Każdy z nas spotkał się pewnie z terminem tzw. zawód zaufania publicznego. Co się pod tym kryje? To zawody, które ze względu na swoje kluczowe znaczenie dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa, mają określone prawa i przywileje. Można do nich zaliczyć m.in. medycynę i prawo. Przedstawiciele zawodów zaufania publicznego na mocy obowiązującej Konstytucji (art. 17 ust. 1) otrzymali nadzwyczajne prawo zorganizowania się w korporacje, określane mianem samorządów zawodowych.
Trochę historii
Pierwsza polska organizacja samorządowa lekarzy – Collegium Medicorum Gedanensis – powstała w Gdańsku na początku XVII w. Jej celem było ograniczenie działalności znachorów i szarlatanów. Lekarze uzyskali wówczas szereg przywilejów nadanych przez króla Władysława IV. Przed rokiem 1918 polski samorząd lekarski działał na terenie zaboru austriackiego i pruskiego. Po uzyskaniu niepodległości, Sejm w 1921 roku powołał izby lekarskie, a w roku 1938 – izby lekarsko-dentystyczne. Okupacja i lata powojenne to koniec samorządu lekarskiego. Reaktywowano go dopiero w 1989 roku. Uchwaloną wówczas ustawę o izbach lekarskich zmieniono w 2009 r.
Organizacja samorządu lekarskiego
Jednostkami lekarskiego samorządu zawodowego są:
- Naczelna Izba Lekarska
- okręgowe izby lekarskie
Każdy lekarz i lekarz dentysta mający prawo wykonywania zawodu w Polsce jest członkiem izby z mocy prawa.
Obecnie funkcjonują 23 izby okręgowe oraz Wojskowa Izba Lekarska w Warszawie, która ma status prawny izby okręgowej, ale działa na terenie całego kraju.
We wspólnym samorządzie lekarze i lekarze dentyści mają równe prawa.
Naczelna Izba Lekarska oraz izby okręgowe są od nikogo niezależne – podlegają jedynie przepisom prawa.
Czym zajmują się izby lekarskie
Ich podstawowe zadania to:
- ustanawianie obowiązujących lekarzy i lekarzy dentystów zasad etyki i deontologii zawodowej oraz dbanie o ich przestrzeganie;
- współdziałanie w sprawach doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów;
- sprawowanie pieczy nad sumiennym i zgodnym z aktualną wiedzą medyczną wykonywaniem zawodów lekarza i lekarza dentysty;
- prowadzenie postępowań w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy poprzez dwa organy Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Sąd Lekarski
- przyznawanie prawa wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty i prowadzenie ich rejestrów;
- reprezentowanie interesów lekarzy i lekarzy dentystów (także dotyczących warunków pracy i wynagrodzeń);
- zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdrowotności społeczeństwa, polityki zdrowotnej państwa oraz organizacji ochrony zdrowia w celu budowania bezpiecznego dla pacjentów i przyjaznego dla pracowników systemu ochrony zdrowia.
Naczelna Izba Lekarska
Naczelna Izba Lekarska (NIL) zrzesza i reprezentuje lekarzy oraz lekarzy dentystów. Sprawuje też nadzór nad tym, by lekarze wykonywali swój zawód w sposób należyty. Naczelna Rada Lekarska współpracuje z wieloma organizacjami międzynarodowymi i uczestniczy w pracach m.in. Stałego Komitetu Lekarzy Europejskich Europejskiej Unii Lekarzy czy Europejskiej Regionalnej Organizacji Światowej Federacji Dentystycznej. Działanie NIL reguluje ustawa z 2 grudnia 2009 roku o izbach lekarskich.
Najwyższym organem Naczelnej Izby Lekarskiej jest Krajowy Zjazd Lekarzy. W okresie między krajowymi zjazdami lekarzy działalnością Naczelnej Izby Lekarskiej kieruje Naczelna Rada Lekarska.
Na Krajowym Zjeździe Lekarzy wybierany jest Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej (od maja 2018 r. jest nim chirurg, prof. dr hab. med. Andrzej Matyja), członkowie Naczelnej Rady Lekarskiej, Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej i jego zastępcy, członkowie Naczelnego Sądu Lekarskiego, Naczelnej Komisji Rewizyjnej i Krajowej Komisji Wyborczej.
Kadencja organów izb wynosi 4 lata.
Zadania Naczelnej Rady Lekarskiej
Naczelna Rada Lekarska powinna m.in.
- sprawować pieczę nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodów lekarza i lekarza dentysty przez członków samorządu;
- upowszechniać zasady etyki lekarskiej oraz dbać o ich przestrzeganie;
- reprezentować i chronić interesy zawodowe członków samorządu;
- wykonywać uchwały Krajowego Zjazdu Lekarzy;
- czuwać nad prawidłową realizacją zadań samorządu;
- wspomagać, koordynować i nadzorować działalność okręgowych rad lekarskich;
- reprezentować zawodów lekarza i lekarza dentysty wobec organów administracji publicznej oraz innych organizacji;
- określać sposoby podejmowania uchwał przez organy izb lekarskich;
- uchwalać zasady gospodarki finansowej samorządu;
- określać wysokości składki członkowskiej;
- rozpatrywać odwołania od uchwał okręgowych rad lekarskich;
- analizować, opiniować i proponować kierunki rozwoju ochrony zdrowia;
- uchwalać budżet Naczelnej Izby Lekarskiej oraz rozpatrywać sprawozdania z jego wykonania;
- prowadzić Rejestr Ukaranych Lekarzy i Lekarzy Dentystów Rzeczypospolitej Polskiej;
- wydawanie Biuletynu Naczelnej Izby Lekarskiej;
- wydawać Gazetę Lekarską;
- przedstawiać sprawozdania z działalności Krajowemu Zjazdowi Lekarzy.
Ważne organy Naczelnej Izby Lekarskiej
Spośród organów funkcjonujących w strukturze NIL warto wymienić przede wszystkim Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Sąd Lekarski a także Biuro Praw Lekarza.
Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej.
Prowadzi postępowanie wyjaśniające, sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników, występuje jako oskarżyciel przed sądami lekarskimi, rozstrzyga spory o właściwość międzyokręgowymi rzecznikami. Służy mu prawo do udziału w posiedzeniach Naczelnej Rady Lekarskiej i jej Prezydium z głosem doradczym.
W okręgowych izbach lekarskich działają okręgowi rzecznicy odpowiedzialności zawodowej i ich zastępcy.
Naczelny Sąd Lekarski m.in. rozpatruje sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej, rozpatruje zażalenia, rozpatruje również protesty przeciwko ważności wyborów w izbach lekarskich. Przewodniczącemu Naczelnego Sądu Lekarskiego przysługuje prawo do udziału w posiedzeniach Naczelnej Rady Lekarskiej i jej Prezydium z głosem doradczym.
W okręgowych izbach lekarskich są okręgowe sądy lekarskie.
Biuro Praw Lekarza. Rzecznik Praw Lekarza występuje w obronie godności zawodu lekarza i broni zbiorowych interesów lekarzy. Podejmuje też interwencje na rzecz indywidualnego lekarza, szczególnie, gdy naruszenie jego praw może mieć konsekwencje dla całego środowiska. ponadto koordynowanie wspólnych działań pełnomocników do spraw zdrowia lekarzy i lekarzy dentystów powołanych przez okręgowe rady lekarskie. Obecnie Rzecznikiem Praw Lekarza jest
dr n. med. Grzegorz Krzyżanowski.
W sprawach indywidualnych ochroną godności zawodu lekarza zajmują się tym biura praw lekarza lub rzecznicy praw lekarza przy okręgowych izbach lekarskich.
Rejestry Naczelnej Izby Lekarskiej
NIL prowadzi:
- Centralny Rejestr Lekarzy i Lekarzy Dentystów Rzeczypospolitej Polskiej (CRL). Nie jest rejestrem państwowym. Został udostępniony w internecie m.in. po to, by pacjent mógł sprawdzić dane o lekarzu Służy też sprawdzeniu lekarza przez innego lekarza w celach związanych z procesem leczenia pacjenta. Najwyższym organem okręgowych izby lekarskich są okręgowe izby lekarzy. W okresie między krajowymi zjazdami lekarzy działalnością Naczelnej Izby Lekarskiej kieruje Naczelna Rada Lekarska, a w okręgowych izbach lekarskich – okręgowe rady lekarskie.
- Centralny Rejestr Felczerów. Jest prowadzony na zlecenie Ministerstwa Zdrowia. Felczerem jest osoba, która nie ukończyła wyższych studiów medycznych, lecz zdobyła odpowiednie kwalifikacji na poziomie średnim. O wielu lat nie kształci się nowych felczerów. Obecnie jest 285 felczerów czynnych zawodowo i 727 nie wykonujących zawodu.
- Rejestr Ukaranych Lekarzy i Lekarzy Dentystów Rzeczypospolitej Polskiej. Informację o ukaraniu lekarza mogą uzyskać sądy i prokuratura, organy samorządu lekarskiego oraz zainteresowany lekarz.
- Rejestr Podmiotów Prowadzących Kształcenie Podyplomowe.
Odpowiedzialność lekarzy
Członkowie izb lekarskich ponoszą odpowiedzialność za naruszenie zasad etyki lekarskiej lub przypisów związanych z wykonywaniem zawodów lekarza i lekarza dentysty. Postępowanie wyjaśniające prowadzi rzecznik odpowiedzialności zawodowej. Jeśli potwierdzi przewinienie – sprawa jest kierowana do sądu lekarskiego. Sąd lekarski może orzec kary:
- upomnienia,
- nagany,
- karę pieniężną,
- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w placówkach ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat,
- ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat,
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat,
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Od orzeczenia okręgowego sądu lekarskiego stronom przysługuje odwołanie do Naczelnego Sądu Lekarskiego.
Od prawomocnego orzeczenia sądu lekarskiego kończącego postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego. Mogą ją wnieść strony, minister zdrowia i Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej.
Przeczytaj też o prawach pacjenta:
Jak działa Rzecznik praw pacjenta
Prawa pacjenta – co nam się należy w przychodni, szpitalu i w razie nagłej choroby
Co zrobić gdy lekarz popełni błąd
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
