„Ojciec uważał, że kto ma długi, ten powinien się wstydzić. Wściekł się, gdy wzięłam kredyt na mieszkanie”

Pieniądze to był w naszym domu temat, który otaczała niemal sakralna powaga. Nie mówiło się o nich lekko, nigdy z żartem. Jeśli już się pojawiały w rozmowie, to w kontekście ciężkiej pracy, oszczędzania i – przede wszystkim – unikania długów jak ognia. Mój tata, Jan, był człowiekiem zasad. Dla niego każda złotówka miała wartość, jeśli była uczciwie zarobiona i odłożona na czarną godzinę. Nigdy nie miał karty kredytowej. Kiedyś powiedział mi: „To nie są twoje pieniądze, Karolina. To złudzenie. Kredyt to pułapka dla głupich.” Miałam wtedy może trzynaście lat.

Pamiętam, jak siedział przy kuchennym stole, z rozłożonym zeszytem i długopisem, spisując wydatki. Każdy większy zakup – lodówka, nowy telewizor – poprzedzony był tygodniami analiz i odkładania pieniędzy. A potem to uczucie ulgi: „Wreszcie uzbierane. Kupujemy.” Mama przytakiwała, ale ja widziałam, że czasem wzdychała ciężko, jakby miała ochotę po prostu pójść i coś sobie kupić bez pytania i bez tego liczenia.

Chciałam żyć inaczej

Teraz sama mam trzydzieści jeden lat. Pracuję w marketingu w dużej firmie, zarabiam dobrze jak na warszawskie warunki. Od pięciu lat wynajmuję kawalerkę i niby niczego mi nie brakuje, ale... coraz częściej budzę się z myślą, że to nie jest moje. Że płacę komuś, a nie sobie. Że moje życie wciąż przypomina poczekalnię. Chcę czegoś swojego. Chcę przestrzeni, która będzie należeć tylko do mnie, gdzie nikt nie będzie mi mówił, że nie wolno wiercić dziury w ścianie.

Wiem, co powiedziałby tata. Ale czy ja naprawdę muszę iść tą samą drogą? Czy nie mogę zbudować czegoś na własnych warunkach? Co jeśli ten jego strach przed długiem to wcale nie była mądrość, tylko trauma?

Tylko że jeszcze wtedy nie wiedziałam, jak bardzo go rozczaruję.

Ojciec się zdenerwował

– Kupiłam mieszkanie – powiedziałam tacie przy niedzielnym obiedzie. Zwyczajnie, bez fanfar. Chciałam, żeby to zabrzmiało naturalnie. Żeby nie czuł się atakowany.

Ale on odłożył widelec tak ostentacyjnie, że mama aż podskoczyła.

– Jak to kupiłaś? – spytał, mrużąc oczy.

– No normalnie. Znalazłam fajne, podpisałam umowę kredytową, za miesiąc odbieram klucze.

W jego spojrzeniu nie było zdziwienia. Było rozczarowanie. Taka cicha dezaprobata, jak wtedy, gdy brat rzucił studia.

– I wpakowałaś się w kredyt – powiedział z pogardą. – Po co? Nie mogłaś jeszcze trochę wynajmować, odkładać?

– Tato, mam trzydzieści jeden lat! Ile mam jeszcze czekać? – głos mi zadrżał.

– Długi to niewola, Karolina. Kto ci to w ogóle doradził? Przecież ty zawsze byłaś rozsądna...

– Sama to sobie doradziłam. Nie jestem dzieckiem!

– O, właśnie, że jesteś. Tylko dzieci robią takie głupoty. A potem płacz, że rata, że drogo, że inflacja!

– To moje życie! – wyrzuciłam. – I moja decyzja. Nie będę całe życie siedzieć z walizką przy drzwiach.

Wstałam od stołu. Mama patrzyła to na mnie, to na niego – cicho, jak zawsze. Wyszłam z domu z sercem walącym jak młot. Po raz pierwszy od dawna czułam, że nie jestem już dla taty córką, tylko kimś obcym. Nie rozumiał, że nie chodzi o pieniądze. Chodziło o wolność.

Tego nie wiedziałam

– Mama, mogę cię o coś zapytać? – zapytałam niepewnie, kiedy parzyła herbatę w swojej małej kuchni. To było kilka dni po awanturze z tatą. Poszłam do niej samej. Potrzebowałam spokoju. Jej obecności.

– Pewnie, kochanie – odpowiedziała, odwracając się z filiżankami. – Nadal pijesz miętową?

– Tak… Mama, czemu tata tak się uparł, że kredyt to koniec świata?

Zamarła na chwilę. Przysiadła obok mnie przy stole, odstawiła filiżanki.

– Bo on już to przeżył, Karolinko.

– Co przeżył?

– On… jeszcze zanim się urodziłaś… on miał firmę. Wziął kredyt na rozwój. Wszystko wyglądało pięknie. Ale potem… jeden klient nie zapłacił, drugi się wycofał… Bank chciał raty, a my nie mieliśmy z czego.

– Czemu ja nigdy o tym nie słyszałam?

– Bo się tego wstydził. Wtedy prawie straciliśmy mieszkanie. Ja byłam w ciąży z twoim bratem, on chodził jak cień. Naprawdę, to był cud, że się z tego wygrzebał. Ale od tamtej pory… długi to dla niego jak przekleństwo.

– Czyli… dlatego tak na mnie naskoczył?

– On się boi, że spotka cię to samo. Że będziesz musiała walczyć o każdy oddech.

Patrzyłam na nią w ciszy. W głowie miałam tylko jedno zdanie, które wypowiedziała cicho, niemal szeptem:

– On kiedyś prawie stracił wszystko, zanim się pojawiłaś...

To wszystko zmieniało.

Podsłuchałam rozmowę rodziców

– Nie chcę, żeby skończyła jak ja – usłyszałam, zanim weszłam do kuchni.

Zatrzymałam się w pół kroku. Stałam boso na zimnych kafelkach, z kubkiem w dłoni. Ich głosy niosły się wyraźnie. Tata, mama. Myśleli, że śpię.

– Jasiu… ona nie musi wiedzieć wszystkiego – odparła cicho mama. – Już wystarczy, że życie ją nauczy.

– Nie, Basiu. Nie rozumiesz. Ja wszystko przeżyłem sam. A teraz moja córka powtarza to samo jakby nigdy nic.

– Ale Karolina nie jest tobą – powiedziała łagodnie mama.

– Właśnie, że jest. Uparta, dumna, wszystko chce po swojemu.

Weszłam nagle do kuchni. Tata spojrzał na mnie zaskoczony, mama od razu uciekła wzrokiem.

– Słyszałam wszystko – powiedziałam.

– Karolina, ja...

– Dlaczego mi nigdy nie powiedziałeś? Czemu trzymałeś to w tajemnicy?

– Bo… bo się wstydziłem.

– Wstydziłeś się, że upadłeś? Czy że przestałeś być dla mnie nieomylny?

Cisza.

– Chciałam tylko, żebyś mi zaufał, tato. Że wiem, co robię.

Nie odpowiedział. Ale pierwszy raz nie patrzył na mnie z gniewem, tylko z czymś, co wyglądało na zmęczenie. I może... cień zrozumienia.

Ojciec mi coś wyznał

Usiedliśmy przy kuchennym stole jak kiedyś – tylko herbata już dawno ostygła, a cisza wypełniała każdą szczelinę pomiędzy nami. Ojciec długo się nie odzywał. Kręcił kubek w dłoni, jakby szukał w nim odwagi.

– Miałem wtedy dwadzieścia pięć lat – zaczął w końcu. – Wydawało mi się, że pozjadałem wszystkie rozumy. Firma budowlana, znajomości, pieniądze z unijnych dotacji... Wszystko szło świetnie. Do czasu.

Mama wpatrywała się w blat stołu. Ja nie przerywałam.

– Wziąłem kredyt. Duży. Na nową halę i sprzęt. Miałem kontrakty, które miały to spłacić w dwa lata. Ale jeden klient się wysypał. Drugi ogłosił upadłość. A banki nie czekają.

– Co się stało? – zapytałam cicho.

– Komornik zajął część majątku. Miałem długi u podwykonawców. Ludzie dzwonili, grozili... Spałem może po dwie godziny. I w pewnym momencie naprawdę myślałem, że tego nie przetrwamy. Że stracimy mieszkanie. Że zostaniemy na ulicy, z twoim bratem w brzuchu mamy. Długi to wstyd.

Zamknęłam oczy. Słuchałam, jak mówi o sobie bez złości. Jakby spadał kamień, który nosił latami.

– Spłaciłem wszystko. Z czasem. Ale to doświadczenie mnie połamało. Od tamtej pory unikałem wszystkiego, co wiąże się z długiem. I myślałem, że jak was wychowam „na gotówkę”, to was to ominie.

– Tato – odezwałam się w końcu. – Ja to rozumiem. Ale to była twoja historia. Ja mam swoją. I nie po to mnie wychowałeś na silną, żeby teraz nie ufać, że sobie poradzę.

Patrzył na mnie długo. Po raz pierwszy nie jak na córkę, którą trzeba bronić. Ale jak na kobietę, która coś wybrała. I nie cofnie się.

Poradzę sobie sama

Minęło kilka tygodni. Nie telefonował, nie pisał. Wiedziałam, że musi to przetrawić po swojemu – jak zawsze. Ale w końcu, w sobotę rano, usłyszałam pukanie do drzwi. Stał w progu ze słoikiem ogórków w dłoni. Ten jego znak pokoju. Uśmiechnęłam się mimo woli.

– Mogę wejść?

– Jasne, tato. Chodź.

Usiadł przy moim kartonowym stole, bo prawdziwego jeszcze nie miałam. Mieszkanie było puste, wciąż pachniało farbą i nowością. Moje.

– Ładne. Słoneczne – rzucił, rozglądając się.

– Wzięłam takie, na jakie mnie było stać.

Skinął głową. Milczenie, jak zwykle. A potem:

– Wiesz, Karolina… Ja się po prostu boję, że nie będę w stanie ci pomóc, jeśli coś pójdzie nie tak. Że mnie nie będzie stać, żeby cię ratować. A ja… nie przeżyłbym tego drugi raz – powiedział.

Wbiłam wzrok w stół. Coś ścisnęło mnie za gardło.

– Tato… Ale ja nie chcę, żebyś mnie ratował. Ja nie jestem już dzieckiem. Wzięłam kredyt, bo wiedziałam, że go uniosę. I jeśli kiedyś coś pójdzie nie tak – to będę walczyć. Ale na swoich zasadach.

Pokiwał głową powoli. Przez chwilę myślałam, że nic nie powie, ale wtedy spojrzał mi prosto w oczy.

– Wiesz co? Ty naprawdę dorosłaś.

Uśmiechnęłam się. Może jeszcze nie całkiem się pogodziliśmy. Może ten temat wróci. Ale to był pierwszy krok.

A może nawet pierwszy krok, żeby być w tej relacji… partnerami. To moje życie. I zamierzam je przeżyć po swojemu – nawet jeśli czasem będzie trudno.

Karolina, 31 lat

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: