Spis treści:
- Rola potasu w organizmie
- Potas we krwi - norma
- Objawy nadmiaru i niedoboru potasu we krwi
- Za dużo potasu - przyczyny
- Za mało potasu - przyczyny
- Za dużo potasu - co robić?
- Za mało potasu - co robić?
Rola potasu w organizmie
Potas (K+) to kation występujący w organizmie w dużych ilościach (jest drugi po sodzie). Skoncentrowany jest głównie w mięśniach, a także w wątrobie i krwinkach czerwonych. Potas jest niezwykle ważny zwłaszcza dla prawidłowej pracy układu krążenia i układu nerwowego.
Rola potasu w organizmie:
- wpływa na ciśnienie osmotyczne,
- bierze udział w zapewnieniu równowagi gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej organizmu,
- wspomaga prawidłową pracę serca,
- katalizuje wiele reakcji enzymatycznych,
- odpowiada za przesyłanie impulsów nerwowych,
- zapewnia prawidłową pracę mięśni,
- uczestniczy w syntezie białka.
Potas dostarczamy organizmowi z pożywieniem. U osób zdrowych odżywiających się w sposób w miarę zrównoważony niedobory potasu są bardzo rzadkie. Nasza dieta zapewnia wystarczającą ilość potasu, a nawet przekracza zapotrzebowanie człowieka.
Potas we krwi - norma
Norma potasu we krwi to 3,5-5,0 mmol/l. Poziom potasu w organizmie jest sprawdzany w badaniu zwanym jonogramem. Ocenia on równowagę wodno-elektrolitową organizmu. Badanie jest przydatne zwłaszcza w diagnostyce zaburzeń pracy serca oraz podczas terapii lekami moczopędnymi. Oznaczanie stężenia potasu we krwi przeprowadza się podobnie jak tradycyjną morfologię - poprzez pobranie krwi żylnej ze zgięcia łokciowego. I chociaż niedobór lub nadmiar potasu występują rzadko, warto wiedzieć, jak rozpoznać te stany.
Kiedy należy zbadać potas we krwi?
Są sytuacje, w których stężenie potasu we krwi należy regularnie monitorować. Rutynowo badanie wykonuje się u chorych z zaburzeniami rytmu serca. Potas należy też badać w przypadku:
- nadciśnienia,
- przyjmowania leków moczopędnych (diuretyków),
- stanów przebiegających z biegunką i wymiotami,
- regularnego spożywania napojów z kofeiną lub alkoholu,
- intensywnej regularnej aktywności fizycznej,
- gdy zachodzi podejrzenie niewydolności nerek.
Poza tym lekarz może zlecić badanie, gdy występują objawy wskazujące na nieprawidłowe stężenie potasu w organizmie.
- nocne kurcze mięśni,
- osłabienie siły mięśniowej,
- zaburzenia pracy serca,
- osłabienie.
Objawy nadmiaru i niedoboru potasu we krwi
Zbyt wysoki poziom potasu we krwi to hiperkaliemia. W łagodnych i umiarkowanych stanach przebiega bezobjawowo. W niektórych przypadkach osoba z za wysokim stężeniem potasu może odczuwać:
- zaburzenia czucia,
- mrowienie wokół ust i języka,
- zaburzenia rytmu serca,
- apatię,
- osłabienie siły mięśniowej,
- kurcze mięśni.
Jest to groźny stan. W skrajnych przypadkach hiperkaliemia prowadzi do zatrzymania pracy serca i śmierci.
Obniżony poziom potasu to hipokaliemia. Zbyt niski poziom potasu może się objawiać:
- zaburzeniami pracy serca,
- wysokim ciśnieniem krwi,
- osłabieniem siły mięśni,
- zaparciami,
- nudnościami,
- osłabieniem,
- zatrzymaniem moczu,
- zaburzeniami neurologicznymi,
- zaburzeniami pracy nerek.
Za dużo potasu - przyczyny
Za duże stężenie potasu we krwi, czyli przekraczające normę 5,0 mmol/l, może wystąpić z powodu:
- niewydolności nerek,
- odwodnienia,
- poważnych urazów, oparzeń (zniszczenie czerwonych krwinek),
- przyjmowania niektórych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, beta-blokerów, inhibitorów konwertazy angiotensyny,
- niewydolności nadnerczy,
- cukrzycy typu 1,
- przyjmowania zbyt dużej ilości suplementów z potasem,
- dożylnego podania nadmiernej ilości tego pierwiastka.
Choroby nerek to najczęstsza przyczyna za wysokiego stężenia potasu we krwi.
Jego nadmiar jest wydalany z organizmu wraz z moczem, dlatego dieta bogata w produkty spożywcze zasobne w potas nie powoduje skutków ubocznych. Jedynie przyjmowanie dużej ilości suplementów potasu może przyczynić się do nadmiernego gromadzenia się tego pierwiastka w organizmie.
Dawka toksyczna potasu dla człowieka, która powoduje zatrucie i zatrzymanie akcji serca, wynosi około 18 g na dzień.
Za mało potasu - przyczyny
Do obniżenia stężenia potasu poniżej normy, czyli poniżej 3,5 mmol/l, dochodzi najczęściej wskutek:
- terapii lekami moczopędnymi,
- biegunek i wymiotów,
- restrykcyjnych głodówek,
- niedożywienia (np. przy anoreksji),
- dużej potliwości,
- przewlekłych chorób jelit,
- nadużywania alkoholu,
- kwasicy ketonowe po podaniu zbyt dużej dawki insuliny u chorych na cukrzycę.
Za dużo potasu - co robić? Jak obniżyć potas?
Najczęściej wzrost potasu w organizmie jest spowodowany chorobą. Ważne jest to, jakie leki lub suplementy przyjmuje dana osoba oraz jakie objawy się pojawiają. Dlatego w przypadku nieprawidłowego wyniku badania, należy udać się do lekarza. Dopiero specjalista, na podstawie wywiadu lekarskiego i ewentualnie innych badań diagnostycznych, może ustalić właściwą przyczynę nadmiaru potasu we krwi.
Aby obniżyć potas, czasami konieczne jest zmodyfikowanie diety na dietę ubogopotasową poprzez unikanie produktów bogatych w ten pierwiastek, takich jak:
- owoce suszone (zwłaszcza suszone morele),
- figi, jabłka, daktyle, śliwki, banany, porzeczki, kiwi, cytrusy,
- liście szpinaku, jarmuż,
- kakao,
- nasiona słonecznika,
- fasola, groch, soczewica, soja,
- pomidory,
- koncentrat pomidorowy,
- awokado,
- migdały, orzechy laskowe i ziemne, pistacje,
- ryby,
- pieczywo pełnoziarniste,
- kasze gruboziarniste.
Za mało potasu - co robić? Jak podwyższyć potas?
Niedobór potasu zawsze należy zgłosić lekarzowi. Sposób leczenia hipokaliemii zależy od różnych czynników, np. przyjmowanych leków, stanu zdrowia. Lekarz może przepisać inne środki farmakologiczne, które nie będą powodowały nadmiernych strat potasu, albo uzupełniające ten pierwiastek w organizmie. Wskazana jest też modyfikacja diety zakładająca wzbogacenie jej o produkty bogate w potas.
Czytaj także:
Potas w pomidorach: ogromna zaleta, ale dla niektórych też wada pomidorów
Nadmiar potasu a kawa. Czy można pić kawę przy problemach z nerkami?
Źródła potasu w diecie - co zawiera potas w dużej ilości?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
