Prawa mamy zależą od formy zatrudnienia
To, czy przysługuje ci ochrona w ciąży albo urlop macierzyński, zależy od tego, na jakich zasadach jesteś zatrudniona. Sprawdź, na co możesz liczyć.
Umowa o pracę na czas nieokreślony daje mamom szerokie uprawnienia. Inaczej jest w przypadku umowy na czas określony i umów cywilnoprawnych, np. o dzieło lub zlecenie.
Na czas nieokreślony
- Od pierwszego dnia ciąży jesteś objęta ochroną przed zwolnieniem. Nawet gdyby pracodawca to zrobi, a nie wiedziałaś, że jesteś w ciąży, musi przywrócić cię do pracy.
- Będąc w ciąży, nie możesz pracować w nocy, w godzinach nadliczbowych, być oddelegowana do pracy poza stałe miejsce zamieszkania. Gdy pracujesz na stanowisku, na którym możesz być narażona na szkodliwe bądź niebezpieczne dla zdrowia warunki, pracodawca musi przenieść cię do innej pracy, a gdy nie jest to możliwe – zwolnić z jej świadczenia przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia.
- Po porodzie masz prawo do urlopu macierzyńskiego. Wynosi on 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka (31–37 tygodni, gdy dzieci jest więcej). Ty musisz wykorzystać 14 tygodni, resztą możesz podzielić się z ojcem dziecka.
- Urlop rodzicielski przysługuje w wymiarze do 32 tygodni (34 tygodni przy urodzeniu np. bliźniąt). Z tego do 16 tygodni możesz wykorzystać w terminie późniejszym (do końca roku kalendarzowego, w którym twoje dziecko skończy 6 lat).
- Po urlopie rodzicielskim lub wychowawczym, gdy z niego korzystałaś, pracodawca musi cię przyjąć do pracy.
Na czas określony
- Jeśli jesteś zatrudniona na czas określony lub na okres próby przekraczający miesiąc, a termin wygaśnięcia umowy przypada po upływie 3 miesiąca ciąży, umowa zostanie automatycznie przedłużona do dnia porodu.
- Masz prawo do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
- Jeżeli po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego twoja umowa o pracę nadal trwa, możesz wziąć urlop wychowawczy (wynosi 36 miesięcy i może być wykorzystany do 6 roku dziecka) lub jego część do czasu wygaśnięcia umowy.
- Pracodawca nie ma obowiązku zatrudnić cię po wygaśnięciu umowy.
Umowa-zlecenie
- Nie jesteś chroniona przed zwolnieniem.
- Pracodawca nie ma obowiązku przedłużyć z tobą umowy do dnia porodu ani zatrudnić cię po odchowaniu dziecka.
- Masz prawo do świadczeń na zasadach urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli od umowy odprowadzasz składkę na ubezpieczenie chorobowe (jest to dobrowolne).
- Jeśli nie opłacasz składki, masz prawo do świadczenia rodzicielskiego. Dostaniesz 1000 zł netto przez 12 miesięcy od urodzenia dziecka. Aby otrzymać świadczenie, nie trzeba spełniać progów dochodowych.
Umowa o dzieło
- Nie daje żadnych praw. Nie przysługuje ci ochrona przed zwolnieniem, nie dostaniesz zasiłku macierzyńskiego, bo nie płacisz składek.
- Masz prawo do świadczenia rodzicielskiego w wysokości 1000 zł miesięcznie wypłacanego przez pierwszy rok życia dziecka.
Ważne! W czasie ciąży jesteś objęta bezpłatną opieką medyczną, nawet jeśli nie jesteś ubezpieczona. Warunek: lekarz lub przychodnia, z której korzystasz, ma podpisany kontrakt z NFZ. Jeżeli lekarz nie będzie chciał cię przyjąć, zgłoś to w najbliższym oddziale NFZ.
Własna firma
Jeśli opłacasz składkę chorobową, przysługuje ci urlop macierzyński i rodzicielski. Zasiłek macierzyński jest naliczany jako średnia ze składek opłacanych przez 12 miesięcy. Możesz zawiesić działalność gospodarczą na okres do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5. roku życia, a w przypadku dziecka niepełnosprawnego – na okres do sześciu lat, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. W tym okresie składki na ubezpieczenie społeczne opłaca za ciebie państwo. Warunek: prowadziłaś firmę jednoosobową przez okres co najmniej sześciu miesięcy.
Alicja Hass, autorka jest redaktorem Przyjaciółki i Pani Domu
Przeczytaj również:
Prawa i ulgi dla samotnych matek