Prawa i obowiązki rodziców

Pojawienie się dziecka na świecie oznacza dla nas, rodziców, nowe obowiązki – przede wszystkim opieki i utrzymania. Zarówno mama jak i ojciec mają takie same prawa i obowiązki. Może je ograniczyć jedynie sąd.

1. Dbałość o rozwój i wychowanie

• Rodzice muszą dbać o rozwój fizyczny i duchowy dziecka. Oznacza to, że powinniśmy zrobić wszystko, by zapewnić mu warunki dla prawidłowego rozwoju, np. dostarczając książki, pomoce naukowe, organizując zajęcia, na których będzie mogło rozwijać swoje zainteresowania.
• Mamy prawo wychowywać dziecko zgodnie z własnymi wartościami i światopoglądem. Możemy decydować, czy je ochrzcić czy posłać na religię. Nie wolno nam jednak nakazywać dziecku praktykowania określonego obrządku.
• Wolno nam wymagać od dziecka posłuszeństwa. Możemy też żądać, by na przykład sprzątało swój pokój, wracało do domu o określonej godzinie albo zabronić mu oglądania programu w telewizji, jeśli uznamy je za nieodpowiednie. Wprowadzane ograniczenia nie mogą jednak naruszać godności osobistej dziecka ani go zastraszać.
• Nie możemy stosować wobec dziecka kar cielesnych.

2. Wybór szkoły

• Mamy obowiązek zapewnić dziecku edukację. Powinno ono uczęszczania do szkoły podstawowej i gimnazjum – tzw. obowiązek szkolny rozpoczyna się w roku, w którym dziecko kończy 7 lat.
• Możemy wybrać dla dziecka dowolną szkołę (publiczną, niepubliczną, prywatną). Jeśli nie poślemy dziecka do szkoły, albo nie dopilnujemy, by chodziło regularnie (opuści ponad połowę zajęć) grozi nam upomnienie, a w dalszej perspektywie – kara grzywny (do 5 000 zł) i w końcu sąd rodzinny.

Uwaga! Przepisy pozwalają na tzw. edukację domową. Trzeba jednak uzyskać na to zgodę dyrektora szkoły – wniosek składa się do 31 maja. Do niego należy dołączyć m.in. opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dziecko musi realizować w domu program MEN i co roku przystępować do egzaminów klasyfikacyjnych.

3. Troska o zdrowie

To my, jako rodzice jesteśmy odpowiedzialni za wykonanie szczepień obowiązkowych naszych dzieci (np. przeciw gruźlicy, krzuścowi, polio). Jeśli się na to nie zdecydujemy, pediatra opiekujący się dzieckiem ma obowiązek powiadomić Sanepid. Ten wyśle pismo, wzywające do dopełnienia obowiązku szczepień, a potem pismo do wojewody o nałożenie kary grzywny.

Warto wiedzieć. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 kwietnia 2011 r. stwierdził, że działania Sanepidu karzące za niezaszczepienie dzieci, nie są zgodne z prawem. Inspekcja może wyłącznie upominać rodziców, ale nie powinna nakładać na nich kar.

4. Zarząd majątkiem dziecka

• Dziecko, które nie ukończyło jeszcze 18 lat, może posiadać majątek, jednak nie ma prawa nim dysponować. To rodzice lub opiekunowie prawni dziecka sprawują zarząd nad jego majątkiem. Jeśli dziecko nie ma jeszcze 13 lat, rodzice lub opiekunowie prawni decydują w jego imieniu o każdej kwestii. Między 13. a 18. rokiem życia dziecko może dysponować swoim majątkiem w sposób ograniczony, np. wydawać własne pieniądze na drobne zakupy. Może też zostać stroną umowy, np. darowizny, ale zgodę na jej przyjęcie zawsze muszą wyrazić rodzice.
• Bez zezwolenia sądu rodzinnego i opiekuńczego rodzicom nie wolno dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Nie możemy więc zdecydować np. o sprzedaży mieszkania zapisanego na dziecko, dokupieniu do tej nieruchomości garażu albo o odrzuceniu przez dziecko spadku.

Warto wiedzieć. Zarządzanie majątkiem dziecka nie obejmuje jego zarobków i przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku, np. laptopa, którego dostało w prezencie.

5. Obowiązek alimentacyjny

• Oboje rodzice muszą zapewnić dziecku środki utrzymania. Nawet pozbawienie władzy rodzicielskiej czy ukończenie przez dziecko 18 lat nie zwalnia z tego obowiązku. Zgodnie z przepisami rodzice są zobowiązani łożyć na dziecko do momentu, gdy będzie w stanie samo się utrzymywać. Gdy dziecko jest niepełnosprawne, obowiązek ten nigdy nie wygasa.
• Jeśli jedno z rodziców nie płaci, drugie może wystąpić w imieniu małoletniego dziecka z pozwem o alimenty. Po ukończeniu 18. roku życia z takim pozwem występuje już dziecko we własnym imieniu.

Alicja Hass, autorka jest redaktorem Przyjaciółki i Pani Domu