Jak stymulować rozwój dziecka z zespołem Downa?

Propozycje zabaw dla sprawności ruchowej

Wśród zabaw rozwijających sprawność motoryczną można wymienić:
– czworakowanie przez tunele (może to być zestaw dużych kartonów);
– wchodzenie do góry i schodzenie w dół po nierównym terenie (górki, skarpy itp.);
− przytrzymywanie dziecka stojącego na niestabilnej powierzchni, np. na dużej, częściowo nadmuchanej piłce lub materacu (po materacu dziecko może też chodzić);
− ćwiczenie równowagi na koniku na biegunach, na dużym wałku;
− w przypadku dzieci mniej pewnych grawitacyjnie opiekun może przytrzymywać je stojące na jego kolanach, podczas gdy kołysze on nogami lub porusza nimi rytmicznie do góry i na dół;
− spacerowanie przez dziecko boso po różnych powierzchniach.
W rozwijaniu samoobsługi warto zwracać uwagę na:
− zwiększanie zakresu samodzielności dziecka w rozbieraniu i ubieraniu oraz jedzeniu;

Pokaż i podpowiedz

Pomocne mogą się okazać przy tym techniki demonstracji, naśladownictwa i podpowiadania. Podczas nauki rozbierania i ubierania zalecana jest technika kojarzenia wstecznego. Oznacza to, że dziecko należy uczyć w pierwszej kolejności działania ostatniego, następnie przedostatniego, i tak dalej, aż do pierwszego.
− picie z kubka (początkowo należy nalewać tylko trochę płynu, stopniowo zwiększając jego ilość);
− umiejętność przenoszenia kubka z płynem bez rozlewania (początkowo należy nalewać mniej niż pół kubka).
Zobacz też: Dziecko z zespołem Downa – trudna, ale piękna miłość

Rozwój mowy

W stymulowaniu rozwoju mowy jest bardzo istotne, aby zauważać jakiekolwiek wysiłki dziecka w mówieniu, a zatem dorosły powinien zgadywać, co dziecko chce wyrazić. Może ono próbować komunikować się przez wskazywanie palcem. Dorosły może zawsze pomóc, stosując zarówno gesty, jak i werbalne komunikaty, aby naprowadzić dziecko na to, czego się od niego oczekuje.

Jeżeli dorosły będzie zawsze próbował odpowiadać na to, co dziecko do niego „mówi”, jest bardziej prawdopodobne, że będzie ono miało większą motywację do podejmowania prób posługiwania się mową. Czasami można próbować zgadywać, co dziecko ma na myśli, poprzez obserwowanie jego fizycznych czynności, np. przebierania palcami, kiedy chce, żeby mu podać wodę itp.
Wielu rodziców i specjalistów informuje, że łączne stosowanie komunikacji werbalnej i systemu znaków, jak na przykład Makaton, może się przyczyniać do ilościowego i jakościowego rozwoju mowy, a także do lepszego kontaktu wzrokowego, koncentracji uwagi i socjalizacji.
Wskazane jest budowanie krótkich zdań i stosowanie tych samych podstawowych słów w codziennej komunikacji. Dziecko będzie stopniowo przyzwyczajało się do nich i w końcu zacznie powtarzać niektóre, chociaż może to wymagać długiego czasu.
Polecamy: Jak wspomagać rozwój mowy dziecka?

Oglądamy i słuchamy

U części dzieci z problemami w rozwoju mowy przydatne mogą się okazać nagrania. W zależności od poziomu funkcjonowania dziecka mogą to być nagrania z odgłosami zwierząt, utwory mówione, a także nagrania kursów języka polskiego dla obcokrajowców. Zaleca się ponadto zabawy zawierające rytmiczne stukanie, klaskanie, chodzenie, tańczenie oraz piosenki i wierszyki ilustrowane gestem. Pomocne są też obrazki. Należy rozpoczynać od prostych książek z prostymi obrazkami, stopniowo przechodząc do obrazków zawierających kilka lub więcej elementów.
Dzieci, które mają problemy z kontrolowaniem oddechu lub języka, mogą być zachęcane (przez demonstrowanie) do dmuchania na kawałki papieru lub piórko, dmuchania baniek mydlanych oraz picia przez rurkę (początkowo przez krótką i grubą rurkę).
Zalecane są regularne „mówione” sesje z dzieckiem i jego zabawkami przed dużym lustrem.
W usprawnianiu koordynacji oko – ręka można zastosować grę w kręgle. Zaczyna się od turlania piłki do dziecka i zachęcania go, aby poturlało piłkę z powrotem do opiekuna, ze stopniowym zwiększaniem odległości.

Zręczne ręce

Do aktywności zwiększających sprawność rąk należą:
− zabawy z ciastoliną, masą solną, malowanie palcami;
− ćwiczenia rotacji nadgarstków poprzez otwieranie pojemników, zabawy z wodą: nalewanie, przelewanie do pojemników o różnej wielkości; odkręcanie i zakręcanie kranów, bazgranie, rysowanie, malowanie (początkowo stosowanie tylko jednego koloru).

W zabawach stymulujących percepcję wzrokową, orientację przestrzenną i logiczne myślenie dziecka można sięgać do gier edukacyjnych dla małych dzieci (jak na przykład wyszukiwanie takich samych obrazków), układanek, umieszczania przykrywek na garnuszkach lub pudełkach. Zalecane jest segregowanie według koloru, kształtu, wielkości.
Większość dzieci z zespołem Downa ma przedłużoną fazę burzenia klocków zamiast budowania, ale kiedy przekroczą tę fazę, mogą być zachęcane do budowania z dużych klocków.
Fragment pochodzi z książki „Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka” pod red. Beaty Cytowskiej, Barbary Winczury (wydawnictwo Impuls, Kraków 2011). Publikacja za zgodą wydawcy.