Spis treści:
- Mammografia – co to jest?
- Jak wygląda badanie mammograficzne?
- Wskazania do mammografii
- Kiedy i jak często wykonywać mammografię?
- Mammografia - jak się przygotować?
- Mammografia MR (rezonans magnetyczny piersi)
- Wynik mammografii
- BIRADS a mammografia
- Czy mammografia boli?
- Skuteczność mammografii
- Przeciwwskazania do mammografii
- Mammografia cena
- Bezpłatna mammografia
- Mammografia a USG piersi
Mammografia – co to jest?
Mammografia (MMG, MRTG) jest obrazowym badaniem piersi (wykorzystującym promieniowanie rentgenowskie), które służy przede wszystkim do wykrywania raka piersi we wczesnym stadium, co daje duże szanse na wyleczenie. Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet.
Mammografia jest wykonywana jako badanie przesiewowe w kierunku raka piersi w grupach najbardziej narażonych – szczególnie u kobiet w wieku 50-69 lat, a także po wykryciu zmian w badaniu palpacyjnym lub USG piersi.
Dzięki badaniu mammograficznemu możliwe jest zauważenie podejrzanych zmian oraz mikrozwapnień (większość z nich to zmiany łagodne), które mogą być niewidoczne w innych badaniach obrazowych piersi.
Mammografia jest również badaniem stosowanym w monitorowaniu stanu zdrowia po leczeniu onkologicznym.
Mammografia uznawana jest za metodę bezpieczną. Dawka promieniowania rentgenowskiego podczas mammografii nie zagraża zdrowiu.
W razie nieprawidłowego wyniku mammografii, lekarz zleca wykonanie biopsji gruboigłowej, podczas której pobierany jest fragment do badania histopatologicznego.
Jak wygląda badanie mammograficzne?
Mammografia jest wykonywana za pomocą urządzenia o nazwie mammograf, który robi w ciągu kilku minut serię zdjęć każdej piersi.
Kobieta po wejściu do gabinetu proszona jest o rozebranie się od pasa w górę – musi zdjąć odzież oraz biustonosz. Następnie z pomocą osoby wykonującej badanie umieszcza pierś (najpierw jedną, później drugą) na podstawce aparatu. Pierś jest dociskana od góry płytką kompresyjną, dzięki czemu obraz będzie bardziej czytelny, a dawka promieniowania jak najmniejsza.
Badanie mammograficzne wykonuje się w dwóch projekcjach: górno-dolnej i skośnej. Czasami dodatkowo wykonuje się więcej ujęć. Niewidzialne promienie rentgenowskie przechodzą przez pierś do detektora po przeciwnej stronie. Następnie obraz trafia na kliszę lub wysyłany jest do komputera.
Wskazania do mammografii
Mammografia powinna być wykonana w przypadkach:
- wykrycia zmian w USG piersi wymagających zweryfikowania podczas mammografii,
- wieku powyżej 50 lat,
- zachorowań na raka piersi w najbliższej rodzinie,
- podejrzanych zmian w badaniu palpacyjnym,
- wystąpienia objawów raka piersi, np. wciągnięcie skóry na piersi, wciągnięcie brodawki, zmarszczenia skóry na piersi, wyciek u z brodawki.
Kiedy i jak często wykonywać mammografię?
W Polsce zaleca się wykonywanie mammografii między 50. a 69. rokiem życia co dwa lata, a u kobiet, u których wystąpił rak piersi w bliskiej rodzinie - co roku.
Niektóre organizacje zalecają, by badania mammograficzne przeprowadzać wcześniej. American College of Radiology zaleca coroczną mammografię już dla wszystkich kobiet powyżej 40. roku życia, niezależnie od objawów lub zachorowań w rodzinnie.
Jednak należy pamiętać, że tkanka piersi u młodszych kobiet ma zwykle większą gęstość niż u starszych, co utrudnia prawidłową diagnostykę. U młodych kobiet przed 40. rokiem życia częściej do obrazowania tkanki piersi stosuje się badanie USG piersi.
Mammografia - jak się przygotować?
Mammografia nie wymaga szczególnego przygotowania, jednak warto pamiętać o kilku kwestiach:
- Zabierz ze sobą wyniki poprzednich mammografii, jeśli były wykonywane.
- Powiadom radiologa, jeśli karmisz piersią albo masz implanty piersi.
- Nie używaj przed badaniem dezodorantu, balsamów, mleczek do ciała i innych kosmetyków, szczególnie z talkiem (mogą pozorować mikrozwapnienia),
- Na badanie mammograficzne najlepiej udaj się w pierwszej połowie cyklu po miesiączce. Obrzęk i tkliwość piersi są wówczas mniejsze, dlatego badanie będzie mniej bolesne.
- Ubierz się tak, aby łatwo można było zdjąć górną część odzieży.
- Gdy jesteś zapisana na mammografię z podaniem kontrastu (mammografię spektralną), kieruj się zaleceniami lekarza. Powinnaś dużo pić i zrezygnować z przyjmowania posiłków na 4 godziny przed badaniem.
Mammografia MR (rezonans magnetyczny piersi) - co to za badanie?
Mammografia metodą rezonansu magnetycznego (mammografia MR) jest badaniem skierowanym do określonych grup pacjentek, m.in. z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi, będących w ciąży, jako badanie uzupełniające po innych obrazowych badaniach piersi (w tym klasycznej mammografii), po zabiegach wszczepienia implantów piersi, po rekonstrukcjach piersi po mastektomii. Mammografia MR może być wykonana z podaniem kontrastu, co umożliwia lepsze zobrazowanie unaczynienia zmiany i jest wykorzystywane w diagnostyce zmian nowotworowych. Ograniczeniem badania jest jego wysoki koszt (600-800 zł lub więcej), dlatego podstawowymi badaniami w rozpoznawaniu raka piersi są USG i klasyczna mammografia.
Wynik mammografii
Wynik mammografii składa się ze zdjęcia oraz opisu. Tkanki o niskiej gęstości (jak tłuszcz) są na zdjęciu przezroczyste, natomiast tkanki gęste (gruczołowe, guzki w piersi, mikrozwapnienia) są bielsze.
Radiolog może zwrócić uwagę na obszary o nietypowej konfiguracji. Ocenia kształt, wielkość, wygląd krawędzi zmian. Zmiany podejrzane nie muszą być guzami złośliwymi. Mogą to być również guzy łagodne, torbiele w piersiach lub gruczolakowłókniaki.
fot. Rak piersi widoczny w mammografii/Adobe Stock, Tawesit
Aby ostatecznie zweryfikować, czy podejrzana zmiana jest rakiem piersi, przeprowadzana jest biopsja. Dopiero wykonane na tej podstawie dokładne badanie histopatologiczne jest w stanie dać jasną odpowiedź, z jaką zmianą mamy do czynienia.
Dużym problemem dotyczącym wyników mammografii jest prawdopodobieństwo uzyskania wyniku fałszywie dodatniego. To oznacza, że wykryta zostanie zmiana z podejrzeniem złośliwości, a dalsze badania wykluczą raka. Takie pomyłki zdarzają się częściej u kobiet w wieku 40-50 lat.
BIRADS a mammografia
Zmiany widoczne w mammografii ocenia się za pomocą klasyfikacji BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System) opracowanej przez American College of Radiology. Skala obejmuje stopnie 0-6.
| 0 | ocena niekompletna | wymaga dodatkowych badań obrazowych, ryzyko złośliwości jest trudne do oceny lub niepewne |
| 1 | norma | obraz prawidłowy, ryzyko złośliwości 0%, nie wymaga dalszej diagnostyki |
| 2 | zmiana łagodna | nie wymaga dalszej diagnostyki, oznacza obecność zmian łagodnych, ryzyko złośliwości 0% |
| 3 | zmiana prawdopodobnie łagodna | ryzyko złośliwości ≤ 2%, zalecana kontrola za 6 miesięcy, możliwe badania dodatkowe USG |
| 4 | zmiana podejrzana | ryzyko złośliwości od 2% do 95%, konieczna dalsza diagnostyka (biopsja) |
| 5 | zmiana o wysokim prawdopodobieństwie złośliwości | ryzyko złośliwości ≥ 95%, konieczna biopsja i dalsze leczenie |
| 6 | rak potwierdzony badaniem | zmiana zweryfikowana wcześniej jako złośliwa |
Wykrycie w mammografii zmian BIRADS 4 i 5 jest wskazaniem do wykonania biopsji gruboigłowej.
Czy mammografia boli?
Mammografia może, ale nie musi być badaniem bolesnym. Niektóre kobiety narzekają na dolegliwości związane z uciskiem piersi, co jest konieczne dla prawidłowego wykonania badania.
Skuteczność mammografii
Skuteczność klasycznej mammografii opiera się m.in. na ocenie czułości badania (wynosi 75-95%) oraz jego swoistości (wynosi 80-95%). Nie jest zatem badaniem o pełnej skuteczności. Szacuje się, że mniej niż 15% przypadków złośliwych nowotworów piersi jest niewidoczne w badaniu mammograficznym.
Celem mammografii przesiewowej jest przede wszystkim wczesne wykrywanie raka piersi i zredukowanie liczby zgonów z tego powodu. Część naukowców podważa skuteczność mammografii w tym zakresie.
Niektóre prace, jak opublikowana w 2014 roku w British Medical Journal, wskazują, że liczba zdiagnozowanych złośliwych nowotworów oraz liczba zgonów jest podobna w grupach kobiet poddanych mammografii przesiewowej oraz wykonujących samobadanie piersi. Dlatego samodzielne palpacyjne badanie piersi jest najważniejszym i pierwszym krokiem w diagnostyce nowotworu. Przeczytaj też: Jak samodzielnie badać piersi
Z drugiej strony wielu specjalistów broni zasadności stosowania mammografii. Jedno ze szwedzkich badań pod kierunkiem dr. Laszlo Tabara dowiodło, że przesiewowa mammografia zmniejszyła śmiertelność z powodu raka piersi o 40-45% w porównaniu do 16% wśród kobiet niebiorących udziału w programie profilaktycznym.
Przeciwwskazania do mammografii
Względnymi przeciwwskazaniami do wykonania mammografii są ciąża i karmienie piersią, a także wiek niższy niż 40 lat ze względu na dużą gęstość tkanek piersi.
Mammografia cena
Za mammografię wykonywaną prywatnie trzeba zapłacić od 80 do 200 zł w zależności od ośrodka. Mammografia wykonywana w ramach programu badań przesiewowych jest bezpłatna. Jeśli lekarz skieruje kobietę na badanie mammograficzne w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, również wtedy pacjentka nie ponosi kosztów.
Bezpłatna mammografia
Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta po 50. roku życia, dlatego kobiety, które osiągnęły ten wiek, są objęte ogólnopolskim programem darmowej mammografii.
W ramach programu wykonuje się bezpłatne badanie u kobiet w wieku 50-69 lat. Uprawnione mogą poddać się badaniu co 2 lata. Najczęściej wysyłane jest pisemne zaproszenie, lecz można również samodzielnie zgłosić się do placówki. Mammografię można wykonać w poradniach lub w mammobusie, który podróżuje po całej Polsce.
Bezpłatną mammografię mogą wykonać również młodsze kobiety - o tym powinien jednak zadecydować lekarz, który w przypadku wystąpienia wskazań, skieruje pacjentkę na badanie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.
Mammografia a USG piersi
Mammografia i USG piersi są badaniami obrazowymi piersi, jednak wykorzystującymi inne technologie oraz skierowanymi do innych grup pacjentek.
Mammografia wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, które sprawdza się lepiej w przypadku piersi z większą zawartością tkanki tłuszczowej, charakterystycznych dla kobiet dojrzalszych, po 40. roku życia. Z kolei USG piersi, w którym obraz powstaje dzięki falom ultradźwiękowym, jest czulsze w przypadku piersi z przewagą tkanki gruczołowej, czyli takich, które są charakterystyczne dla młodszych kobiet. Stąd USG piersi częściej zleca się kobietom przed 40. rokiem życia, zaś starszym - mammografię.
Mammografia i USG piersi są badaniami wzajemnie się uzupełniającymi. Dlatego w przypadku nieprawidłowości w badaniu USG, może być konieczność sprawdzenia zmian w piersi za pomocą mammografii.
Źródła:
T. Popiela, A. Komorowski, Miejsce mammografii w diagnostyce guzów piersi, Ginekologia po dyplomie, listopad 2012,
Program profilaktyki raka piersi (mammografia), gov.pl, www.gov.pl/web/zdrowie/program-profilaktyki-raka-piersi-mammografia-
What Is a Mammogram?, Centers for Disease Control and Prevention, www.cdc.gov/cancer/breast/basic_info/mammograms.htm
Mammogram, Mayo CLinic, www.mayoclinic.org/tests-procedures/mammogram/about/pac-20384806
Mammography, National Institute of Biomedical Imaging and Bioengineering, www.nibib.nih.gov/science-education/science-topics/mammography.
Czytaj także:
Badanie piersi – jakie i kiedy wykonać?
Ból piersi – 8 najczęstszych przyczyn (diagnoza i leczenie)
Rak jajnika – jak się wykrywa i leczy ten nowotwór złośliwy? Szanse i rokowania
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
