Urodził się we Lwowie, tu ukończył gimnazjum i rozpoczął studia w Instytucie Medycznym. Po wojnie ukończył je w Krakowie. Debiutował powieścią fantastyczną Człowiek z Marsa, drukowaną na łamach tygodnika „Nowy Świat Przygód” w 1946 r. Utworem tym zasygnalizował rodzaj jednego z nurtów swej przyszłej twórczości - literatury science fiction.
Szeroką popularność przyniosły mu powieści: Astronauci (1951) i Obłok Magellana (1955), w których Lem połączył prawdę naukową z czystą fantazją i stworzył fascynującą wizję świata przyszłości.
W roku 1955 wydał powieść Czas nieustraszony, której akcja rozgrywa się w czasach współczesnych, w kręgu murów szpitalnych, w atmosferze choroby i cierpienia. W dalszej twórczości pisarz powraca do fantastyki naukowej, lecz interesuje go głównie problematyka moralno-filozoficzna wyłaniająca się ze świata nowej, przyszłej cywilizacji ludzkiej.
Tom opowiadań Sezam i inne opowiadania (1954) ujawnia już te akcenty moralizatorskie w prozie Lema, które wyraźnie wystąpią w następnych jego utworach: Solaris (1961), Powrót z gwiazd (1961), Wejście na orbitę (1962), Noc księżycowa (1963), Niezwyciężony (1964), Głos Pana (1968). Powrót z gwiazd można nazwać metaforą o człowieczeństwie, gdyż autora interesują problemy postępu cywilizacyjnego i jego wpływu na naturę ludzką.
Zobacz też : Literatura lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
Utwór opowiada o tym, jak wracająca na Ziemię po stu latach ekspedycja międzygwiezdna zastaje społeczeństwo inne, zdominowane przez osiągnięcia techniki, w którym roboty wyręczają ludzi, a oni sami żyją w szczęściu i miłości, bez pracy, bez wojen, bez tęsknoty za ryzykiem i przyrodą. Przybysze z gwiazd nie potrafią przystosować się do tej innej, sztucznej rzeczywistości, przeżywają dramat wyobcowania. Inny charakter ma natomiast powieść Dzienniki gwiazdowe (1957), mająca formę zapisków kapitana Ijona Tichego, szefa dalekogwiezdnej żeglugi galaktycznej, pełnych satyrycznych spostrzeżeń, uwag i porównań na temat stosunków panujących na Ziemi.
Z kolei w Pamiętniku znalezionym w wannie (1961) ukazuje pisarz w sposób satyryczny wiele zjawisk i przejawów życia współczesnego. Wyszydza i sprowadza do absurdu choroby i zwyrodnienia naszego wieku. Pokazuje ludzi jako żałosne istoty, poddane monstrualnej biurokracji, szpiegomanii i wzajemnej nieufności. Bajki robotów pokazują w groteskowy sposób świat, w którym dominują roboty i cyborgi, wcale nie lepsze od ludzi.
Trurl i Klapaucjusz, bohaterowie jednego z opowiadań tego tomu, opętani są manią tworzenia rzeczy doskonałych, jednocześnie są zazdrośni, mściwi jak ich ludzcy protoplaści. Lem kpi z obyczajów, praw, norm i instytucji ziemskich poprzez pokazanie negatywnych zjawisk z życia robotów. W świat czystej fantazji naukowej wprowadza również tom opowiadań Opowieści o pilocie Pirxie (1968).
Zobacz też : Literatura emigracyjna
Tytułowy bohater żyje w fantastycznym świecie przyszłości, podbitym i rządzonym przez naukę, a treść książki stanowią jego pasjonujące przygody. Lecz świat przyszłości jawi się tu jako miejsce targane tysiącem niepokojów, kataklizmów, katastrof, nieznanych sił zagrażających ludzkości. Z książek Lema przebija niepokój o przyszłość świata i ludzkości, niepokój o człowieka - istotę rozumną, która w zderzeniu z maszyną i wszelkiego typu rozumnymi mechanizmami traci swoje człowieczeństwo.
