Sprawy cywilne, rodzinne, nieletnich, z zakresu prawa pracy rozstrzygają sądy powszechne. Obowiązuje tzw. dwuinstancyjność, co oznacza, że wyrok pierwszej instancji można zaskarżyć do sądu drugiej instancji (odwoławczego).
Jaki sąd wybrać?
To gdzie złożysz pozew, zależy od rodzaju sprawy. Gdy skarga dotyczy sprawy cywilnej (np. alimentów, podziału majątku), zwykle wnosisz ją do sądu rejonowego.
Są jednak sprawy, np. o rozwód czy o prawa majątkowe, gdy wartość sporu przekracza 75 tys. zł, które w pierwszej instancji rozpoznaje sąd okręgowy.
Zasada jest taka, że skargę wnosi się do sądu, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania (lub siedzibę) pozwany tj. osoba, przeciwko której występujesz (tzw. właściwość miejscowa). Nie zawsze jednak tak jest, np. pozew o alimenty czy ustalenie ojcostwa można wnieść także do sądu właściwego z uwagi na miejsce zamieszkania powódki/powoda (czyli osoby występującej ze skargą).
Czasem przepisy ściśle określają, w jakim sądzie musi być złożone pismo. I tak, przy powództwie o:
- rozwód – decyduje miejsce wspólnego zamieszkania małżonków, jeśli choć jedno z nich jeszcze tam przebywa;
- własność i inne prawa rzeczowe – właściwy jest sąd dla okręgu położenia nieruchomości;
- dziedziczenie, zachowek, zapis – sąd, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania.
Najpierw pozew
Pozew, czyli pismo wszczynające sprawę, możesz napisać sama (odręcznie lub na komputerze). Sporządź tyle egzemplarzy, ilu osób pismo dotyczy oraz jeden egzemplarz dla sądu. Do pozwu należy dołączyć odpisy dokumentów, którymi popierasz swoje żądanie.
Pozew powinien zawierać określone informacje, m.in.: oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, dane stron, określenie wartości przedmiotu sporu (np. w sprawie o alimenty), określenie żądania i jego uzasadnienie. Składasz go w biurze podawczym sądu lub wysyłasz pocztą (listem poleconym).
Uwaga!
Są sprawy, które sąd rozpoznaje w tzw. postępowaniu uproszczonym. Wówczas pozew składasz na urzędowym formularzu (dostaniesz go w sądzie lub znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości – www.ms.gov.pl).
Dotyczy to spraw o:
- roszczenia wynikające z umów, pod warunkiem że wartość przedmiotu sporu nie przekracza w takiej sprawie 10 tys. zł;
- roszczenia o zapłatę czynszu najmu lokali i opłat z tytułu korzystania z mieszkania spółdzielczego.
Bez opłaty nie ma rozprawy
Zazwyczaj, jeśli wnosisz pozew, musisz zapłacić pewną kwotę (tzw. wpis). Wyjątek – m.in. sprawa o alimenty, a także o ustalenie ojcostwa.
W zależności od rodzaju pisma i sprawy może to być opłata:
- stała – jest wymagana w sprawach o prawa niemajątkowe i niektóre majątkowe; nie może być niższa niż 30 zł i wyższa niż 5000 zł;
- stosunkowa – wymagana w sprawach o prawa majątkowe; wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu, ale nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Jeżeli tej wartości nie można ustalić w chwili złożenia pozwu, sąd określi opłatę tymczasową (30–1000 zł) i ustali wysokość opłaty ostatecznej dopiero w wyroku;
- podstawowa – wynosi 30 zł i jest pobierana, gdy przepisy nie przewidują wniesienia innej opłaty.
Porady prawne i finansowe - forum >>
Uwaga!
Jeśli jesteś w trudnej sytuacji materialnej, możesz poprosić o zwolnienie z kosztów sądowych (odpowiedni druk dostaniesz w sądzie). Decyduje o tym sąd.
Masz prawo do odwołania
Jeżeli nie jesteś zadowolona z wyroku, możesz się od niego odwołać, czyli wnieść tzw. apelację. Ma prawo to zrobić zarówno strona, która składała pozew, jak też osoba pozwana, ewentualnie, w ich zastępstwie, pełnomocnicy (adwokaci).
Apelację kieruje się do sądu wyższej instancji. I tak od wyroku sądu rejonowego odwołujesz się do sądu okręgowego, a od orzeczenia sądu okręgowego – do sądu apelacyjnego. Składasz ją za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok. Musi być ona wniesiona w określonym terminie:
- 14 dni od doręczenia ci wyroku z uzasadnieniem (jeśli po decyzji sądu wystąpiłaś o uzasadnienie orzeczenia),
- 21 dni od ogłoszenia wyroku (gdy nie prosiłaś o uzasadnienie).
Wnosząc apelację, musisz także wnieść opłatę.
Uwaga!
Apelacja w sprawach karnych jest zwolniona z opłaty.
Co to jest skarga kasacyjna
Jeżeli sąd II instancji utrzyma w mocy zaskarżony wyrok, możesz jeszcze złożyć skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Przy jej składaniu również uiszczasz opłatę. Skargę może wnieść m.in.:
- osoba, która jest stroną w sprawie,
- uczestnik postępowania,
- Prokurator Generalny,
- Rzecznik Praw Obywatelskich.
Na złożenie skargi kasacyjnej masz dwa miesiące od dnia doręczenia ci orzeczenia z uzasadnieniem.
Nie można złożyć kasacji w:
- sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys. zł,
- w sprawach gospodarczych – niższa niż 75 tys. zł,
- w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż 10 tys. zł,
a także w sprawach m.in.:
- o rozwód, separację, alimenty, czynsz najmu lub dzierżawy i naruszenie posiadania,
- rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym,
- od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.
Jeśli Sąd Najwyższy uwzględni kasację, sprawa zostanie przekazana do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji.
Napisz skargę do Strasburga
Europejski Trybunał Praw Człowieka przyjmuje skargi od osoby prywatnej lub organizacji pozarządowej, która uważa, że państwo naruszyło jej prawa. Skarga musi dotyczyć organów władzy i administracji państwowej lub samorządowej i sądów. Przed wystąpieniem do Trybunału należy wykorzystać wszystkie środki odwoławcze przewidziane przez prawo polskie. Wyjątek – bezczynność sądu krajowego lub przewlekanie przezeń postępowania. Skargę – jest darmowa – należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się ostatecznej decyzji. Pismo można napisać po polsku (formularz – www.echr.coe.int. Adres: European Court of Human Rights, Counsil od Europe 67075 Strasbourg Cedex, France.
Alicja Hass / Przyjaciółka