„Syn chciał, żebym zamieszkał z nim na stare lata. W luksusowej willi czułem się jak intruz”

Od pięciu lat jestem na emeryturze. Żyję sam, w maleńkiej kawalerce na Pradze. To nic wielkiego: jeden pokój z kuchenką gazową i starą meblościanką, która pamięta jeszcze czasy Gierka. A jednak nigdy się nie skarżyłem. Przez całe życie miałem to, co było mi potrzebne – pracę, dach nad głową, a potem syna, którego wychowałem najlepiej, jak umiałem. Po śmierci żony, kiedy Tadeusz miał zaledwie siedem lat, świat mi się zawalił. Ale nie mogłem sobie pozwolić na słabość. Przecież dziecko potrzebowało ojca. Byłem więc i ojcem, i matką, a także nauczycielem i dobrym kumplem.

Czasem mam wrażenie, że nie byłem wystarczająco dobry, choć starałem się ze wszystkich sił. Może właśnie dlatego tak bardzo się ucieszyłem, kiedy Tadeusz zadzwonił do mnie kilka tygodni temu.

— Tato, tak sobie pomyśleliśmy z Kasią... — zaczął niemal od razu. — Może przeprowadziłbyś się do nas? Dom już gotowy, duży, z ogrodem. Dzieci miałyby dziadka na miejscu. Co Ty na to?

Serce mi drgnęło. Nie pamiętam, kiedy ostatnio Tadeusz odezwał się do mnie w takim tonie. W jego głosie była jakaś miękkość, jakby naprawdę mu na mnie zależało. Pomyślałem wtedy: może to ten moment, żeby znów być rodziną. Może to szansa, żeby poznać wnuki, które dotąd widywałem głównie na zdjęciach wysyłanych przez WhatsAppa.

Zgodziłem się bez wahania. W ciągu kilku dni spakowałem swój dobytek: trzy kartony, walizkę i zmięty koc. Kiedy Tadeusz przyjechał po mnie swoim nowym SUV-em, myślałem tylko o jednym: że może po tylu latach samotności w końcu będę częścią czegoś większego. I piękniejszego.

— Tato, nie martw się, teraz będziesz miał wszystko, co najlepsze — powiedział syn, uśmiechając się do mnie przez lusterko.

A ja uwierzyłem.

Głos ugrzązł mi w gardle

Gdy tylko przekroczyłem próg ich nowego domu, poczułem się... taki malutki. Ogromny hol, białe ściany, które jeszcze go powiększały, gładka podłoga i wszystko pachnące nowością. Jakby muzeum, nie dom. Tadeusz od razu wziął mój bagaż, zaprowadził mnie na górę i pokazał pokój. Był przestronny, z dużym łóżkiem i telewizorem na ścianie, ale nie czułem, że jestem u siebie. Może dlatego, że nie pozwolono mi zabrać swojej starej szafy, bo, jak powiedziała synowa, nie pasowałaby do wystroju. Mój pokój był więc czysty, chłodny i obcy. Ani jednej fotografii, ani jednego śladu prawdziwego życia. Tylko kwadratowe poduszki i zasłony jak z jakiegoś katalogu wnętrzarskiego.

Pierwszego dnia Tadeusz oprowadzał mnie po domu, pokazując z dumą każde pomieszczenie. Kuchnia z wyspą, spiżarnia, pokój do jogi, gabinet, trzy łazienki. I to wszystko wyglądało tak, jakby nikt tam nie mieszkał. Syn zatrzymał się w salonie.

— Tato, czuj się jak u siebie, ale proszę, nie wchodź do salonu, kiedy mamy gości — rzucił mimochodem.

Uśmiechnąłem się, skinąłem głową, ale mimo wszystko poczułem ukłucie żalu. Nie zapytał, co o tym myślę — po prostu wydał dyspozycję.

Następnego ranka, kiedy usiadłem przy stole z filiżanką herbaty, usłyszałem głos synowej:

— Oj, panie Leonie, można ciszej? Dzieci się uczą.

Spojrzałem na nią zaskoczony, bo przecież nie hałasowałem. Ale znowu tylko skinąłem głową. Wiedziałem, że nie wypada się sprzeciwiać. Najbardziej bolało mnie jednak to, jak zwracały się do mnie wnuki.

— Dzień dobry, panie Leonie — powiedziała starsza z dziewczynek, mijając mnie w korytarzu.

Stałem wtedy przy oknie, patrząc na ogród. Odwróciłem się powoli i uśmiechnąłem, ale nie odpowiedziałem. Głos ugrzązł mi w gardle. Czy tak się teraz mówi do dziadka? Na „pan”?

Każdego dnia starałem się jakoś wpasować w tę nową rzeczywistość. Zmieniałem swoje przyzwyczajenia, wstawałem później, robiłem herbatę w termosie, żeby nie używać czajnika, siadałem w ogrodzie, kiedy nikogo nie było w pobliżu. Mimo to wciąż czułem się jak obcy. Luksus był wszędzie, to fakt: w marmurowych blatach, automatycznych roletach, zapachowych świecach z łazienki. Szkoda tylko, że brakowało ciepła. Zaczynałem rozumieć, że ja sam mam być tylko dodatkiem. Takim, co się nie odzywa i co go za bardzo nie widać.

Przestałem odzywać się pierwszy

Któregoś wieczoru, kiedy usłyszałem odgłosy filmu zza ściany, zapukałem do pokoju Tadeusza. Wszedłem nieśmiało, trzymając w dłoni paczkę paluszków.

— Tadziu, może obejrzymy razem jakiś film? — zaproponowałem.

Spojrzał na mnie, nie podnosząc się z fotela.

— Nie teraz, tato, mam ważny call do roboty — odparł bez cienia zniecierpliwienia, ale też bez choćby grama ciepła.

Zamknąłem drzwi i wróciłem do siebie. Usłyszałem, że po chwili znowu włączył film. Następnego ranka z kolei wstawiłem czajnik jak zawsze. Z jednego z pokoi natychmiast dobiegł głos synowej:

— Panie Leonie, czy może pan nie wstawiać tego czajnika tak wcześnie? Budzi nas.

Skinąłem głową. Już nigdy więcej nie zrobiłem herbaty przed ósmą.

Przestałem odzywać się pierwszy. To nie był bunt — po prostu uznałem to za bezsensowne, bo i tak nikt mi nie odpowiadał. Częściej przesiadywałem w swoim pokoju, przeglądając stare zdjęcia w telefonie. Nie wiedziałem już, co mam robić. Nikt nie prosił mnie na obiad, a talerz dla mnie zawsze czekał w kuchni. Na pytania odpowiadali półsłówkami. Mojej obecności z kolei nikt nie zauważał, chyba że przeszkadzałem.

Pewnego wieczoru usiadłem na łóżku i długo patrzyłem w okno. Noc była jasna, a cisza aż dźwięczała. Spakowałem swoje rzeczy do tych samych trzech kartonów, z którymi tu przyjechałem. O świcie wyszedłem po cichu z domu i zamówiłem taksówkę. Tak wróciłem do swojej kawalerki.

Tutaj jestem sobą

Gdy znów stanąłem przed drzwiami swojego starego mieszkania, czułem się jak ktoś, kto wraca z długiej, zupełnie niepotrzebnej podróży. Klamka była zimna, ale znajoma. W środku natomiast panował chłód i zapach wilgoci. Kiedy włączałem światło, zaskrzypiał kontakt. Takie rzeczy nigdy mi nie przeszkadzały.

Sąsiad z naprzeciwka wychylił się na korytarz, gdy tylko usłyszał moje kroki na klatce.

— Leon, co ty tu znowu robisz? — zapytał zdumiony. — Myślałem, że wyprowadziłeś się na dobre!

— Bo tutaj jestem sobą. Tu mogę zaparzyć herbatę, kiedy chcę. Nikt mi nie mówi, że przeszkadzam – odpowiedziałem i uśmiechnąłem się lekko.

Przez kolejne dni robiłem to, co zawsze: wychodziłem do sklepu, czytałem gazetę na ławce, naprawiłem kapiący kran. I nagle to wszystko miało sens. To była moja przestrzeń, moje reguły. Nie musiałem się nikomu tłumaczyć i na nic uważać.

Po tygodniu zadzwonił telefon. Na wyświetlaczu zobaczyłem imię syna.

— Czemu tak nagle uciekłeś, tato? — zapytał, nawet nie próbując ukryć pretensji.

— Bo w twoim domu nie ma miejsca dla ludzi — odpowiedziałem spokojnie. — Całą przestrzeń zajmują ozdoby.

Przez chwilę słyszałem tylko jego oddech. Potem połączenie się zakończyło.

Nie potrafiłem być zły

Te słowa, które powiedziałem przez telefon, wracały do mnie przez wiele kolejnych dni. Siedziałem przy kuchennym stole, z tą samą herbatą, co zawsze, i zastanawiałem się, kiedy tak się od siebie oddaliliśmy. Czy był jakiś moment, w którym mogliśmy jeszcze zawrócić?

Tadeusza wychowywałem sam. Po śmierci jego matki przez długi czas nie potrafiłem myśleć o niczym innym, jak tylko o tym, żeby zapewnić mu normalność. Wstawałem wcześnie, szykowałem śniadanie, pilnowałem odrabiania lekcji, pracowałem na dwie zmiany. Nie było mnie przy nim tyle, ile bym chciał, ale wszystko, co robiłem, robiłem z myślą o nim.

Z perspektywy czasu nie wiem, czy to wystarczyło. Może zbyt wiele milczałem. Może nie nauczyłem go, jak mówi się o uczuciach. Może sam nigdy nie nauczyłem się ich okazywać. I teraz ten dorosły mężczyzna traktował mnie jak nieestetyczny przedmiot. Nie chciał źle, a jednak miał w sobie jakąś obojętność.

Zastanawiałem się, czy zawiodłem jako ojciec. Bo przecież to, jaki jest mój syn, nie wzięło się znikąd. W jego domu było wszystko: nowoczesność, komfort, przestrzeń... tylko brakowało serca. Czy to ja mu nie pokazałem, co naprawdę się liczy?

Nie potrafiłem być zły. Czułem po prostu żal. Pogodziłem się jednak z tym, że być może nigdy nie wrócę do tamtego domu. I może tak będzie lepiej. Nie chciałem już być niewidzialny.

Nie jestem meblem

Po kilku dniach wstałem wcześniej niż zwykle. Ubrałem się ciepło i wyszedłem na ulicę. Praga była jeszcze senna. Piekarz z rogu wystawiał pierwsze bochenki, pachniało chlebem i kawą. W sklepiku obok apteki przywitała mnie pani Danuta, jak zawsze uśmiechnięta, jakby naprawdę cieszyła się na mój widok.

— Dzień dobry, panie Leonie — przywitała się. — Bułeczki świeże, jeszcze ciepłe.

Kupiłem dwie. Jedną zjadłem od razu, siedząc na tej samej ławce, na której przez lata przesiadywałem po pracy. Obok przysiadł się Zbyszek, mój dawny kolega z tramwajów.

— No i jak tam w tym pałacu u syna? — zapytał półżartem.

Spojrzałem na niego spokojnie.

— Wiesz, Zbyszek... czasem luksus to nie złoto i ogromna przestrzeń — stwierdziłem. — Prawdziwy luksus to możliwość bycia sobą. Tylko tyle.

Nie odpowiedział od razu. Pokiwał głową, a potem wyjął z kieszeni cukierek i podał mi. Siedzieliśmy tak chwilę, nie rozmawiając już o niczym. I to było w porządku.

Nie wiem, czy Tadeusz jeszcze się do mnie odezwie. Może kiedyś. Nie mam już potrzeby dopominania się o miejsce w jego życiu. Zrozumiałem jedno: nie mogę pozwolić, żeby ktoś znów próbował zamknąć mnie w ładnym, ale obcym pudełku. Nie jestem meblem. I wiem, że więcej się tak nie poczuję.

Leon, 72 lata

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Zobacz także: