„W szkole wymyślili, że dzieci mają sobie kupować prezenty za 100 zł. Mnie na to nie stać”

Nie wiem, czy to ja się starzeję, czy świat po prostu oszalał. Kiedy byłam dzieckiem, święta w szkole oznaczały lukrowane pierniczki, wspólne kolędowanie i jakiś drobny upominek za pięć złotych – gumki do ścierania w kształcie zwierzątek albo długopis z brokatem. A teraz? Teraz wygląda na to, że grudzień to sezon na kolejne wydatki, które wchodzą w życie z impetem większym niż noworoczne postanowienia. Gdy usłyszałam, że dzieci mają sobie kupować prezenty za stówę, najpierw myślałam, że się przesłyszałam. Ale nie. Taka była nowa tradycja. I z każdej strony słychać było: „to przecież tylko raz w roku”. Tylko że tych „razów w roku” mamy teraz chyba z piętnaście.

Drogi pomysł nauczycielki

Wszystko zaczęło się na zebraniu klasowym. Siedziałam ściśnięta między dwoma innymi mamami, próbując nie rozlać herbaty z plastikowego kubka. Wychowawczyni, pani Renata, uśmiechała się promiennie, jakby miała nam zaraz ogłosić, że dzieciaki wygrały jakiś konkurs. Ale nie. To był ten moment.

– Chciałybyśmy w tym roku podejść do wigilijnego spotkania trochę inaczej – powiedziała, zerkając na kartkę. – Zamiast losowania drobiazgów, które potem i tak lądują gdzieś na dnie szuflady, zaproponowałyśmy, żeby każde dziecko kupiło prezent dla drugiego za około sto złotych.

Rozejrzałam się po sali. Kilka mam pokiwało głowami z uznaniem, jakby ktoś właśnie odkrył szczepionkę na przeziębienie. Inne, tak jak ja, spojrzały nieco zaskoczone. Sto złotych? W grudniu, kiedy lista wydatków rośnie z każdej strony?

– Ale to dużo... – odezwała się cicho mama Gabrysia. – Mamy przecież też klasową składkę na opłatek, poczęstunek i występ.

– Rozumiem – odpowiedziała pani Renata z tym samym, niezmąconym spokojem. – Ale to jedyny taki dzień w roku. Dzieci bardzo się cieszą na myśl o fajnych prezentach.

Nie miałam serca protestować. Moje dziecko też się pewnie ucieszy. Ale wiedziałam już, że za tę jedną „radość” będę musiała coś odpuścić. A może nawet kilka rzeczy.

– Super pomysł – rzuciła mama Oli, poprawiając torebkę od znanej marki.

Czułam się jak wyrzutek tylko dlatego, że próbuję trzymać się budżetu. A przecież grudzień dopiero się zaczął...

Aż sto złotych?

Wróciłam z zebrania późnym wieczorem, zmęczona bardziej psychicznie niż fizycznie. W kuchni czekał na mnie mój mąż, który właśnie kończył zmywać naczynia. W tle leciała reklama jakiegoś kredytu świątecznego, co tylko dolało oliwy do ognia.

– I jak tam? – zapytał, widząc moją minę.

– Dzieci mają sobie kupować prezenty za stówę – odpowiedziałam bez ceregieli, rzucając torebkę na krzesło.

– Co? – odwrócił się z gąbką w dłoni. – Za ile?

– Za sto złotych. Taki nowy zwyczaj. Bo przecież dziesięć złotych to za mało na fajny prezent. A dzieci przecież muszą się cieszyć, nie?

Pokręcił głową i westchnął ciężko.

– Przecież już mamy klasowe składki, Mikołaja w przedszkolu młodego, paczki w pracy, prezent dla twojej mamy, mojej matki i...

– Wiem. Liczyłam to już – przerwałam mu. – I albo rezygnuję z kolacji wigilijnej u nas, albo z zimowych butów dla siebie. Albo... biorę chwilówkę, bo przecież „to tylko raz w roku”.

Usiadłam przy stole i patrzyłam na lodówkę obklejoną rysunkami dzieci. Czułam, jak ogarnia mnie poczucie bezsilności. Nie chodziło nawet o te sto złotych. Chodziło o to, że wszystko robi się coraz bardziej pod publiczkę. Im drożej, tym lepiej. Im więcej błysku, tym większa radość. A ja? Ja muszę wyczarować te wszystkie cuda z jednej pensji i trochę resztek z drugiej.

– Mała pewnie się cieszy, co? – zapytał mąż.

– Już wymieniała, co by chciała dostać. Tablet. Słuchawki. Perfumy. To ma być niespodzianka, a one się już prześcigają w zamówieniach jak na Black Friday.

Lista wydatków i wyrzeczeń

Następnego dnia wzięłam do ręki zeszyt i zaczęłam spisywać wszystko, co czeka nas w grudniu. Z jednej strony – opłaty: prąd, gaz, rata za pralkę. Z drugiej – wydatki świąteczne: choinka, prezenty dla rodziny, wigilia klasowa, a teraz jeszcze ten nieszczęsny prezent za sto złotych. Lista rosła w oczach, a moje nerwy kurczyły się w tempie ekspresowym.

– Mamo, a czy ja mogę kupić Zosi zestaw do makijażu? – zapytała moja córka, siadając obok mnie z wielką kolorową gazetką w rękach.

– Wylosowałaś Zosię? – zapytałam ostrożnie.

– Tak! I ona bardzo by chciała taki z brokatem. Pokazywała mi dokładnie, który. Jest za dziewięćdziesiąt osiem złotych.

Uśmiech, którym to powiedziała, był tak szczery, że aż mnie ścisnęło w środku.

– No dobrze – powiedziałam z lekkim oporem. – Ale wtedy musimy trochę oszczędzić na innych rzeczach.

– To nie będziemy robić pierników w tym roku? – zapytała, marszcząc brwi.

Zawahałam się. Co roku piekłyśmy pierniki. To był nasz rytuał, jeden z niewielu momentów, kiedy mogłam po prostu być z nią, bez pośpiechu, bez myślenia o rachunkach.

– Może zrobimy mniej. Albo trochę później – próbowałam to jakoś ugrać.

– Albo wcale... – szepnęła, patrząc na zeszyt z listą.

Siedziałyśmy chwilę w ciszy. W jednej chwili poczułam, jak coś się we mnie napina. Drobna rzecz, jak prezent w szkole, a potrafi tak zniszczyć cały miesiąc. Całą normalność.

Dzieci kontra rozsądek

Tydzień później, po lekcjach, odebrałam córkę ze szkoły. Po drodze opowiadała z ekscytacją, co kto planuje kupić. Jeden chłopiec miał zamówić zegarek sportowy, ktoś inny – zestaw figurek z gier, a jedna dziewczynka poprosiła o kosmetyki „takie jak mama używa, ale lepsze”.

– A mama Oli powiedziała, że mogą wydać nawet więcej, bo przecież święta są raz – rzuciła córka z dumą, jakby powtarzała jakiś cytat z reklamy.

– Nie chodzi o to, ile kto może wydać – powiedziałam spokojnie. – Liczy się gest. Prezent nie musi być drogi, żeby był wartościowy.

– Ale jak dasz coś za trzy dychy, to potem się śmieją. Mówią, że cię nie stać. Że nie masz serca – dodała cicho, patrząc w okno.

Zamilkłam. W głowie kotłowały mi się pytania: od kiedy dzieci tak myślą? Od kiedy „serce” mierzy się ceną prezentu? Czy to naprawdę szkoła i nauczyciele, czy my sami jako rodzice wciągamy ich w ten cyrk, dokładając złotówkę do złotówki, by wypaść dobrze?

– I co wtedy robisz? – zapytałam.

– Nic. Uśmiechasz się i udajesz, że ci nie przykro – odpowiedziała, jakby mówiła o czymś zupełnie normalnym.

W tamtym momencie poczułam, że nie chodzi już tylko o pieniądze. To była kwestia wartości, które zaczynają wypaczać się w oczach dzieci. I mimo że próbowałam uczyć ją skromności, świat wokół skutecznie wciskał jej coś zupełnie odwrotnego.

Wigilia klasowa bez magii

Kiedy przyszła klasowa wigilia, spakowałam córce prezent w złoty papier i czerwoną wstążkę, starając się, żeby wyglądał ładnie. Wcześniej wieczorem przeliczałam drobne, żeby jeszcze kupić dwa opakowania ciastek do poczęstunku. W sali pachniało mandarynkami i sztucznym śniegiem z aerozolu. Na środku stał stół z plastikowymi talerzykami, a dzieci siedziały podekscytowane, trzymając swoje paczki.

Stałam z boku razem z innymi rodzicami, udając, że rozmawiamy o pogodzie. Ale większość z nas obserwowała, jak dzieci rozrywają opakowania i krzyczą: „Wow!”, „O jaaaa!”, „Ale ekstra!”. Widziałam, jak moja córka z uśmiechem podaje Zosi makijażowy zestaw i jak sama dostaje... opaskę do włosów i kubek z reniferem.

Uśmiechnęła się uprzejmie, powiedziała „dziękuję”, ale jej wzrok nawet na sekundę nie zabłysnął tak, jak wtedy, gdy planowała, co kupi.

– Podoba ci się? – zapytałam później w drodze do domu.

– Mhm – odpowiedziała po chwili. – Tylko... myślałam, że może coś innego. Ale to nic.

Nie płakała, nie marudziła. I to właśnie bolało mnie najbardziej. Bo wiedziałam, że poczuła to samo, co ja na tamtym zebraniu – że nie chodzi o prezent. Chodzi o nierówność, o oczekiwania, o napięcie, które wdziera się do tej całej świątecznej atmosfery. Nie było magii. Była presja, była cisza, której nikt nie komentował. A ja miałam tylko nadzieję, że może za rok uda się to zrobić inaczej. Ale nie byłam tego pewna.

Szaleństwo a nie święta

W święta odwiedziliśmy babcię, jak co roku. Zapach goździków, pierników i barszczu z uszkami – wszystko było tak znajome, że przez chwilę zapomniałam o całym grudniowym chaosie. Dzieci biegały z nowymi zabawkami, śmiech mieszał się z kolędami w tle. Ale ja wciąż czułam w środku ciężar tamtej klasowej wigilii. Siedziałam przy oknie z kubkiem herbaty, kiedy podeszła do mnie mama mojego szwagra.

– Jak tam u was w szkole? – zapytała. – U nas w klasie był limit: dwadzieścia złotych i zakaz podpowiadania, co kto chce. Miało być uczciwie i kreatywnie.

Uśmiechnęłam się krzywo.

– U nas sto złotych. I dzieci wiedziały, co mają dostać.

Zrobiła wielkie oczy.

– Ale przecież to nie o to chodzi...

– No właśnie. Ale spróbuj coś powiedzieć – wzruszyłam ramionami. – Jesteś wtedy tą, co oszczędza na dziecku.

Tego wieczoru długo rozmawialiśmy z mężem. Obiecaliśmy sobie, że za rok to my wyjdziemy z propozycją – że zaproponujemy wspólne pieczenie pierników, kartki robione ręcznie, może nawet zbiórkę dla schroniska zamiast prezentów.

– Może nie przejdzie – powiedział – ale przynajmniej spróbujemy.

Pomyślałam o córce. O tym, jak dorasta w świecie, gdzie wszystko przelicza się na kwoty. I poczułam, że nie chcę jej w tym zostawiać samej. Może nie zmienię całego systemu. Ale mogę chociaż spróbować odzyskać dla niej to, co w tych świętach naprawdę ważne.

Bożena, 37 lat

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: