Świadek z rodziny

Każdy, kto składa w sądzie wniosek lub pozew, ma prawo wskazać dowody, które potwierdzą jego żądania. To uprawnienie przysługuje również drugiej stronie procesu. Dowodami mogą być dokumenty, ale także zeznania świadków. Często świadkami są osoby bliskie stron w postępowaniu cywilnym, tj. powoda i pozwanego a w karnym – oskarżonego. Przepisy na to zezwalają, ale dają im prawo do odmowy składania zeznań.

Powołanie świadka

Osoba, która składa pozew do sądu i chce powołać świadka, musi w piśmie podać dane tej osoby– imię, nazwisko oraz aktualny adres zamieszkania lub miejsca pracy, aby sąd mógł doręczyć wezwanie na rozprawę. Koniecznie też należy wskazać, na potwierdzenie jakich faktów świadek ma być przesłuchany.

Warto wiedzieć. Również na rozprawie można poprosić o powołanie świadka.Jeśli ma nim być osoba bliska, nie trzeba o tym uprzedzać sądu.

Uwaga! Świadkiem może być każdy bliski, o ile jest pełnoletni.Sąd na rozprawie zapyta świadka, czy jest osobą bliską czy obcą dla stron. To ważne, bo najbliżsi krewni mają specjalne uprawnienia.

Świadek w postępowaniu cywilnym

Zasadniczo każda osoba wezwana w charakterze świadka, musi złożyć zeznania. Przepisy dopuszczają jednak pewne wyjątki. Zgodnie z art. 261 Kodeksu postępowania cywilnego, osoby bliskie dla jednej ze stron mogą odmówić zeznań. Dotyczy to:

• małżonka,
• wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków),
• zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki),
• rodzeństwa (w tym przyrodniego),
• powinowatych w tej samej linii lub stopniu (ojczyma, macochę, zięcia, synową,
• dzieci adoptowanych i rodziców adopcyjnych.

Warto wiedzieć! Prawo do odmowy zeznań przysługuje również małżonkom, którzy są rozwiedzeni lub żyją w separacji.

Prawo do odmowy zeznań nie przysługuje w sprawach o tzw. prawa stanu, czyli np. w sprawach o:

• unieważnienie małżeństwa,z ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa,
• ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa,
• ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa,
• rozwiązanie adopcji.

To oznacza, że osoba bliska, która zostanie wezwana na świadka w jednej z tych spraw, ma obowiązek zeznawać.

Warto wiedzieć! Masz prawo uchylić się od odpowiedzi na konkretne pytanie sądu, jeśli odpowiedź mogłaby narazić ciebie lub osobę ci najbliższą na odpowiedzialność karną, hańbę (np. musiałabyś ujawnić intymne szczegóły ze swojego życia),dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową lub wiązałoby się z naruszeniem tajemnicy zawodowej, np. lekarskiej.

... i w sprawach karnych

To prokurator sporządza listę świadków i zamieszcza ją w akcie oskarżenia. Sam oskarżony też ma prawo wzywać podczas rozprawy świadków, ale musi podać ich adres. Zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego każda osoba, która zostanie wezwana, ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Może być też przesłuchana w miejscu swojego pobytu, gdy np. jest niepełnosprawna. Od reguły tej istnieje jednak szereg wyjątków.

Osoby najbliższe dla oskarżonego mają prawo odmowy zeznań. Mogą to zrobić zarówno podczas postępowania przygotowawczego, to znaczy na policji i w prokuraturze, jak i w sądzie, na rozprawie. Sędzia zawsze poucza świadka o przysługującym mu uprawnieniu, po upewnieniu się, że jest on osobą bliską dla oskarżonego. W sprawach karnych do osób bliskich przepisy zaliczają również konkubinę i konkubenta, o ile pozostają we wspólnym pożyciu. Nie dotyczy to osób, które się rozstały.

Uwaga! Prawo do odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.

Odmawiając zeznać, należy złożyć stosowne oświadczenie. Może mieć ono także formę pisemną.

Warto wiedzieć. Jeśli zdecydujesz się zeznawać, pamiętaj, że możesz uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić ciebie lub osobę ci najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Alicja Hass, redaktor Przyjaciółki i Pani Domu

Przeczytaj również:

Jak dochodzić swoich praw w sądzie

Na problemy z pracodawcą – sąd pracy

Na kłopoty z reklamacją – sąd konsumencki