Znalazłaś tartrazynę w składzie płatków śniadaniowych i zastanawiasz się, czy jest szkodliwa? Tartrazyna to popularny barwnik E102, który nadaje produktom żółty kolor. Jeśli nie spożywasz jej w dużych ilościach, to nie musisz się jej obawiać, ale sprawdź jeszcze, czy nie masz przeciwwskazań do stosowania tartrazyny.
Spis treści:
- Tartrazyna E102 - co to jest?
- Czy tartrazyna jest szkodliwa i dla kogo?
- W jakich produktach występuje tartrazyna E102?
- Czy tartrazyna jest zdrowa? Porady od dietetyka
Tartrazyna E102 - co to jest?
Tartrazyna (E102) to żółty barwnik wykorzystywany w żywności, ale także w lekach, kosmetykach i tekstyliach. Inna nazwa na tartrazynę to żółcień żywnościowa 5. Barwnik ten został dopuszczony do stosowania w żywności przez FDA w 1969 roku. Jego celem jest sprawienie, aby produkty wysoko przetworzone, np. słodycze, napoje gazowane czy płatki śniadaniowe, wydawały się bardziej świeże i apetyczne.
Czy tartrazyna jest szkodliwa i dla kogo?
Tartrazyna nie jest szkodliwa w ilościach, w jakich występuje w żywności. Bezpieczne spożycie (ADI) tartrazyny wynosi 0-10 mg/kg masy ciała na dobę.
Tartrazyna spożywana w dużych ilościach może być szkodliwa. Dodaje się ją do wielu produktów spożywczych, więc coraz łatwiej jest przekroczyć dzienne, bezpieczne spożycie na ten żółty barwnik E102.
Tartrazyna zaczęła budzić obawy wśród ludzi już w latach dwudziestych XX wieku. Szczególne kontrowersje pojawiły się odnośnie negatywnego wpływu tartrazyny na zdrowie dzieci. Pierwsze badania na temat jej szkodliwości u dzieci pojawiły się dopiero w 1973 roku. Badacze od tamtego czasu stale pracują nad ustaleniem związku między tartrazyną a wpływem na zdrowie, w tym zaburzeniami zachowania u dzieci i rozwojem nowotworów.
Czy tartrazyna jest szkodliwa dla dzieci?
Kilka badań wskazuje, że tartrazyna może powodować nadpobudliwość u niektórych dzieci. Oprócz tego zaobserwowano też następujące objawy:
- niepokój,
- przerywanie lub mówienie zbyt wiele,
- impulsywność,
- problemy z koncentracją,
- nadmierne wiercenie się.
Badania dotyczące stosowania sztucznych barwników spożywczych, w tym tartrazyny, przez dzieci wykazały, że duże dawki (określane jako 50 mg lub więcej) powodowały negatywny wpływ na zachowanie dzieci. W latach 2004-2007 przeprowadzono trzy przełomowe badania w tym temacie. Przedszkolakom oraz dzieciom w wieku 8-9 lat podawano soki owocowe z różną zawartością tartrazyny. Wyniki jednego z badań wykazały, że zarówno przedszkolaki, jak i dzieci, którym podawano soki z tartrazyną, wykazywały trochę wyższą nadpobudliwość ruchową w porównaniu z tymi, którym podawano placebo.
Działanie tartrazyny na dzieci z ADHD
Dzieci już ze zdiagnozowanym zespołem nadpobudliwości psychoruchowej ADHD mogą być wyjątkowo wrażliwe na tartrazynę. Naukowcy odkryli, że usunięcie sztucznych barwników, w tym tartrazyny, z diety dzieci z ADHD, może być tak skuteczne, jak leczenie metylofenidatem (który jest lekiem przyjmowanym przez osoby z ADHD). Na razie jednak naukowcy i FDA są zgodni co do tego, że sama dieta nie jest przyczyną objawów ADHD u dzieci.
Tartrazyna znajduje się wśród sześciu sztucznych barwników, dla których Unia Europejska wymaga, aby produkty je zawierające były oznaczone stwierdzeniem “Może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci”. W 2011 roku komitet doradczy Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) głosował przeciwko stosowaniu takich etykiet na żywności, powołując się na brak wystarczających dowodów na szkodliwość tartrazyny. Nie podjęto jednak żadnych zmian, zlecając dalsze badania w tym temacie.
Czy tartrazyna powoduje raka?
Obecnie brakuje wystarczających dowodów, aby jednoznacznie stwierdzić, czy tartrazyna powoduje raka u ludzi. W 2015 r. zbadano wpływ tartrazyny na ludzkie białe krwinki (leukocyty). Po trzech godzinach ekspozycji na tartrazynę okazało się, że uszkadza ona białe krwinki w każdym badanym stężeniu. Naukowcy odkryli, że komórki najbardziej narażone na działanie tartrazyny nie mogły się same wyleczyć. Taka sytuacja może zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu. Najbardziej narażone na szkodliwe działanie tartrazyny były komórki przewodu pokarmowego, ponieważ mają bezpośrednią styczność z tartrazyną pochodzącą z żywności. Badanie to zostało przeprowadzone na izolowanych komórkach, a nie na ludzkim organizmie, dlatego nie można na jego podstawie wyciągnąć jednoznacznych wniosków odnośnie rakotwórczego działania tartrazyny na ludzi.
Alergia na tartrazynę
Tartrazyna może być przyczyną poważnych reakcji alergicznych, których mechanizm nie jest do końca poznany. Osoby wrażliwe reagują na barwnik E102 na różne sposoby. Do głównych objawów nietolerancji tartrazyny należą:
- wysypki skórne,
- pokrzywka,
- przekrwienie nosa.
Tartrazyna może powodować również astmę u niektórych osób. Leczenie alergii na tartrazynę polega głównie na unikaniu narażenia na alergeny. Osoby nietolerujące tartrazyny powinny ograniczyć lub całkowicie wykluczyć produkty spożywcze, kosmetyki i leki zawierające ten barwnik.
W 1986 roku ustalono, że tylko około 1 na 10 000 osób jest na tyle wrażliwa, że po spożyciu tartrazyny pojawia się u nich pokrzywka. Stwierdzono również, że nie ma wystarczających dowodów potwierdzających rolę tartrazyny w wywoływaniu ataków astmy. Jednakże FDA nakazała producentom oznaczenie tego barwnika na etykiecie produktów, aby osoby wrażliwe na tartrazynę mogły jej unikać.
Tartrazyna a kobiety w ciąży
Działanie tartrazyny u kobiet w ciąży nie jest jeszcze dobrze poznane. Badania na zwierzętach dotyczące prenatalnego narażenia na sztuczne barwniki spożywcze, w tym tartrazynę, wykazały pewne problemy u potomstwa szczurów, takie jak spadek motywacji i niepokój. Wyniki badań przeprowadzone na ciężarnych zwierzętach nie oznaczają, że u ludzkich niemowląt mogą wystąpić takie same objawy. Sugerują one jednak, że potrzebne są dalsze badania dotyczące szkodliwości tartrazyny na kobiety w ciąży.
Zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności w spożyciu substancji chemicznych i dodatków do żywności, w tym sztucznych barwników spożywczych takich jak tartrazyna, przez kobiety w ciąży. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów po spożyciu tartrazyny lub innych dodatków do żywności przez kobiety ciężarne, zalecana jest konsultacja z lekarzem.
W jakich produktach występuje tartrazyna E102?
Tartrazynę możesz znaleźć w takich produktach spożywczych jak:
- smakowe napoje gazowane,
- gotowe mieszanki do ciast,
- cukierki,
- chipsy,
- miód,
- żelki,
- sosy,
- przyprawy,
- jogurty,
- soki,
- płatki śniadaniowe,
- niektóre lody i sorbety.
Tartrazyna stosowana jest również w karmie dla kotów, psów, ryb, ptaków i małych gryzoni. Ten popularny barwnik można znaleźć także w lekach, kosmetykach, a nawet farbach. Przykłady produktów zawierający tartrazynę:
- szminki do ust,
- produkty do pielęgnacji włosów,
- mydła, kremy i balsamy do rąk,
- produkty do golenia,
- płyny do płukania jamy ustnej,
- pasty do zębów,
- detergenty,
- szampony,
- tabletki witaminowe.
Tartrazyna jest dopuszczona do spożycia w większości krajów Unii Europejskiej, USA, Japonii i Australii. Tartrazyna jest zakazana m.in. w Austrii i Norwegii.
Ilość tartrazyny w wybranych produktach spożywczych
Istnieją konkretne regulacje odnośnie maksymalnej ilości tartrazyny, która może występować w określonych produktach spożywczych. Poniżej znajdziesz kilka przykładów, które obowiązują w Unii Europejskiej:
- cukierki - 300 mg/kg,
- napoje gazowane - 100 mg/kg,
- lody - 200 mg/kg,
- ryba wędzona - 100 mg/kg,
- chleb - 200 mg/kg,
- sery topione - 100 mg/kg,
- owoce kandyzowane - 200 mg/kg,
- musztarda - 300 mg/kg,
- sosy - 500 mg/kg,
- zupy - 50 mg/kg.
Podane wartości są maksymalną dawką, którą zgodnie z prawem można dodać do żywności. Zazwyczaj ilość tartrazyny w produktach spożywczych jest znacznie niższa.
Czy tartrazyna jest zdrowa? Porady od dietetyka
Tartrazyna spożywana w umiarkowanych ilościach nie ma negatywnego wpływu na zdrowie. Powinny na nią uważać głównie dzieci, kobiety w ciąży i alergicy. Jeśli mimo wszystko wciąż zastanawiasz się, czy warto jeść produkty zawierające tartrazynę mam dla ciebie kilka praktycznych porad:
- Wraz z upływem lat na polskim rynku pojawia się coraz więcej wysoko przetworzonych produktów, które posiadają w swoim składzie tartrazynę. Polecam ci spożywać je w umiarkowanych ilościach, nie tylko ze względu na dodatek tartrazyny, ale także ogólną, niewielką wartość odżywczą produktów wysoko przetworzonych, takich jak słodzone napoje gazowane czy chipsy (w których najczęściej znajduje się tartrazyna). Takie produkty jedzone od czasu do czasu nie wpłyną negatywnie na twoje zdrowie, ale już jedzone codziennie i w dużych ilościach mogą mieć na nie negatywny wpływ.
- Zadbaj o zróżnicowaną i odżywczą dietę, zamiast polegać tylko na produktach zawierających dużą ilość sztucznych barwników spożywczych, np. tartrazyny. Wybieraj produkty kolorowe, ale te naturalnie barwione, takie jak owoce, warzywa i zboża, które dostarczają również cennych witamin, składników mineralnych i przeciwutleniaczy.
- Zapoznaj się z etykietą każdego produktu spożywczego, który wkładasz do swojego koszyka podczas robienia zakupów. Dzięki temu dowiesz się jakie produkty zawierają tartrazynę. Będziesz wtedy mogła wybierać produkty, które zawierają minimalną ilość tego barwnika. Nie musisz całkowicie z nich rezygnować, ale bądź świadoma tego, że tam występują. Ta świadomość pozwoli ci dokonywać na co dzień zdrowych wyborów żywieniowych.
Źródła:
Floriano J.M., Rosa E., Amaral Q.D., Zuravski L., Chaves P.E. et al.: Is tartrazine really safe? In silico and ex vivo toxicological studies in human leukocytes: a question of dose. Toxicol Res. 2018, 7(6), 1128-1134.
Arnold L.E., Lofthouse N., Hurt E.: Artificial Food Colors and Attention-Deficit/Hyperactivity Symptoms: Conclusions to Dye for. Neurotherapeutics. 2012, 9, 599-609.
Soares B.M., Araujo T.A., Ramos J.A., Pinto L.C., Khayat B.M. et al.: Effects on DNA Repair in Human Lymphocytes Exposed to the Food Dye Tartrazine Yellow. Anticancer Research. 2015, 35(3), 1465-1474.
Czytaj także:
Czy azotyn sodu jest rakotwórczy? Wpływa na zdrowie
Czy dwutlenek siarki szkodzi? To częsty dodatek do suszonych owoców
Czym jest guma guar i czy jest szkodliwa?
