Owocnik grzyba

Grzybnia i jej owoce

Najważniejszą częścią grzyba jest grzybnia. To z jej zbitych strzępek powstaje twór zwany owocnikiem. Samej grzybni nie widać gołym okiem, jest prawie bezbarwna i schowana pod ziemią albo w innym podłożu. Jej strzępki są w stanie przenikać wnętrze gleby, roślin, zwierząt czy innych szczątków organicznych. Masa grzybni jednego grzyba może osiągnąć wagę nawet kilku kilogramów i rozprzestrzeniać się po znacznej powierzchni. Owocniki widoczne dla nas wytwarzają grzyby wyższe, workowce i podstawczaki w celu rozmnażania. Forma owocnika jest charakterystyczna dla każdego gatunku, ale zawsze posiada hymenofor, na którym tworzy się warstwa rodzajna produkująca zarodniki.

Owocniki bywają bardzo różne. Najbardziej znane to grzyby kapeluszowe. Inne mają formę miseczek, dysków lub czarek. Możemy także spotkać grzyby w formie bulw, rurek, krzaczków jak koralowce czy niedużych maczug. Okratek australijski wyglądem przypomina ośmiornicę. Owocniki grzybów nadrzewnych najczęściej są hubowate czyli przyjmują kształt kopytowaty albo twardych kapeluszy przyrośniętych bokiem do drewna. Niektóre mają postać cieńszych lub grubszych powłok skórzastych, pokrywających czasami duże powierzchnie konarów czy pni. To powłocznice, popularnie nazywane tapetami. Owocniki zamknięte otoczone są całkowicie z zewnątrz okrywą tzw. perydium. Wewnątrz znajduje się niteczkowata włośnia z zarodnikami. Większość owocników rośnie na powierzchni ziemi lub nad nią, ale są też takie rosnące pod ziemią np. trufle czy jeleniaki.

Przeczytaj o truflach

Grzyby kapeluszowe

U niektórych gatunków owocnik jest wyraźnie podzielony na część kapeluszową i trzonową różniącą się także kolorem np. podgrzybki czy koźlarze. U pieprzników jedna część płynnie przechodzi w drugą i zwykle zabarwione są jednakowo. Grzyby kapeluszowe składają się z wyraźnego trzonu, na którym jest osadzony kapelusz z hymenoforem. To najbardziej znane, nam grzybiarzom, owocniki. Większość ze znanych i zbieranych grzybów jadalnych ma właśnie taki kształt. Dla nas są łatwiej dostrzegalne a grzybom pozwalają lepiej się rozmnażać. Trzon bywa różnej wysokości i grubości. U borowików jest pełny w środku - u kani z kanałem pośrodku. Ważna jest obserwacja jego kształtu - bulwiaste zakończenie i kani i obecność pochwy u muchomorów. U niektórych grzybów, np. opieniek, przy podstawie trzonu widoczne są jakby sznureczki - to ryzomorfy czyli zgrubiałe strzępki grzybni.

Barwa, kolor i rozmiar owocników jest bardzo różna. Kapelusze przybierają rozmaite kształty: dzwonkowate, poduchowate, lejkowate czy płaskie. Kolor powierzchni kapelusza zwykle blaknie wraz z wiekiem grzyba, jaskrawa barwa młodego owocnika nie jest już tak intensywna w późniejszej fazie jego życia. Powierzchnia czasami jest gładka, czasami zamszowa. U muchomorów występują łatki. Wierzchnią warstwę, skórkę, u wielu gatunków można łatwo oddzielić od miąższu. Są kapelusze o śr. zaledwie kilku mm jak i takie dorastające kilkudziesięciu cm.

Przeczytaj czy warto kupić atlas grzybów?

Spód kapelusza pokryty jest hymenoforem. Ten może mieć różne formy: blaszek, żyłek, listewek, rurek zakończonych porami albo kolców. Takie ukształtowania zwiększają powierzchnię nośną hymenium, którą wszystkie rodzaje są pokryte. W hymenium właśnie rozwijają się zarodniki. Hymenofor często nabiera koloru dojrzewając - dojrzewają zarodniki i stąd ta zmiana. Młody borowik szlachetny ma hymenofor biały - z wiekiem żółknie a nawet lekko brązowieje. Gdy dojrzeją rozsiewa je wiatr albo owady. Zarodniki grzybów podziemnych rozsiewane są wraz ze strawionymi resztkami przez zwierzęta je zjadające.

Wygląd owocnika zmienia się wraz z jego wzrostem. Kształt całego grzyba a szczególnie kapelusza zmienia się. Muchomory początkowo są zamknięte w osłonie, rosnąc wydostają się z niej. Ich kapelusz początkowo jajowaty a później dzwonkowaty z wiekiem rozpościera się. Na trzonie wiele gatunków ma na trzonie pierścień - to resztka osłony hymenoforu. Zasłonaki zamiast skórzastej osłonki chronią blaszki zasnówką.

Owocniki grzybów bywają bardzo zmienne. Warto dokładnie czytać atlas i oglądać grzyby podczas zbierania. Wycinajmy je ze ściółki w całości i dopiero po identyfikacji oczyszczajmy dokładnie. I pamiętajmy, że wiele gatunków ma swoje, bardzo podobne, trujące odpowiedniki więc zachowajmy ostrożność i rozwagę podczas grzybobrania.