Zapalenie pęcherza i inne infekcje dróg moczowych są najczęściej występującym zakażeniem bakteryjnym u dzieci. Leczenie zapalenia pęcherza wymaga podawania antybiotyków, a w przypadku bardzo małych dzieci, również pobytu w szpitalu. Objawów tej infekcji nie powinniśmy bagatelizować, ponieważ nieleczone zakażenie układu moczowego może skutkować uszkodzeniem nerek, a rozprzestrzenianie się bakterii, choć zdarza się to rzadko, uogólnioną reakcją w postaci sepsy.
Spis treści:
- Skąd się bierze zapalenie pęcherza u dziecka?
- Objawy zapalenia pęcherza u dziecka
- Co zrobić, gdy podejrzewamy zapalenie pęcherza u dziecka
- Rozpoznanie zapalenia pęcherza u dziecka (badania)
- Leczenie zapalenia pęcherza u dziecka
Skąd się bierze zapalenie pęcherza u dziecka?
Zapalenie pęcherza moczowego u dzieci jest najczęściej wynikiem zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi pochodzącymi z jelit, które przez cewkę moczową trafiają do dróg moczowych, namnażają się i powodują stan zapalny. Najczęściej winowajcą jest bakteria E. coli (łac. Escherichia coli), która odpowiada za 80-90% przypadków zakażenia układu moczowego u dzieci.
Do rozwoju zapalenia pęcherza mogą przyczyniać się m.in.:
- nieprawidłowa higiena (np. podcieranie niemowlęcia w stronę cewki moczowej, zamiast w stronę pleców),
- antybiotykoterapia (wyjałowienie organizmu i stworzenie warunków dla rozwoju grzybów i infekcji grzybiczej),
- wstrzymywanie oddawania moczu,
- odwodnienie, mała ilość przyjmowanych płynów,
- kamica,
- zaparcia,
- cewnikowanie pęcherza,
- cukrzyca,
- u młodzieży współżycie seksualne, stosowanie mechanicznych i dopochwowych środków antykoncepcyjnych,
- wady anatomiczne,
- owsica,
- stany zapalne okolic intymnych,
- predyspozycja rodzinna.
Do 8. miesiąca życia częściej chorują chłopcy, jednak później to dziewczynki zazwyczaj trafiają do lekarza z powodu zapalenia pęcherza (w wieku dorosłym większość pacjentów także stanowią kobiety).
Należy dodać, że częstym czynnikiem sprawczym zakażenia pęcherza u chłopców powyżej 6. miesiąca życia są bakterie Proteus spp. pochodzące z flory podnapletkowej. Z kolei w czasie dojrzewania jedna trzecia przypadków zakażenia dróg moczowych jest spowodowana działaniem gronkowca (Staphylococcus saprophyticus). Rzadziej za zapalenie pęcherza u dzieci odpowiadają grzyby, wirusy czy inne patogeny (może się tak zdarzyć np. w wyniku wyjałowienia dróg moczowych przez antybiotykoterapię, co stanowi dobre podłoże dla rozwoju grzybów).
Zapalenie pęcherza – objawy u małych i starszych dzieci
Objawy wskazujące na zapalenie pęcherza moczowego mogą się różnić w zależności od wieku dziecka.
U najmłodszych dzieci (do 1. roku życia) występują:
- gorączka,
- brak apetytu,
- wymioty,
- brak przyrostu masy ciała,
- niepokój i płacz podczas oddawania moczu,
- nadmierna senność,
- zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu.
U dzieci w wieku 2-6 lat na zapalenie pęcherza mogą wskazywać:
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- wymioty,
- biegunka,
- brak apetytu,
- brak przyrostu masy ciała,
- bóle brzucha,
- nadmierna senność,
- drażliwość,
- zaburzenia oddawania moczu,
- trudności w oddawaniu moczu,
- zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu.
U dzieci powyżej 6 lat objawami zapalenia pęcherza są najczęściej:
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- nudności i wymioty,
- bóle brzucha,
- bóle okolicy lędźwiowej,
- złe samopoczucie,
- trudności w oddawaniu moczu,
- zaburzenia oddawania moczu,
- zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu.
Gorączka nieznanego pochodzenia lub stan podgorączkowy to jedne z najczęstszych objawów zakażenia układu moczowego. Wraz z wiekiem dziecka spada częstość występowania gorączki przy zakażeniach dróg moczowych. Zdarza się też tak, że chory maluch ma chłodne czoło, a o chorobie świadczy tylko spadek apetytu oraz płacz podczas mikcji.
Dość charakterystyczne są objawy takie jak drażliwość i ból brzucha, w tym ból okolicy nadłonowej, nudności i brak chęci na jedzenie. Pojawiają się także moczenia i bóle pleców.
Co zrobić, gdy podejrzewamy zapalenie pęcherza u dziecka?
Gdy zauważamy u dziecka symptomy wskazujące na zapalenie pęcherza, powinniśmy udać się lekarza pierwszego kontaktu, który w zależności od nasilenia objawów oraz wieku dziecka, dostosuje dalsze badania i leczenie. W przypadku bardzo małych dzieci zalecana jest hospitalizacja, starsze mogą być leczone w domu.
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej u wszystkich dzieci do 24. miesiąca życia gorączkujących powyżej 38°C bez uchwytnej przyczyny, należy podejrzewać zakażenie układu moczowego i wykonać badania moczu.
Rozpoznanie zapalenia pęcherza u dziecka (badania)
Podstawowym badaniem diagnostycznym w kierunku zapalenia pęcherza jest badanie mikrobiologiczne (tzw. posiew moczu), którego celem jest wykrycie i rozpoznanie występujących w moczu drobnoustrojów. U nastoletnich dzieci, u których wcześniej nie pojawiały się podobne problemy zdrowotne, lekarz może zlecić wyłącznie badanie ogólne moczu.
Można także zastosować testy paskowe na infekcje dróg moczowych (na obecność azotynów w moczu). Nie są one jednak wystarczająco czułe, stąd ujemny wynik nie przesądza o braku zapalenia pęcherza. Szczególnie w przypadku najmłodszych dzieci testy paskowe są mało skuteczne, ponieważ aby zaszła odpowiednia reakcja, mocz powinien pozostawać w pęcherzu przez ok 4. godziny. Małe dzieci jednak częściej oddają mocz, co uniemożliwia prawidłowe przeprowadzenie badania.
Pomocnymi badaniami w diagnostyce zakażenia dróg moczowych są także: morfologia krwi, markery stanu zapalnego (np. CRP), parametry funkcji nerek (mocznik, kreatynina, eGFR), USG układu moczowego, cystografia mikcyjna, scyntygrafia, badania urodynamiczne, a w przypadku podejrzenia sepsy - posiew krwi (badanie bakteriologiczne krwi).
Leczenie zapalenia pęcherza u dziecka
Ze względu na to, że w większości przypadków źródłem zapalenia pęcherza jest zakażenie bakteriami, leczenie tego schorzenia polega na przyjmowaniu antybiotyków lub chemioterapeutyku (nitrofurantoina, furazydyna) o działaniu przeciwbakteryjnym. Celem leczenia zapalenia pęcherza jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów oraz ograniczenie stanu zapalnego.
U wszystkich dzieci do 3. miesiąca życia z zakażeniem układu moczowego, wskazana jest hospitalizacja i rozpoczęcie antybiotykoterapii drogą parenteralną (czyli inaczej niż doustnie, ponieważ wymioty towarzyszące infekcji mogą powodować nieskuteczność leczenia, a najmłodsze dzieci mają dodatkowo problem z przyjmowaniem leków drogą doustną).
Dzieci starsze, o ile ich stan nie jest ciężki (nie wymiotują, nie ma podejrzenia zakażenia ogólnego), mogą być leczone w domu po uprzednim przepisaniu antybiotyków przez lekarza. Leczenie antybiotykiem podawanym doustnie trwa 7-10 dni.
Ważne, aby podczas terapii trzymać się zasad, które pomogą dziecku szybciej wrócić do zdrowia.
5 zasad pielęgnacji przy zapaleniu pęcherza u dziecka
- Podawaj dużo picia
Czasem przy zakażeniu dróg moczowych występuje pieczenie podczas mikcji i wtedy rodzice próbują ograniczać podawanie dziecku płynów. To błąd. Mocz wypłukuje zarazki z organizmu, więc im więcej organizm będzie go produkował i wydalał, tym lepiej. Najlepsza dla dziecka będzie zwykła woda albo mleko mamy. Maluchom, które skończyły już rok, przy podejrzeniu zapalenia pęcherza zaleca się także picie soku z żurawiny, który zakwasza mocz – bakterie mają wtedy gorsze warunki do rozwoju.
- Udaj się do lekarza
Wizyta u lekarza jest konieczna, gdy zauważymy objawy. Pediatra na początku zleci badanie ogólne moczu, dzięki któremu będzie wiadomo, czy rzeczywiście zakażenie występuje. O infekcji świadczy podwyższona liczba leukocytów (białych krwinek) w moczu, a także obecność w nim białka albo erytrocytów. Jeśli podejrzenia się potwierdzą, dziecko powinno zostać skierowane na posiew moczu, aby sprawdzić, jakie bakterie zaatakowały organizm – ta informacja pomoże lekarzowi dobrać odpowiedni antybiotyk.
- Podawaj leki zgodnie z zaleceniem
Chore dziecko powinno dostawać antybiotyki dokładnie tyle dni, ile zaleci pediatra. Nie skracaj kuracji, nawet jeżeli objawy choroby ustąpią albo jeśli pojawią się efekty uboczne antybiotykoterapii: biegunka lub spadek apetytu (aby tego uniknąć, razem z antybiotykiem podawaj dziecku preparat probiotyczny).
- Wykonaj badania
Każde dziecko poniżej 5. roku życia, które choć raz w życiu miało infekcję układu moczowego, powinno przejść USG brzucha i nerek (robi się je przy wypełnionym pęcherzu, więc przed badaniem podaj picie). Czasem konieczna jest też cystografia mikcyjna, czyli zdjęcie rentgenowskie pęcherza, wykonywane w momencie, gdy dziecko siusia.
- Dbaj o higienę
Dzięki prawidłowej pielęgnacji, możesz zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby. Do układu moczowego bakterie najczęściej przedostają się z okolicy odbytu, nigdy więc nie zwlekaj ze zmianą pieluchy, a myjąc dziecko, rób to w kierunku od krocza w stronę odbytu. Zamiast chusteczek stosuj waciki z wodą i mydłem. W przypadku higieny miejsc intymnych u chłopców, trzeba pamiętać o miejscu pod napletkiem – tam zbiera się najwięcej bakterii.
Źródło:
Żurowska (red.), Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 4, 159–178,
D.Zwolińska, Leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (3), 264–275,
J.B Latkowski (red.), Medycyna Rodzinna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
Więcej na temat problemów z pęcherzem:
Zapalenie pęcherza - domowe sposoby (7 skutecznych terapii)
Jak rozpoznać zapalenie pęcherza moczowego? Przyczyny i metody leczenia
Zapalenie pęcherza leczenie - 4 pytania jak wyleczyć nawracające infekcje cewki moczowej
Przeziębiony pęcherz – przyczyny, objawy, leczenie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
