Termin ADHD (nadpobudliwość psychoruchowa z deficytami uwagi) zakorzenił się na dobre w powszechnej świadomości. Nadpobudliwość dzieci jest zaburzeniem rozwojowym, u którego podłoża leży specyfika funkcjonowania układu nerwowego. Zachowania dziecka z ADHD są więc w dużej mierze niezależne od niego.
Diagnozę nadpobudliwości stawia się zwykle dopiero w wieku szkolnym, zakładając, że do tego czasu może dojść do wyciszenia objawów poprzez naturalny proces dojrzewania układu nerwowego. Gdy pójdziemy do poradni z pięciolatkiem, możemy spodziewać się stwierdzenia cech nadpobudliwości psychoruchowej.
Ważne jest to, że poprzez oddziaływania rodzicielskie można w pewnym stopniu wyciszyć malca i wprowadzić nieco ładu do jego pełnej chaosu rzeczywistości. Jak to zrobić?
Czy twoje dziecko ma ADHD?
Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi jest zespołem objawów, w którego skład wchodzą: nadruchliwość, trudności w koncentracji uwagi oraz impulsywność. Dziecko może ujawniać trudności w jednym, dwóch lub we wszystkich z tych obszarów.
Po czym poznamy, że nasz maluch (myślę o dziecku w wieku przedszkolnym) być może znajduje się w grupie dzieci, u których może wystąpić ADHD? Nadruchliwość u takiego dziecka ujawnia się w każdym obszarze. Dziecko jest nadmiernie aktywne nie tylko podczas rysowania, zabawy, wykonywania codziennych czynności. Nie może również usiedzieć podczas oglądania bajki. Maluch, który podczas wykonywania pewnych rzeczy jest nadruchliwy, a podczas innych potrafi przez pewien czas spokojnie usiedzieć, niekoniecznie należy do grupy dzieci z ADHD. Sposób poruszania się dzieci z nadpobudliwością jest chaotyczny, bezładny. Wychodząc na dwór, często biegają one bez celu, jakby potrzebowały jedynie dać upust swojej energii. Problemy w koncentracji uwagi dziecka przedszkolnego, u którego podejrzewamy ADHD, przejawiają się głównie bardzo łatwą rozpraszlnością uwagi oraz koniecznością użycia wielu bodźców by skupić uwagę dziecka. Aby malec usłyszał, co mówi do niego, rodzic musi on nie tylko wypowiedzieć komunikat, ale także złapać dziecko za rękę i spojrzeć mu w oczy. Podczas zabawy z naszym malcem możemy zaobserwować, że rozprasza go nawet pojedynczy, niezbyt głośny dźwięk. Sprawia on, ż dziecko odrywa się od wykonywanej czynności i jakby zapomina, co robiło do tej pory. Impulsywność małego dziecka, u którego podejrzewamy zespół nadpobudliwości psychoruchowej, przejawiać się będzie nieadekwatną w stosunku do bodźca i nieoczekiwaną reakcją emocjonalną. Przebywanie w zbyt głośnym miejscu może sprawić, że dziecko zaczyna się niepokoić, krzyczeć, wyrywać i gdzieś biec. Brak natychmiastowej reakcji rodzica na prośbę malca może sprawić, ze rzuci przedmiotem i go uszkodzi.
Zobacz też: Jak współpracować z dzieckiem z ADHD?
Co może robić rodzic, by prowadzić do wyciszenia nadpobudliwego malca?
Odstaw cukier
Niektórzy lekarze uważają, że zupełne wyeliminowanie cukru z diety dziecka może zniwelować występowanie u niego cech nadpobudliwości. Nie chodzi tylko o rezygnację ze słodyczy, ale również soków, napojów, słodkich serków czy jogurtów. Na efekt należy poczekać dwa-trzy tygodnie. Jeśli więc wiemy, że nasz malec spożywa dużo cukru, może warto na początku sprawdzić, czy jego nadpobudliwość nie jest z tym związana.
Zapewnij dziecku dużo nieograniczonego ruchu
Dziecko z nadpobudliwością musi mieć możliwość niejako „wybiegania” swojej energii. I chodzi tu o ruch swobodny, można nawet powiedzieć chaotyczny. Najlepszym miejscem dla nadruchliwego malca jest duży park, las, plac zabaw. Mające swoją strukturę zajęcia karate czy pływania, gdzie trzeba wykonywać polecenia trenera i poruszać się wedle wyznaczonego z góry rytmu, jedynie przeciążą dodatkowo i tak labilny układ nerwowy naszego dziecka. Pobyt w przedszkolu dla takiego dziecka jest nie lada wyzwaniem. Nie jest wiec korzystne, gdy przebywa tam do 17.00 lub 18.00. Po wyjściu z placówki warto zostać z dzieckiem na dworze, by mogło dać upust swoim emocjom.
Wprowadź plan dnia
Dziecko nadpobudliwe dobrze odnajduje się w znanej sobie strukturze, gdy wie co po czym następuje. Już więc u trzylatka można wprowadzić rysunkowy plan dnia. Trzymanie się go sprawia, że dziecko w swoim chaotycznym świecie odnajduje nieco ładu i spokoju. Oczywiście losowe odstępstwa od rutyny są możliwe, a nawet wskazane, by oswajać dziecko z takimi sytuacjami.
Jasne zasady i konsekwencje
Podobnie jak w powyższym punkcie, tak i odnośnie działań rodzicielskich dziecko potrzebuje jasności i przewidywalności. Musi więc wiedzieć, jakie zasady panują w domu, co wolno, a czego nie, czego od niego oczekujemy. Potrzebuje też stałej reakcji rodzica na złamanie jakiejś zasady. Na przykład jeśli uderzysz kogoś, musisz chwilę posiedzieć na krzesełku, by przemyśleć swoje zachowanie i się uspokoić. Jeśli nie posprzątasz zabawek, nie obejrzysz bajki na dobranoc.
Spokojny rodzic
Nadpobudliwe, chaotyczne dziecko potrzebuje spokoju dorosłego. Podnoszenie, głosu, krzyk czy szarpanie dziecka wzmogą jedynie jego problemy.
Ograniczenie przedmiotów oraz intensywnych kolorów
Pokój i przestrzeń, w której przebywa dziecko, powinna wprowadzać ład, spokój i harmonię. Zrezygnujmy więc z mnóstwa zabawek na rzecz tych, które rzeczywiście angażują uwagę dziecka. Pokój malca powinien być w spokojnych barwach, by nie pobudzać dodatkowo dziecka.
Rodzicielskie działania mogą w znacznym stopniu przyczynić się do wyciszenia nadpobudliwego malca, a nawet sprawić, że będzie on radził sobie z wyzwaniami przedszkolnymi, a potem szkolnymi. Czasami jednak cechy ADHD mocno zaburzają funkcjonowanie dziecka. Konieczna jest wówczas dalsza diagnostyka w poradni i praca specjalistyczna z dzieckiem.
Zobacz też: Dziecko z ADHD - poradnik dla nauczyciela
Autor: Martyna Pałaszewska – psycholog dziecięcy, Fundacja Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM www.razem-fundacja.org
