Ćwiczenia na błędnik są bardzo proste, ale wymagają wiele cierpliwości i samozaparcia. Trzeba je robić regularnie, nawet kilka razy dziennie, i nie oczekiwać, że przyniosą efekt natychmiast. Potrzeba czasu, aby mózg opanował nowe umiejętności. Czasami da się uzyskać poprawę w kilka dni, ale najczęściej następuje to po tzw. manewrach, które stosuje się tylko na niektóre zaburzenia w obrębie ucha środkowego.
Spis treści:
Cel i zasady ćwiczeń na błędnik
Ćwiczenia na błędnik wykonuje się wtedy, gdy dochodzi do:
- jednostronnego lub obustronnego uszkodzenia przedsionków,
- zawrotów głowy pojawiających się pod wpływem ruchu lub zmiany pozycji ciała (przy braku uszkodzeń przedsionka),
- zawrotów głowy występujących w konkretnych położeniach głowy,
- w podeszłym wieku.
Celem ćwiczeń jest pobudzenie mechanizmów kompensacyjnych w mózgu, które wytłumią nieprawidłowe bodźce płynące z błędnika. Trening polega na prowokowaniu zaburzeń i uczeniu centralnego układu nerwowego ignorowania wadliwych bodźców, co pomaga ograniczać i likwidować dolegliwości.
Jak robić ćwiczenia na błędnik?
Ustal skalę nasilenia zawrotów głowy/nudności, np. od 0 do 6, gdzie 0 oznacza brak zawrotów, a 6 zawroty nie do zniesienia. Początkowo wykonuj ćwiczenia, które wywołują dolegliwości na poziomie 2-4. Wykonuj je codziennie, kilka razy dziennie tak długo, aż przez 3 dni z rzędu nie będą dawały dolegliwości. Wtedy możesz przejść do wykonywania ćwiczeń trudniejszych, które ponownie wywołają dolegliwości na poziomie 2-4.
Każde ćwiczenie rób tak długo, jak możesz, zanim dolegliwości się nasilą, starając się dojść do 1 minuty. Zaczynaj od wolnego tempa ćwiczeń, z czasem możesz je zwiększać.
Ćwiczenia na błędnik: zestaw
Poniżej przykłady ćwiczeń na błędnik w różnych pozycjach. Odpowiedni zestaw dobierze fizjoterapeuta specjalizujący się w rehabilitacji osób cierpiących z powodu dolegliwości błędnikowych.
Ćwiczenia na błędnik w pozycji leżącej lub siedzącej
Pierwsze ćwiczenia wykonuje się wyłącznie oczami. Polegają one na poruszaniu gałkami ocznymi w górę i w dół oraz w lewo i prawo bez wykonywania ruchów głową.
Kolejne ćwiczenie także polega na zmianie pozycji gałek ocznych, co wywołuje się za pomocą ruchów głowy, a nie samych oczu. Ćwiczenie wygląda tak, że pacjent wyciąga w przód rękę i wystawia do góry kciuk. Następnie kieruje na niego wzrok i utrzymuje go na kciuku, poruszając głowę w lewo i w prawo oraz w górę i w dół.
Kolejne ćwiczenia obejmują ruchy głowy: skłony boczne oraz skłony w przód i w tył.
fot. Ćwiczenia na błędnik: ruchy oczu/Adobe Stock, Iryna Danyliuk
Ćwiczenia na błędnik w pozycji siedzącej
Wszystkie wymienione wyżej ćwiczenia można robić w pozycji siedzącej. Poza nimi, w ramach ćwiczeń błędnika, siedząc, wykonuje się także:
- unoszenie i opuszczanie barków,
- krążenia barkami i ramionami,
- skłony tułowia do przodu, np. podczas podnoszenia z podłogi przedmiotów ułożonych przed stopami,
- skłony tułowia do boków, np. po przedmioty ułożone na podłodze obok krzesła,
- rotacje tułowia w prawo i w lewo.
fot. Ćwiczenia na błędnik: ruchy głowy/Adobe Stock, logo3in1
Ćwiczenia na błędnik w pozycji stojącej
Wykonać można na stojąco wszystkie wymienione wcześniej ćwiczenia, gdyż na stojąco ich wykonanie jest jeszcze bardziej wymagające. Poza nimi warto robić:
- wstawanie i siadanie z krzesła, najpierw z otwartymi oczami, później z oczami zamkniętymi,
- przerzucanie piłki z ręki do ręki tak, aby piłka wzlatywała powyżej linii oczu,
- przerzucanie piłki z ręki do ręki w skłonie tułowia do przodu,
- obroty wokół własnej osi: wstań z krzesła, obróć się o 360 stopni, usiądź. Ćwicz obroty w obu kierunkach.
Ćwiczenia na błędnik w ruchu
To najwyższy poziom ćwiczeń, do którego dociera się po opanowaniu poprzednich ćwiczeń wykonywanych w pozycjach leżącej, siedzącej i stojącej na stabilnym podłożu. Ćwiczenia na błędnik w ruchu obejmują:
- stanie na niestabilnym podłożu (Bosu, „beretach”, klockach z gąbki),
- chodzenie po niestabilnym podłożu,
- chodzenie po schodach w górę i w dół,
- wchodzenie i schodzenie po pochylniach,
- chodzenie po linii prostej przerywane siadaniem na krzesłach ustawionych pod kątem 90 stopni do wyznaczonej linii,
- chodzenie po linii z obracaniem głowy na boki, ale wzrokiem skierowanym na linię.
fot. Ćwiczenia na błędnik w ruchu/Adobe Stock, RFBSIP
Manewry repozycyjne
Przy łagodnych położeniowych zawrotach głowy stosuje się tzw. manewry repozycyjne, których celem jest zmiana ułożenia otolitów (kryształków) i przemieszczenie ich do ich naturalnego miejsca pobytu, czyli do łagiewki i woreczka w uchu wewnętrznym.
Manewry dobiera się indywidualnie w zależności od tego, dokąd przemieściły się otolity, a dokładniej, do którego z 3 kanałów półkolistych, które odpowiadają za wykrywanie rotacji. Manewry wykonuje terapeuta po wykluczeniu przeciwwskazań do ich przeprowadzenia (np. przy uszkodzeniu czy po operacji szyjnego odcinka kręgosłupa).
Po wykonaniu manewrów polegających na dość szybkich zmianach pozycji ciała i głowy mogą występować dolegliwości jeszcze przez kilka dni. W tym czasie nie należy przyjmować pozycji, która wywoływała dolegliwości ani kłaść się na leczonym uchu.
Czasami pacjent dostaje też zestaw ćwiczeń na błędnik do domu. Jeśli po kilku dniach nie ma poprawy lub po jakimś czasie dolegliwości nawracają, konieczne jest powtórzenie odpowiedniego manewru repozycjonującego otolity.
Czytaj także:
Smartfon a zawroty głowy: czy mają ze sobą coś wspólnego?
9 skutecznych ćwiczeń na poduszce sensorycznej
Nerw błędny: techniki i ćwiczenia stymulujące
