Nawet w przypadku ludzi zdrowych zdania dietetyków na temat suplementacji diety są podzielone. A w przypadku osób chorujących na cukrzycę, której często towarzyszy wiele innych schorzeń oraz konieczność stosowania mniej lub bardziej restrykcyjnej diety, kwestia ta jest tym bardziej problematyczna. Przy czym od razu warto zaznaczyć, że rozwiązaniem idealnym jest takie odżywianie, które dostarcza nam wszystkich potrzebnych składników.
Suplementacja to ratunek dopiero wtedy, gdy z jakichś powodów nie możemy niedoboru pewnych składników uzupełnić w sposób naturalny, czyli spożywając odpowiednie produkty. Zasada ta dotyczy także osób z cukrzycą.
„Prawidłowe żywienie diabetyków powinno pokrywać zapotrzebowanie organizmu na niezbędne składniki mineralne” – mówi internista, lek. med. Anna Senderska z Centrum Medycznego ENEL-MED. „Mają one szczególne znaczenie w gospodarce węglowodanowej organizmu, mogą być mediatorami działania insuliny” - dodaje.
Nie daj się zaskoczyć cukrzycy - poznaj 5 wczesnych objawów!
Po pierwsze - zbilansowana dieta
Pisząc o suplementacji trzeba wrócić do źródła, czyli prawidłowej diety diabetyka. Obecnie osobom z cukrzycą rekomenduje się zbilansowany sposób odżywiania, niewiele różniący się od diety osoby zdrowej. Dlatego sama dieta cukrzycowa nie grozi nam jakimiś niedoborami pierwiastków. W końcu cukier i węglowodany proste, których diabetycy powinni unikać, nie mają większej wartości odżywczej (a jedynie energetyczną).
„Jednak nie da się też zaprzeczyć, że chorzy na cukrzycę cierpią często z powodu dodatkowych chorób, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, przyjmując tym samym wiele leków powodujących zachwianie (często utratę) makroelementów takich, jak magnez, potas, sód” – stwierdza Anna Senderska. „Dlatego w przypadku diabetyków przyjmowanie suplementów jest niekiedy uzasadnione. Nie powinno się to jednak odbywać na własną rękę, ale na podstawie przeprowadzonych badań oraz opisu odczuwanych przez chorego dolegliwości (kurcze mięśni, kołatania serca, zaburzenia koncentracji, mrowienia i drętwienia)”.
Bez odpowiednich badań ciężko stwierdzić, których składników w danym momencie potrzebuje nasz organizm oraz w jakiej ilości. Piecza lekarza nad suplementacją diety diabetyka jest tym bardziej uzasadniona, że osoby chore na cukrzycę przyjmują znaczne ilości medykamentów, które mogą wchodzić ze sobą w rozmaite niepożądane reakcje.
Najważniejszą sprawą jest więc zachowanie właściwej diety, ustalonej z lekarzem. – „Chorzy na cukrzycę powinni przede wszystkim prawidłowo się odżywiać, zachowując właściwe proporcje składników odżywczych” – stwierdza Anna Senderska. „Jeśli codziennie w diecie takiego pacjenta znajdą się produkty zbożowe z pełnego przemiału (najczęściej od czterech do sześciu porcji), cztery porcje warzyw i trzy porcje owoców, kilka razy w tygodniu ryby, rośliny strączkowe i orzechy, to nie wymaga on żadnej dodatkowej suplementacji. Niekiedy jednak w okresie wczesnowiosennym włączam preparaty wielowitaminowe z mikroelementami przede wszystkim o działaniu antyoksydacyjnym” – dodaje Anna Senderska
Dieta cukrzycowa: jadłospis na 7 dni
Składniki mineralne
Ogólne zasady dotyczące zapotrzebowania cukrzyków na składniki mineralne z reguły nie są dla chorych tajemnicą. – Pierwiastki, które mają istotne znaczenie w cukrzycy, to przede wszystkim: magnez, cynk, chrom, wanad, mangan i selen jako mikroelement o działaniu antyoksydacyjnym – wymienia Anna Senderska. – Niedobór manganu może przyczyniać się do nietolerancji glukozy przez ograniczoną syntezę i wydzielanie insuliny. Najbogatszym źródłem manganu są pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, brązowy ryż, nasiona dyni, herbata i warzywa liściaste. Dobrym źródłem tego pierwiastka są też warzywa, owoce i ich przetwory.
– Mikroelementem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania organizmu ze względu na jego znaczenie antyoksydacyjne i neutralizację wolnych rodników, które powstają w większej ilości w trakcie stanów chorobowych, jest selen. Najbogatszym jego źródłem są skorupiaki morskie (krewetki, małże, homary i ostrygi), ryby (tuńczyk, śledź), podroby (wątroba i nerka), produkty zbożowe (zarodki pszenicy), jaja (żółtko) i drożdże. Owoce i warzywa zawierają generalnie małą ilość tego pierwiastka, chociaż wyjątek stanowią tu rośliny strączkowe, cebula, czosnek, brukselka, brokuły i gruszki, a także orzechy – mówi Anna Senderska.
Składniki mineralne - vademecum
Błonnik – ważny składnik diety
W diecie odchudzającego się cukrzyka z reguły jest również zbyt mało błonnika. „Powinno się go spożywać 25-35 g dziennie, gdy tymczasem w modnych reklamowanych dietach odchudzających, na które da się skusić niejeden diabetyk, jest go znacznie poniżej 20 g, a niekiedy nawet zaledwie 5 gramów” – stwierdza dr Magdalena Białkowska. Błonnik występuje w dwóch postaciach – rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej. W diecie pacjentów z cukrzycą brakuje szczególnie błonnika rozpuszczalnego, gdyż znajduje się on w owocach, których spożycie diabetycy ograniczają. Uzupełnienie jego niedoborów suplementami diety jest w związku z tym jak najbardziej uzasadnione. Błonnik rozpuszczalny bowiem utrudnia wchłanianie glukozy i cholesterolu z przewodu pokarmowego, a także hamuje nieco apetyt.
Jak zapobiec rozwojowi cukrzycy?
Po drugie - walka z otyłością
Jednym z poważniejszych problemów, z jakimi borykają się diabetycy szczególnie z cukrzycą typu 2, jest nadwaga lub nawet otyłość, a przecież właśnie przy cukrzycy utrzymanie prawidłowej wagi jest szczególnie ważne. Zrzucenie zbędnych kilogramów wymaga jednak nie tylko żelaznej woli, ale również aktywności fizycznej i przestrzegania racjonalnej diety, co niejednej osobie z cukrzycą może sprawiać trudności. I właśnie w tym momencie na scenę wkraczają najrozmaitsze firmy farmaceutyczne i zielarskie produkujące suplementy diety, oferując strapionym pomoc w odchudzaniu. Ich preparaty często reklamowane są przez smukłe modelki, zachwalające działanie preparatu „X”, który to ponoć spowodował, że mogą one wreszcie nosić ubrania o kilka lub kilkanaście numerów mniejsze. Nic więc dziwnego, że takie produkty sprzedają się jak świeże bułeczki.
Jakie suplementy diety są przydatne w odchudzaniu?
Co owe suplementy zawierają i czy rzeczywiście są skuteczne przy zrzucaniu kilogramów? W preparatach wspomagających odchudzanie są najczęściej multiwitaminy, składniki mineralne i błonnik.
„Suplementacja w wielu przypadkach jest uzasadniona” – mówi dr Magdalena Białkowska z Instytutu Żywności i Żywienia. „Jeśli chodzi o witaminy i składniki mineralne to przy odchudzaniu istnieje potrzeba ich uzupełnienia, zwłaszcza gdy stosujemy dietę 1000 kalorii lub mniej. Wtedy zwykle jest w niej niedobór wapnia, żelaza, cynku, witamin z grupy B, a także witaminy E”.
W suplementach diety są też inne składniki wspomagające odchudzanie, np. karnityna, która faktycznie ułatwia spalanie tłuszczu, ale tylko u osób, które intensywnie ćwiczą, oraz chitosan, reklamowany jako środek hamujący wchłanianie tłuszczu w przewodzie pokarmowym, ale to działanie jest słabo udokumentowane badaniami klinicznymi. Podobnie jest z CLA, czyli szczególną postacią kwasu linolowego, który jest reklamowany jako środek wspomagający spalanie tłuszczu w organizmie zwłaszcza u osób otyłych chorujących na cukrzycę. Tymczasem taki pogląd budzi kontrowersje, gdyż nie ma przekonujących wyników badań skuteczności tego składnika suplementów diety w przypadku otyłości związanej z cukrzycą.
Diabetycy chętnie sięgają po suplementy diety. Oczywiście najlepiej skonsultować ich użycie z lekarzem, jednak jeśli już decydujemy się na ich zażywanie na własną rękę, nie należy ich stosować zbyt długo, gdyż mogą nasilać bądź osłabiać działanie leków, wchodzić w interakcje z pewnymi składnikami diety.
Zarówno w przypadku leków, jak i suplementów diety, gdy przyjmujemy je zbyt długo lub w zbyt dużej dawce, możemy je przedawkować, np. zażywając w większych dawkach witaminę A czy witaminę B6 – pirydoksynę, co szczególnie dotyczy pacjentów z polineuropatią cukrzycową, którzy otrzymują duże dawki tej witaminy.
Po co nam chrom w odchudzaniu?
Chrom ułatwia walkę z nadmiernym apetytem na słodycze u osób, które mają jego niedobór. Niedoboru chromu w organizmie można się spodziewać u osób w podeszłym wieku i u kobiet, które wielokrotnie rodziły, inni raczej nie powinni narzekać na jego brak.
Samo badanie oznaczenia chromu jest drogie i raczej nie jest powszechnie dostępne. Dla tych, którzy na własną rękę postanowili zażywać suplementy, w których on występuje, mamy dobrą wiadomość – na szczęście nie można go przedawkować, ponieważ jego nadmiar jest wydalany z moczem.
Ważny jest też wapń
„Istnieją teorie, z których wynika, że przyczyną otyłości jest niedobór wapnia w diecie” – mówi dr Magdalena Białkowska. „Powinien to być wapń z chudego nabiału. Warto wiedzieć, że np. zawarte w serwatce aminokwasy sprzyjają odchudzaniu. Uważam, że wapń w diecie osób, które chcą schudnąć, musi pochodzić z naturalnych produktów żywnościowych i nie może być zastąpiony suplementami”.
Czego unikać - suplementy zabronione przy cukrzycy
„Ostrzegam diabetyków przed zażywaniem preparatów zawierających gorzką pomarańczę” – mówi dr Magdalena Białkowska „Ponieważ jest ona źródłem synefryny powodującej przyspieszenie czynności serca i wzrost ciśnienia krwi, co jest szczególnie niebezpieczne dla pacjentów z nadciśnieniem i zaburzeniem rytmu serca, a wielu cukrzyków cierpi na te dolegliwości. Preparaty wspomagające odchudzanie z gorzką pomarańczą mogą zażywać wyłącznie ludzie młodzi i zdrowi” – stwierdza Magdalena Białkowska.
Wiele więc wskazuje na to, że zwłaszcza diabetycy powinni raczej wykazać się asertywnością wobec wszechwładnej reklamy i ostrożnie podchodzić do zakupu i używania na własną rękę atrakcyjnie zachwalanych przez najwyższej klasy specjalistów od marketingu zestawów mineralno-witaminowych, a także innych cudownych preparatów. Przyjmowanie ich bowiem niekoniecznie wpłynie na poprawę ich zdrowia, zwłaszcza że mogą one wchodzić w najrozmaitsze interakcje z zaleconymi przez lekarza medykamentami. W każdym przypadku natomiast diabetycy powinni przede wszystkim dokładnie przeczytać ulotkę dołączoną do każdego suplementu diety, w niej bowiem umieszczona jest informacja, czy mogą go stosować chorzy na cukrzycę i inne towarzyszące jej schorzenia, czy też nie.
Artykuł pochodzi z magazynu "Cukrzyca" (6/2012). Tytuł oryginalny „Komu suplementy, komu?”. Publikacja za zgodą wydawcy. Tytuł, lid, śródtytuły pochodzą od redakcji.
Polecamy także:
Po przejściu grypy zachorowała na... cukrzycę!
Dieta cukrzycowa - co jeść w cukrzycy typu 2?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
