„Codziennie po zmroku słyszałem głośne jęki na cmentarzu. Ktoś wreszcie musiał sprawdzić, co tam się wyprawia”

Nigdy nie uważałem się za strachliwego człowieka. Czternaście lat na kolei nauczyło mnie dwóch rzeczy: nie ufać nikomu zbyt szybko i nie bać się byle czego. Ale od kiedy przeszedłem na emeryturę i przeprowadziłem się do bloku przy cmentarzu na wzgórzu, zacząłem inaczej słuchać. Wiatr wydaje się bardziej podejrzany, światła w oknach bardziej rzucają się w oczy, a dźwięki – zwłaszcza dźwięki – stają się czymś więcej niż tylko tłem.

Pierwszy raz usłyszałem to w środę. Była 19:45, akurat kończyłem herbatę z malinami. Usłyszałem... jęk. Jakby ktoś próbował powiedzieć coś przez zaciśnięte gardło. Cichy, przeciągły, nienaturalny. Wyszedłem na balkon. Cisza. Ale następnego dnia – znów to samo. I następnego.

Nie mówiłem nikomu, bo wiadomo, jak to brzmi. Emeryt siedzi przy cmentarzu, słyszy jęki – gotowy scenariusz na kiepski dowcip. Ale w końcu zebrałem się na odwagę i zagadnąłem panią Zofię przy śmietniku. Wyrzucała papiery do kontenera.

– Pani Zosiu, pani też... słyszy coś podejrzanego wieczorami?

Zamrugała, po czym skinęła głową i szepnęła:

– Duchy, panie Andrzeju. Duchy się niecierpliwią. I coś mi mówi, że to przez tych, co im spokoju nie dają…

Spojrzała w kierunku łąki za cmentarzem. Poczułem, że coś naprawdę jest nie tak.

Nie tylko ja to słyszałem

Nie wytrzymałem. Człowiek może zignorować jeden, dwa wieczory. Ale minął tydzień, a to się powtarzało. Jęki stawały się coraz wyraźniejsze – jakby ktoś się męczył, jęczał z wysiłku albo z bólu. I może byłbym w stanie sam to jakoś przełknąć, ale jak zobaczyłem, że pies pana Romka odmówił spaceru w stronę cmentarza, zawrócił i... skulił uszy – to uznałem, że dość. Dzwonię na policję.

– Komenda Miejska, sierżant Kowal przy telefonie – odezwał się znajomy głos.

– Cześć Mietek, z tej strony Andrzej. Musisz tu przyjechać. Coś się dzieje na cmentarzu.

– Znowu? Andrzej, to nie te znicze, co się same zapalają?

– Nie tym razem. Słyszę jęki. Prawie co wieczór. Jakby ktoś… żywy… siedział pod ziemią.

Kowal westchnął, ale przyjechał. Znał mnie, wiedział, że nie jestem wariatem. Przynajmniej nie do końca. Z latarkami obeszliśmy kawałek ogrodzenia, potem przeszliśmy przez boczną furtkę. Cmentarz był jak zwykle – cichy, spokojny. I właśnie wtedy to się znów zaczęło. Jęk. Długi, niski, przeciągły. I głośno wypuszczane powietrze. Nie żadne miauczenie kota. To brzmiało... ludzko.

– Słyszałeś? – syknąłem.

Kowal zamarł.

– No dobra. Przyznaję. Coś tu, cholera, jęczy – wymamrotał, po czym uniósł latarkę. – Ale z grobów to raczej nie dobiega.

Ja z kolei poczułem, że serce wali mi jak młotem. Przez sekundę byłem pewien, że coś się poruszyło za żywopłotem. Coś... co nie miało cienia.

Po prostu mnie zatkało

– Tam – powiedziałem cicho, wskazując żywopłot, który oddzielał cmentarz od starej, zarośniętej łąki. – Coś tam jest.

Kowal ruszył pierwszy. Ostrożnie odchylił gałęzie i przeszedł przez dziurę w siatce. Ja, choć mniej odważny, zacisnąłem zęby i poszedłem za nim. Noc nie była już tylko ciemna – była gęsta. Trawa po kolana, rosa, zapach wilgoci. I te jęki. Głośniejsze. Rytmiczne. Jakby... wdech, wydech, stęknięcie. Wdech, wydech, jęk.

Zatrzymaliśmy się przy starej, pokrzywionej ławce. Za nią, kilka metrów dalej, pojawiły się… maty. Kolorowe, poukładane w rzędzie. A na nich – sylwetki. Dziesięć, może dwanaście osób, leżących w dziwnych pozach. Niektórzy mieli zamknięte oczy, inni mamrotali coś pod nosem. Jedna z kobiet leżała z nogami uniesionymi do góry i z rozdziawionymi ustami – to ona wydawała te charakterystyczne dźwięki.

– Co do... – wymamrotał Kowal, po czym podszedł. – Przepraszam, co tu się dzieje?

W tym momencie jedna z postaci wstała. Wysoka kobieta, blond włosy spięte w kitkę, sportowy strój.

– O, dobry wieczór! – uśmiechnęła się. – Basia jestem. Właśnie kończymy zajęcia.

– Zajęcia? – powtórzył Kowal, jakby nagle znalazł się w alternatywnej rzeczywistości.

– Joga. „Medytacja z przodkami”. Super energia tutaj panuje – dodała, wskazując na cmentarz. – Bliskość wieczności, ziemia, cisza, melancholia. Ludzie się tu otwierają.

Stałem za krzakiem z otwartą buzią.

– Ot, i rozwiązanie tajemnicy jęczących duchów – mruknąłem sam do siebie.

Mnie to wcale nie uspokoiło

– Przepraszam, ale... joga? Na łące przy cmentarzu? – Kowal próbował brzmieć neutralnie, ale jego ton bardziej przypominał przesłuchanie niż pogaduszki.

– No tak! – Basia rozłożyła ręce, jakby to było oczywiste. – To jest idealne miejsce. Ziemia nasiąknięta pamięcią. Medytujemy, oddychamy głęboko, czasem krzyczymy, czasem jęczymy... To pomaga ludziom uwolnić napięcia.

– Pani żartuje, prawda? – nie wytrzymałem i wreszcie wyszedłem zza krzaków. – Tu normalni ludzie przychodzą na groby bliskich, a wy się tu jękami i stękami popisujecie jak na jakimś... tanim wieczorku spirytystycznym!

Basia spojrzała na mnie zaskoczona.

– A pan to kto?

– Andrzej. Mieszkaniec. Człowiek, który od tygodnia nie może spać spokojnie, bo mu „bliskość wieczności” jęczy pod oknem.

– Rozumiem, że może to brzmieć dziwnie. Ale to są legalne zajęcia. Mamy zgodę od urzędu miasta. A nasi uczestnicy bardzo cenią tę formę praktyki. To nie są żadne wygłupy.

– No chyba że ktoś słucha tego zza żywopłotu! – warknąłem. – Pani w ogóle wie, jak to brzmi? Jakbyście egzorcyzmy odprawiali!

– To, że ludzie się otwierają, czasem płaczą, oddychają głęboko, nie znaczy, że robią coś złego – Basia zamilkła na chwilę. – Wyciszają się. Czasem nawet mówią, że po tych zajęciach lepiej odwiedzają swoich zmarłych. Bez strachu. Ze spokojem.

– Zmarli tego nie potrzebują. Spokoju potrzebują żywi, którzy mieszkają pięćdziesiąt metrów dalej!

Sierżant Kowal westchnął ciężko. I jakby chciał podsumować wszystko, co myślał, rzucił:

– No i mamy medytację wśród przodków. Tego jeszcze nie grali.

Zrobiło mi się trochę głupio

Długo nie musieliśmy czekać, żeby wieść się rozniosła. Plotka na naszym osiedlu rozchodzi się szybciej niż prąd w przewodach, zwłaszcza jeśli dotyczy cmentarza i jęków. Już następnego dnia na łące pojawiły się trzy osoby z krzesłami turystycznymi, które zasiadły jak w teatrze. Tydzień później był już cały tłum.

Pani Zofia przyprowadziła wnuczkę z lornetką.

– Żeby sobie dziewczynka pooglądała nowoczesne zboczenie – mruknęła do mnie konspiracyjnie. – Żeby wiedziała, jak nie należy się zachowywać.

Ludzie stali za ogrodzeniem, robili zdjęcia, niektórzy nawet kręcili filmiki. W końcu pojawił się też proboszcz z parafii – przyszedł z radą osiedla i z bardzo poważną miną.

Basia nie unikała rozmowy. Stała spokojnie, w sportowej kurtce, ręce skrzyżowane na piersi. Wokół niej jej grupa rozgrzewająca się do kolejnych zajęć.

– Proszę pani – zaczął proboszcz łagodnie, ale stanowczo – miejsce, które pani wybrała, to nie jest przestrzeń do robienia widowiska. Ludzie przychodzą tu modlić się za zmarłych.

– A my nikomu nie przeszkadzamy. Jesteśmy z boku, nie hałasujemy – odpowiedziała spokojnie Basia. – Zresztą, proszę popatrzeć: nie jesteśmy jedynymi, którzy tu przychodzą.

– Ale oni przychodzą się gapić na wasze wygibasy! – wtrąciła się pani Zofia. – To skandal!

Stałem obok i czułem... coś dziwnego. Niby duma, bo to dzięki mnie wszystko się ruszyło. Ale też lekkie ukłucie w żołądku. Patrzyłem na tych ludzi – rozciągających się, skupionych – i jakoś nie potrafiłem już tak łatwo ich wyśmiać.

Wieczorem, gdy spotkałem panią Zofię pod klatką, powiedziała mi:

– Dobrze, że się pan tym zajął. Ktoś musiał obronić moralność.

Skinąłem głową. A potem spojrzałem w stronę łąki. A tam – znów ktoś siedział po turecku. W ciszy. Zupełnie sam.

Coś mnie tam pociągnęło

To był czwartek. Wieczór jak każdy inny – cisza, herbata, telewizor gadający do nikogo. Ale jęki znów się zaczęły. Tym razem... inne. Cichsze, łagodniejsze. Jak westchnienia, nie krzyki. I nie wiem, co mnie tknęło, ale wstałem, ubrałem kurtkę i wyszedłem. Nie zadzwoniłem po Kowala. Nie szukałem sąsiadów. Poszedłem sam.

Cmentarz błyszczał od zniczy, choć nikogo przy grobach już nie było. Przeszedłem przez furtkę, przez żywopłot, aż znów stanąłem na łące. I zobaczyłem ich. Ludzi. W ciszy. Siedzących w kręgu. Nie rozciągali się. Nie jęczeli. Tylko oddychali.

Zostałem w cieniu. Nie chciałem, by mnie zobaczyli. Ale słyszałem wszystko. Szum trawy. Świerszcze. I jej głos – Basi.

– Oddychajcie. Tu. Teraz. Poczujcie, że tu jesteście. Z przodkami. Z tymi, co odeszli. Z tymi, co byli przed wami.

Przymknąłem oczy. Nie wiem dlaczego, ale pierwszy raz od bardzo dawna poczułem... spokój. Nie lęk. Nie wściekłość. Spokój. Usiadłem na ławce. Sam. Z dala. Wciągałem powietrze i słuchałem.

– Niech wasze oddechy połączą się z ziemią, która pamięta wszystko – powiedziała Basia.

Ziemia. Cisza. Ja. Nie wiem, ile tam siedziałem. Ale kiedy wracałem do domu, nie zamknąłem okna jak zwykle. Położyłem się i zasnąłem. Bez jęków. Bez złości. Pierwszy raz od miesięcy.

Dałem im spokój

Nie powiedziałem nikomu, że tam byłem. Ani Zofii, ani Kowalowi. A już na pewno nie Basi. Co miałbym im powiedzieć? Że Andrzej, emeryt, dawny tropiciel duchów, teraz sam siedzi po ciemku na łące i wsłuchuje się w oddechy obcych ludzi? Od tamtej nocy jęki mnie już nie budziły. A może po prostu przestałem je słyszeć? Albo przestałem się ich bać?

Basia dalej prowadziła swoje zajęcia. Tłum przerzedził się, gdy zniknęły sensacje, a zostali tylko ci, co naprawdę potrzebowali ciszy. Czasem, kiedy mijałem ją w sklepie albo na chodniku, kiwała mi głową. Nic więcej. I to mi pasowało. Nie próbowałem się zbliżyć. Ale czasem, późnym wieczorem, siadałem na tej samej ławce co wtedy i po prostu... oddychałem.

Z panią Zofią rozmawialiśmy jak dawniej – o śmieciach, o sąsiadach, o tym, że młodzi to teraz żadnych zasad nie mają. Ale gdy znów zaczęła mówić, że „może by tak zebrać podpisy, żeby ich przegonić”, powiedziałem spokojnie:

– Może lepiej dać ludziom trochę spokoju.

Spojrzała na mnie zaskoczona, jakbym powiedział coś w obcym języku. A potem tylko prychnęła i odeszła. Ja zaś zostałem. Nie ćwiczyłem jogi i nie miałem zamiaru oddychać „w jedności z przodkami”, ale wieczorami... zaczynało mi tego brakować. Coraz częściej myślałem, czy by tak – tylko raz – nie wziąć tej cholernej maty i nie spróbować. Dla siebie. Nie dla duchów.

Andrzej, 65 lat

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: