„Matka wiedziała o zdradzie mojego męża, ale milczała. Tłumaczyła się czymś, czego nie pojmuję”

Pogrzeb mojego ojca odbył się w cichy, deszczowy piątek. Staliśmy przy świeżym grobie – ja, mama, Michał i garstka dalszej rodziny, z której nikt nie miał odwagi mówić na głos. Mama nie płakała. Patrzyła w ziemię z takim samym chłodnym wyrazem twarzy, z jakim całe życie patrzyła na świat. Ja stałam obok niej, z zaciśniętymi ustami, ze ściśniętym gardłem, które nie chciało wypuścić żadnego słowa, choć emocje we mnie buzowały jak w garnku pod ciśnieniem.

Ojciec. Tomasz. Dla wszystkich był człowiekiem nieskazitelnym – opiekuńczy, pracowity, z poczuciem humoru. Typ, co to zawsze pomoże sąsiadowi, zagada panią w sklepie, wniesie zakupy. Dla mnie – był ideałem. Może dlatego, że przez całe dzieciństwo robił za tego „dobrego glinę”, a mama... mama po prostu trwała. Nigdy nie widziałam, żeby się przytulali. Nigdy nie słyszałam, żeby się kłócili. Ale też nigdy nie widziałam ich naprawdę razem. Ojciec był tłem, ale tłem w idealnych kolorach.

Po jego śmierci nie umiałam znaleźć spokoju. Michał – mój mąż – próbował mnie pocieszać, ale ja czułam, że to nie tylko żałoba. To było coś innego. Taki nieznośny niepokój, który nie dawał spać, jakby w powietrzu wisiało coś, czego jeszcze nie wiem.

Zaczęłam grzebać. Najpierw w szufladzie z dokumentami. Potem w komputerze ojca, którego mama nie chciała nawet dotknąć. I wtedy natknęłam się na zdjęcie. Czarnobiałe, podniszczone. Ojciec, młody i uśmiechnięty, z kobietą, której nie znałam. Trzymał ją za rękę. Wtedy obraz „idealnego taty” – pierwszy raz się zachwiał.

– Julia, daj sobie spokój – mówił Michał, gdy po raz kolejny siedziałam w nocy nad zdjęciami i notatkami.

Ale ja nie umiałam. Coś w środku mówiło mi, że jeśli odpuszczę, stanę się taka jak mama – zamknięta w sobie, z twarzą maską, bez odpowiedzi. A ja... ja musiałam wiedzieć. Kim był naprawdę mój ojciec? I dlaczego wszyscy w tej rodzinie tak skutecznie nauczyli się milczeć?

Wiedziała od początku

– Mamo, muszę ci coś pokazać – powiedziałam, siadając przy stole w kuchni. Miała przed sobą gazetę i filiżankę kawy jak zawsze o ósmej rano.

Podsunęłam jej zdjęcie. To samo, które znalazłam. Czarno-białe, lekko rozmazane. On, uśmiechnięty i kobieta, której spojrzenie znałam tylko z filmów – ciepłe, wpatrzone. Intymne.

Mama przez chwilę nie reagowała. Wzięła zdjęcie do ręki, spojrzała na nie dłużej, niż powinno to zająć komuś, kto nie ma nic do ukrycia. A potem... odłożyła je z powrotem na stół.

– Wiedziałam – powiedziała tylko.

Zamarłam.

– Co... co to znaczy „wiedziałam”? – zapytałam, czując, jak miękną mi kolana.

– Znałam tę kobietę – dodała spokojnie, jakby mówiła o nowej sąsiadce, a nie o kobiecie, która mogła być kochanką jej męża.

– Czyli miał romans? – spytałam głupio, choć wszystko było jasne.

– Nie jeden – odparła bez mrugnięcia okiem. – Ale ta Justyna była najdłużej.

Milczałam. Jakby ktoś właśnie wcisnął mi do gardła rozżarzony kamień.

– I nic z tym nie zrobiłaś?! – wybuchnęłam w końcu. – Po prostu wiedziałaś i... i co? Gotowałaś mu zupę? Przykrywałaś kocem, gdy zasypiał przed telewizorem?

Mama spojrzała na mnie jak na dziecko, które nie zna jeszcze reguł świata.

– Milczałam, bo tak trzeba było. Bo dla was – dla ciebie i Klary – dom miał być spokojny. Cichy. Bez skandali. Bez sądów.

– Ale to wszystko było kłamstwem! – krzyknęłam, nie panując nad sobą.

Wstała, spojrzała mi w oczy.

– Lepiej czasem nie wiedzieć wszystkiego, Julia. Milcz, bo inaczej stracisz wszystko. Tak poradziła mi matka i tak zrobiłam.

Mój mąż też coś ukrywał

Wieczorem powiedziałam wszystko Michałowi. Siedzieliśmy w salonie, nasze dziecko już spało, w tle leciał jakiś dokument przyciszony niemal do zera. Pokazałam mu zdjęcie i opowiedziałam o rozmowie z mamą.

– I co ty na to? – zapytałam, oczekując reakcji, wsparcia, czegokolwiek.

Michał uniósł brwi, obejrzał zdjęcie bez większego zainteresowania i odłożył je na stół.

– No cóż... to przeszłość, Julka. Twój ojciec nie żyje. Po co to rozdrapywać?

– Jak to po co?! – uniosłam głos. – Bo to zmienia wszystko. Bo całe moje dzieciństwo było jednym wielkim przedstawieniem!

– Ale przecież to nie było twoje kłamstwo – próbował mnie uspokoić. – Nie ty zdradzałaś, nie ty milczałaś. Co ci to da, że będziesz to teraz rozkopywać?

Spojrzałam na niego uważnie. Zbyt spokojnie to mówił. Zbyt szybko chciał to zamieść pod dywan. I nagle coś we mnie drgnęło.

– Michał… – zaczęłam ostrożnie. – Czy ty wiesz coś więcej?

Pokręcił głową, jakby się oburzył na samą sugestię, ale nie odpowiedział od razu. I to milczenie – krótkie, może sekundowe – było jak sygnał alarmowy.

– Julka, nie idź tą drogą – powiedział w końcu. – Nie wszystko trzeba wiedzieć. Nie każde pytanie wymaga odpowiedzi.

Zamilkłam. Ale w środku aż się we mnie gotowało.

Mój ojciec zdradzał. Moja matka wiedziała i milczała. Mój mąż… nie chciał o tym rozmawiać. Wszyscy zachowywali się, jakby to była normalność. Jakby lojalność była tylko opcjonalna, a prawda – zbędna.

Czy ja też powinnam teraz milczeć? Jak mama? Przymknąć oczy, udawać, że nic się nie dzieje? Czy to jest właśnie kobiecy obowiązek w tej rodzinie?

Nie mogłam już dłużej milczeć

Była sobota rano, gdy usłyszałam głos matki za ścianą. Przyszłam do niej z wizytą. Ona rozmawiała przez telefon. Nie podsłuchiwałam. Przysięgam, nie celowo. Po prostu przechodziłam przez korytarz, a drzwi do pokoju były lekko uchylone. To, co usłyszałam, zbiło mnie z nóg.

– Klara, ona zaczyna zadawać pytania. Węszy. Znalazła zdjęcie – powiedziała mama.

Chciałam się cofnąć, ale coś mnie zatrzymało.

– Michał obiecał, że będzie ją uspokajał. Nie pozwolimy, żeby rozwaliła to, co jeszcze zostało – dodała, a w jej głosie nie było cienia niepokoju. Raczej... wyrachowanie.

Zamknęłam oczy. Klara. Moja siostra, z którą nie rozmawiałam od miesięcy. Michał. Mój mąż. I moja matka – ta wiecznie opanowana kobieta, której uczucia zawsze były trzymane w chłodnym sejfie.

Weszłam do pokoju bez pukania.

– Co jeszcze ukrywasz, mamo? – zapytałam, patrząc jej prosto w oczy. – I co wspólnego z tym wszystkim ma Michał?

Matka powoli odłożyła telefon. Jej twarz nie zdradzała żadnych emocji.

– Julia, proszę cię, nie pytaj – powiedziała cicho. – Zaufaj mi. Milcz.

– Milczeć?! – głos mi się załamał. – Przez całe życie nic innego nie robicie, tylko milczycie! A ja mam udawać, że nie widzę? Że nie słyszałam?!

Zacisnęła usta. Wstała z fotela, jakby chciała mi coś powiedzieć. Ale tylko westchnęła i ruszyła do kuchni, jakby ta rozmowa właśnie się skończyła.

– Nie będę już milczeć, mamo – powiedziałam za jej plecami. – Nie będę kolejnym ogniwem tej chorej tradycji.

Nie odwróciła się. Ale ja wiedziałam, że właśnie przekroczyłam granicę, zza której nie ma powrotu.

Zrobiła to, bo tak jej kazali

– Usiądź – powiedziałam do niej twardo. – I tym razem powiesz mi wszystko. Bez owijania w bawełnę, bez tych twoich gierek. Kim była ta Justyna? Ile ich było? I dlaczego nic nie zrobiłaś?

Matka westchnęła, jakby miała właśnie wstać od stołu operacyjnego, a nie rozmawiać z własną córką.

– Nie wiem, od czego zacząć.

– Od początku – odpowiedziałam. – A najlepiej od pierwszej kobiety, którą przyniósł na swoich butach do naszego domu.

Spojrzała na mnie z goryczą. Ale mówiła.

– Justyna była pierwsza, ale nie ostatnia. Znałam ją... może nie osobiście, ale wiedziałam, kim jest. Pracowała z twoim ojcem. Miała męża, dzieci. Wydawała się rozsądna. I może właśnie dlatego trzymała się z nim najdłużej. Ale były też inne. Krótsze. Szybsze. Bez znaczenia – dodała, jakby sama chciała w to uwierzyć.

– Może dla ciebie może bez znaczenia. Dla mnie to jak demolka całego dzieciństwa – szepnęłam.

– Myślisz, że mnie nie bolało? – spojrzała mi w oczy. – Że siedziałam sobie w salonie z herbatką i uśmiechem, gdy on wracał późno w nocy? Udawałam. Bo twoja babka też udawała. Bo mnie też wychowano w przekonaniu, że lepiej mieć dom bez prawdy niż prawdę bez domu.

Zamilkłam. Z jej ust padło coś, co nagle połączyło kropki.

– Babcia też była zdradzana? – zapytałam powoli.

Kiwnęła głową.

– Nie raz. Nie dwa. Ale nigdy nie odezwała się słowem. Dla dzieci. Dla sąsiadek. Dla siebie.

– A ty? Dlaczego powtórzyłaś ten sam schemat?

– Bo myślałam, że jestem silna. Że skoro zniosę wszystko i nic nie powiem, to wygram. Ale nie wygrałam. Przegrałam wszystko.

Usiadłam ciężko. Zaczynałam rozumieć. Ale to nie znaczyło, że umiałam to zaakceptować.

– I co teraz? Mam dalej udawać, że nic nie wiem?

Mama nie odpowiedziała. Ale jej milczenie mówiło więcej niż jakiekolwiek słowa.

To była podwójna zdrada

Czekałam, aż Michał położy syna spać. Wzięłam głęboki oddech, przygotowując się na rozmowę, która mogła złamać coś między nami na zawsze.

Usiadł naprzeciwko mnie, ze zmęczeniem wypisanym na twarzy.

– Muszę cię o coś zapytać – powiedziałam cicho, ale stanowczo. – I nie chcę, żebyś kłamał. Proszę.

Skinął głową. Czekał.

– Wiedziałeś o zdradach mojego ojca? Mówił ci o tym kiedyś?

Znieruchomiał. A potem, po kilku sekundach ciszy, które rozciągały się jak żyłka nad przepaścią, odpowiedział:

– Tak. Wspomniał raz. Na wieczorze kawalerskim mojego brata. Półżartem. Mówił, że mężczyzna musi mieć swoje tajemnice. Że najważniejsze, to nie dać się złapać, a jak już się coś wyda, to żeby kobieta miała wybór – milczeć albo odejść. Ale większość i tak milczy.

– A ty? Też masz swoje tajemnice?

Michał nie od razu podniósł wzrok.

– Julia… Ja… To było dawno. Przed narodzinami Franka. Krótko. Przypadek. Nic nie znaczyło.

– Zdradziłeś mnie?

– Tak – wyszeptał. – Ale to się skończyło. Twoja matka… wiedziała. Przejrzała mnie jak rentgen. Powiedziała mi prosto w twarz: „Skończ to. I nigdy nie mów jej ani słowa. Bo ona nie wybaczy. Nie tak jak ja”.

Poczułam, jakbym dostała w brzuch. Zdrada. Znowu. Ale tym razem to było bliżej. Nie opowieść o kimś, tylko o nas. O moim życiu.

– A więc to prawda – powiedziałam z goryczą. – Ta rodzina to tylko sieć milczenia i zdrady.

– Julia, kocham cię – Michał położył dłoń na mojej. – To był błąd. Jeden jedyny.

Patrzyłam na jego palce. Nie wiedziałam już, kim jestem w tej historii. Kolejną kobietą, która udaje, że nie widzi? Czy tą, która przerwie krąg?

Milczeć czy odejść?

Wyszłam z domu, zanim zaczęło świtać. Miasto jeszcze spało, światła uliczne rzucały na chodnik blade smugi, a powietrze pachniało jesienią i czymś… surowym. Prawdziwym.

Szłam bez celu. Bez planu. Chciałam po prostu iść, oddalić się od tego wszystkiego: od mamy, która milczała przez całe życie, od siostry, która się odwróciła, od Michała, który mnie zdradził i zataił to za zgodą mojej matki.

W głowie dudniło mi jedno pytanie: co teraz? Zostawić wszystko? Odejść, spakować siebie i dziecko, zacząć od nowa? Ale gdzie? Z czym? Z jakąś wiarą, że będzie lepiej? A może zostać i udawać, że da się to naprawić? Że jak się będzie dość długo patrzeć w sufit, to rysy znikną?

Usiadłam na ławce przy starym parku. Było zimno. Palce mi zgrabiały. W kieszeni miałam zdjęcie ojca z kochanką. I jedno zdjęcie mojego syna. Porównywałam ich.

Zrozumiałam coś, co wcześniej było poza moim zasięgiem. To nie jest tylko historia mojego ojca. Ani tylko mojego małżeństwa. To historia tego, co zostawiamy po sobie. I co wybieramy powielać.

Patrzyłam w swoje odbicie w ciemnym ekranie telefonu. Wyglądałam jak ktoś, kto przeżył więcej, niż chciał. Jeśli teraz zamilknę – nic się nie zmieni. Będę jak matka. Jak babka. Jak każda kobieta w tej rodzinie, która wybrała milczenie. Ale jeśli powiem prawdę... jeśli ją wypowiem na głos – może wszystko się zawali.

– Czy zniosę jej konsekwencje? – zapytałam samą siebie. Ale odpowiedzi nie znałam. Wiedziałam jedno. Już nigdy nie będę milczeć.

Julia, 32 lata

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: