podejmując pracę po raz pierwszy u danego pracodawcy, z upływem każdego miesiąca nabywasz prawo do 1/12 urlopu przysługującego ci po całym roku pracy. Wymiar urlopu zależy od stażu pracy i wynosi:
- 20 dni – gdy pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – gdy ma co najmniej 10 lat stażu.
Jeśli pracujesz np. od lutego, a chciałabyś wyjechać w lipcu, będziesz miała prawo do 8 dni urlopu (5 x 1/12 z 20 dni). Prawo do kolejnego urlopu nabędziesz od 1 stycznia 2011.
3. Jaki urlop przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na część etatu?
W wypadku osób zatrudnionych na niepełnym etacie wymiar urlopu jest proporcjonalny do wymiaru czasu pracy. Najpierw trzeba ustalić, ile urlopu przysługuje z uwagi na twój staż pracy (20 lub 26 dni). Następnie tę liczbę mnożymy przez ułamek odpowiadający części etatu, na jakim pracujesz. Wynik mnożenia daje ci liczbę dni należnego urlopu wypoczynkowego. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Jeżeli na przykład pracujesz na 1/2 etatu i masz staż pracy powyżej 10 lat, przysługuje ci 13 dni urlopu (26 x 1/2).
4. Czy osoba skierowana na staż z urzędu pracy ma prawo do urlopu wypoczynkowego?
Niestety nie. Pracodawca, przyjmując na staż, nie zawarł z tobą umowy o pracę, a tylko taka uprawniałaby do skorzystania z urlopu. Nadal w świetle prawa jesteś osobą bezrobotną i nie przysługują ci prawa pracownicze, np. urlop. Fakt, że jesteś stażystką, nie wyklucza jednak możliwości skorzystania z wypoczynku. Zgodnie z prawem pracodawca po każdych 30 dniach odbytego stażu musi udzielić ci dwóch dni wolnych. Można wykorzystać je po każdym miesiącu lub jednorazowo – po ostatnim miesiącu stażu. Podobnie jak urlop są one płatne.
5. Czy można zmienić termin wcześniej zaplanowanego urlopu?
To zależy od pracodawcy – jak zaplanował pracę w związku z urlopami innych pracowników. Zasadniczo przesunięcie terminu urlopu jest możliwe:
- na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami;
- z inicjatywy pracodawcy, jeżeli uzna, że twoja nieobecność w firmie naraziłaby ją na zakłócenia toku pracy.
Uwaga!
Pracodawca musi także zgodzić się na przesunięcie terminu urlopu, jeżeli pracownik nie może skorzystać z wypoczynku z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego lub przebywania w odosobnieniu z uwagi na przebytą chorobę zakaźną.
6. Co będzie, jeśli pracownik zachoruje na urlopie?
O chorobie i ewentualnym zwolnieniu należy powiadomić pracodawcę. W takim wypadku pracodawca musi ci udzielić niewykorzystanej części urlopu w terminie późniejszym.
Uwaga!
Urlop niewykorzystany w zaplanowanym terminie powinnaś wykorzystać najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku.
Porady prawne i finansowe - forum >>
7. Czy szef może odwołać pracownika z urlopu?
Tak. Ma do tego prawo, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Może to zrobić, gdy pojawią się dwie okoliczności. Po pierwsze, twoja obecność w firmie jest niezbędna, a po drugie – nie można było tego wcześniej przewidzieć. Polecenie od pracodawcy należy wykonać niezwłocznie.
Uwaga!
W takim wypadku zakład pracy musi zwrócić ci wszystkie koszty, jakie poniosłaś, np. wykupując wycieczkę. Oczywiście te wydatki należy udokumentować, np. przedstawiając fakturę z biura podróży, bilety.
8. Czy jeśli nie wykorzysta się urlopu, firma wypłaci za niego pieniądze?
Nie. Ekwiwalent pieniężny za urlop można wypłacić tylko wtedy, gdy nie ma możliwości udzielenia urlopu w naturze, np. gdy odchodzisz z firmy.
Gdyby pracodawca nie chciał wypłacić ekwiwalentu, trzeba będzie wystąpić do sądu pracy. Prawo do tych pieniędzy przedawnia się z upływem trzech lat od daty rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę.
9. Jaki urlop przysługuje, gdy pracownik dostaje wypowiedzenie?
W takiej sytuacji pracodawca powinien udzielić ci urlopu proporcjonalnego do okresu przepracowanego w tym zakładzie pracy. Na przykład, jeśli otrzymałaś wypowiedzenie z dniem 1 czerwca, a masz prawo do 26 dni urlopu, otrzymasz tylko 10 dni (bo przepracowałaś pięć miesięcy roku). Musisz je wykorzystać w okresie wypowiedzenia, jeżeli szef wyrazi na to zgodę. Gdyby okazało się to niemożliwe, otrzymasz ekwiwalent pieniężny. U kolejnego pracodawcy będzie ci przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca roku (o ile umowa będzie tak zawarta).
10. Jak oblicza się wynagrodzenie za urlop?
Za czas urlopu przysługuje wynagrodzenie, jakie otrzymałabyś, gdybyś w tym czasie pracowała. Zmienne składniki (premia, wynagrodzenie za nadgodziny) mogą być obliczane na podstawie wynagrodzenia z trzech miesięcy poprzedzających urlop.
11. Czy w razie niewykorzystania w całości urlopu za ubiegły rok reszta przepada?
Nie. Prawo do urlopu przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym nabyłaś do niego prawo.
Alicja Hass / Przyjaciółka
