„Po śmierci mamy teściowa chciała mi ją zastąpić. Chciała dobrze, ale ja byłam niewdzięczna”

Śmierć mojej mamy przyszła nagle. Zostawiła po sobie ciszę, której nikt nie potrafił zapełnić. Nie byłam gotowa na pożegnanie, nie umiałam sobie poradzić z pustką, która rosła z każdym dniem. Miałam wtedy trzydzieści dwa lata, męża i małego synka, ale czułam się jak dziecko. Osierocone, zagubione, przestraszone. W tym całym chaosie emocjonalnym pojawiła się ona – moja teściowa. Serdeczna, troskliwa, zawsze pomocna. Właśnie wtedy zaczęła się nasza historia. Historia, w której przez długi czas nie potrafiłam odróżnić dobrych intencji od przekraczania granic. Historia, w której byłam... niewdzięczna.

Żałoba, której nikt nie rozumiał

– Zjedz chociaż zupę, kochanie – teściowa postawiła przede mną talerz i usiadła naprzeciwko jakby czekała, aż zrobię pierwszy ruch.

– Nie jestem głodna – odpowiedziałam cicho, wpatrzona w punkt gdzieś za jej ramieniem.

Nie zjadłam wtedy ani łyżki. Mój żołądek od tygodni był ściśnięty. Serce też. Mama odeszła dwa miesiące wcześniej na zawał. Bez ostrzeżenia. Bez słowa pożegnania. W jednej chwili była – pełna energii, z planami na przyszłość, z zupą pomidorową gotującą się na gazie. W drugiej już jej nie było.

Ludzie wokół jakby uznali, że dwa miesiące to wystarczająco długo, by „dojść do siebie”. Ale ja wciąż budziłam się z płaczem. Wciąż łapałam za telefon, by do niej zadzwonić. I wciąż nie umiałam oddychać normalnie, bo z każdą myślą o niej coś mnie dusiło.

Teściowa zaczęła przychodzić częściej. Raz z obiadem, raz z zakupami, innym razem po prostu, by „pobyć”. Z początku myślałam, że robi to dla wnuka. Ale z czasem zaczęłam mieć wrażenie, że stara się zająć miejsce mojej mamy. Te same teksty: „ubierz się cieplej”, „musisz jeść”, „pamiętaj, żeby odpoczywać”. Jakby czytała z tego samego scenariusza, co mama.

Ale ja nie chciałam nikogo na jej miejscu. Nawet jeśli miał to być ktoś życzliwy.

– Nie musisz się mną opiekować – powiedziałam jej kiedyś twardo. – Naprawdę sobie poradzę.

Uśmiechnęła się smutno i tylko kiwnęła głową. A ja nawet wtedy nie zrozumiałam, że wcale nie robiła tego zamiast mamy. Robiła to dla mnie.

Dobre chęci, ale zły moment

– Zadzwoniłam do twojej fryzjerki, ma wolne okienko w środę o trzynastej. Powiedziałam, że przyjdziesz. Trochę się odświeżysz, dobrze ci to zrobi – powiedziała teściowa, wkładając pranie do pralki, jakbyśmy mieszkały razem.

– Nie prosiłam cię o to – odpowiedziałam, starając się, by mój głos brzmiał spokojnie. Ale czułam, jak we mnie się gotuje.

– No wiem, ale wiem też, jak bardzo lubisz do niej chodzić. Pomyślałam, że może...

– Nie jestem w stanie myśleć o fryzurach, naprawdę – przerwałam jej ostro, za ostro. – Dziękuję, ale nie – dodałam ciszej.

Spojrzała na mnie z tym swoim łagodnym wyrazem twarzy. Zbyt łagodnym, jak na to, co czułam. Bo choć wiedziałam, że chciała dobrze, jej obecność zaczynała mnie przytłaczać. Codziennie była u nas. Sprzątała, gotowała, zabierała synka na spacer. A ja, zamiast jej być wdzięczna, czułam się... rozdrażniona. Jakbym była znowu małą dziewczynką, której ktoś dyktuje, co ma robić, kiedy się uśmiechać i czy już czas na zupę.

Nie umiałam jej powiedzieć: „Zostaw mnie”. Czułam się wtedy jeszcze zbyt rozbita, by konfrontować się z czymkolwiek, a już szczególnie z kimś tak życzliwym. Więc milczałam. I coraz bardziej się od niej oddalałam. Nie potrafiłam wtedy jeszcze nazwać tego, co się działo. Wiem tylko, że każda próba troski z jej strony odbijała się ode mnie jak od zimnej ściany.

Za dużo i za szybko

Któregoś dnia wróciłam ze spaceru z synkiem i zastałam ją w naszej sypialni. Stała przy szafie, z półki zdejmowała sweter mojej mamy, ten bordowy, który kiedyś u mnie zostawiła.

– Co ty robisz? – zapytałam ostro, niemal w panice.

– O, nie wiedziałam, że to jej... – teściowa wypuściła materiał z rąk i cofnęła się o krok. – Chciałam tylko posegregować rzeczy na pranie...

– Nie ruszaj jej rzeczy! – wybuchłam, zanim zdążyłam się powstrzymać. – To nie twoje miejsce. Nie twoje rzeczy. I nie twoja rola.

Zapanowała cisza. Mały zaczął coś mamrotać pod nosem, bawiąc się klockami na dywanie, nieświadomy napięcia.

– Przepraszam – powiedziała cicho. – Naprawdę chciałam tylko pomóc. Myślałam, że może... że jak uporządkuję trochę, to tobie będzie łatwiej.

– Łatwiej? – prychnęłam. – Tobie się wydaje, że włożenie wszystkiego do szafy i wypranie wspomnień coś mi da? Chcesz mi urządzić żałobę według jakiegoś poradnika?

Zerknęła na mnie zraniona. Ale ja nie potrafiłam przestać. Wszystko się we mnie zagotowało.

– To była moja mama. Moja. A nie jakiś temat, który trzeba „załatwić”. Nie możesz wejść w moje życie i zająć jej miejsca, choćbyś się starała nie wiem jak.

Nie odpowiedziała. Spuściła wzrok i wyszła z pokoju. Po raz pierwszy od tygodni zostawiła mnie samą. A ja, zamiast poczuć ulgę, poczułam się... pusta.

Granice, które musiałam postawić

Nie przyszła przez kolejne trzy dni. Ani telefonu, ani wiadomości. Cisza, która kiedyś była moją codziennością, teraz kłuła mnie jak igła. Syn dopytywał:

– A babcia będzie dzisiaj?

– Może jutro – odpowiadałam wymijająco, sama nie wiedząc, czy chcę, żeby przyszła, czy właśnie nie.

W końcu zebrałam się na odwagę i do niej pojechałam. Siedziała przy kuchennym stole, obierała jabłka. Uśmiechnęła się zaskoczona, ale nie powiedziała nic. Ja też milczałam chwilę, zanim usiadłam naprzeciwko.

– Przepraszam za tamto. Za ton. Za wszystko. Nie powinnam tak reagować – zaczęłam, dłubiąc paznokciem w obrusie. – Ale ja naprawdę nie dawałam rady. A ty... byłaś wszędzie.

– Bo chciałam być – powiedziała łagodnie. – Wiem, że nie jestem twoją mamą. Nie próbuję nią być. Ale kiedy ona odeszła, bałam się, że ty też znikniesz. Że staniesz się cieniem. Więc chciałam... no właśnie, co? Ratować? Pomóc? Zająć się wszystkim? Może też sobie. Może to była moja terapia.

W jej oczach zobaczyłam coś, czego wcześniej nie widziałam – zmęczenie. I samotność.

– Chyba musimy ustalić granice – powiedziałam. – Ja muszę mieć przestrzeń, żeby się pozbierać. Ale to nie znaczy, że nie chcę, żebyś była blisko. Tylko... trochę inaczej.

– Dobrze – skinęła głową. – Nauczysz mnie, jak?

Uśmiechnęłam się słabo. Pierwszy raz od dawna naprawdę szczerze.

Prawda, której nie chciałam przyjąć

Zaczęło się powoli. Zamiast codziennych wizyt – raz, dwa razy w tygodniu. Zamiast gotowych obiadów – wspólne gotowanie. Nie mówiła już, co mam robić. Nie przynosiła zakupów bez pytania. Po prostu była. Czasem przychodziła i tylko siedziała ze mną na kanapie, nic nie mówiąc. I to było w porządku.

Pewnego wieczoru, gdy mały już spał, zapytałam ją:

– Ty tęsknisz za nią? Za moją mamą?

Spojrzała na mnie zaskoczona, ale nie potrzebowała czasu, by odpowiedzieć.

– Bardzo. Miałaś szczęście, że była twoją mamą. Ale ja też miałam szczęście, że mogłam ją znać.

Zamilkłam. Przez chwilę nie byłam pewna, co czuję. Zazdrość? Wdzięczność? Poczucie winy?

– Nigdy nie czułam się wobec niej rywalką – dodała cicho. – Ale widziałam, jaką pustkę po sobie zostawiła. I chyba... głupio pomyślałam, że mogę chociaż odrobinę pomóc ją zapełnić. Nie zająć miejsce. Tylko... być.

Patrzyłam na nią i pierwszy raz dotarło do mnie coś, co długo wypierałam: że ona też straciła. Może nie córkę, ale kogoś bliskiego. I że ja, w swojej żałobie, byłam tak skupiona na sobie, że nie dostrzegłam niczego poza nią.

– Przepraszam, że byłam dla ciebie taka... zamknięta – powiedziałam.

– Miałaś prawo – odparła. – Ale dziękuję, że teraz już nie jesteś.

Uściskałam ją wtedy. Po raz pierwszy to naprawdę ja to zrobiłam. I chyba pierwszy raz to ja byłam wsparciem.

Czasami miłość potrzebuje dystansu

Minęło już ponad półtora roku od tamtej rozmowy. Moja żałoba nie zniknęła. Wciąż są dni, kiedy płaczę ukradkiem pod prysznicem albo chowam się z kubkiem herbaty pod kocem, bo tęsknota przygniata mnie jak kamień. Ale potrafię już mówić o mamie bez ścisku w gardle. I potrafię być blisko z drugą kobietą, która – choć jej nie zastąpiła – też zaczęła być dla mnie ważna.

Z teściową ustaliłyśmy swoje granice. Dziś wiem, jak bardzo były potrzebne. Nie tylko mnie. Jej też. Każda z nas musiała znaleźć swoje miejsce w tej nowej rzeczywistości – ja jako dorosła córka bez matki, ona jako kobieta, która nie musi nikogo ratować, by czuć się potrzebną. Nie jestem już niewdzięczna. Po prostu wtedy byłam zraniona, rozbita i nie umiałam rozpoznać dobra, które było obok mnie. Za bardzo chciałam, żeby wszystko wyglądało jak dawniej. Żeby mama wróciła. Żeby ktoś mi ją oddał. A przecież nikt nie mógł.

Dziś dziękuję teściowej nie tylko za to, że była. Ale też za to, że potrafiła się wycofać, gdy tego potrzebowałam. Że nie zamknęła się na mnie, choć miała powody. I że potrafiła być cierpliwa tam, gdzie ja nie umiałam. Miłość – ta prawdziwa – nie zawsze musi być intensywna. Czasem wystarczy, że po prostu jest. Nawet z dystansu.

Natalia, 33 lata

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: